Prarasijskija achoŭnicy čyścini biełaruskaj movy ad polskich upłyvaŭ čarhovy raz pakazali svaju biezdapamožnaść u historyi i movaznaŭstvie.
U telehram-kanale «Biełoruska «topit» źjaviŭsia dopis z abureńniem tym, jak praŭładny Biełaruski sajuz mastakoŭ nazyvaje svaje vystavy. U naźvie vystavy «Mory realnyja i vydumanyja. Biełaruskija litaratary na vakacyjach» błohierka začapiłasia za apošniaje słova.
«U mianie pytańnie da tych ludziej, chto ŭzhadniŭ vystavu, u vas pytańni nie ŭźnikli da nazvy?? U biełaruskaj movie niama słova «VAKACYI», heta čysta polskaje słova!» — zajaviła aŭtarka kanała.
U jakaści dokazu błohierka pryviała fotazdymki z ruska-biełaruskaha słoŭnika, dzie da słovaŭ «otpusk» i «putiešiestvije» pryvodzilisia zusim inšyja biełaruskija adpaviedniki — «vodpusk», «adpačynak» dla pieršaha i «padarožža», «vandravańnie» dla druhoha. Pry hetym huhł-pierakładčyk davaŭ pierakład słova «otpusk» na polskuju wakacje, z čaho byli zrobleny adnaznačnyja vysnovy.
«Vy tam za jakuju kulturu vystupajecie? Ci ŭ nas tut Kresy ŭschodnija?» — aburyłasia błohierka.
«Adnaho moŭnaha terarysta vypilili (majecca na ŭvazie Ihar Słučak, jaki byŭ vymušany pakinuć Biełaruś. — «NN»), jaki doŭhija hady kašmaryŭ biełaruskija pradpryjemstvy i ŭnosiŭ raskoł pa moŭnaj prykmiecie, dyk unutry staranna sprabujuć apalačyć i zabić vydumanym šłakam pad biełaruskuju».
Z toj ža pretenzijaj kanał užo nakidvaŭsia pa «prośbie nieabyjakavych baćkoŭ» na abjavu z nadpisam «Fajnych vakacyj!» na partale Znaj.baj.
Kožny «movaznaŭčy» dopis hetaha kanała pierapoščvaje da siabie infakazačka Volha Bondarava. Niahledziačy na toje, što hrodzienskaja aktyvistka ciapier vučycca na druhim kursie fiłałahičnaha fakulteta BDPU, viedaŭ pa biełaruskaj movie i navykaŭ u pošuku infarmacyi joj heta nie dadaje.
Navat tych, chto pakidaje pad takimi «movaznaŭčymi» dopisami spasyłki na aktualnyja słoŭniki i tłumačyć nieabaznanaść aktyvistak u temie, Bondarava błakuje, kab nie zaminali cisnuć biełaruščynu.
Nivodnaja z prarasijskich błohierak tak i nie zdahadałasia, što «vakacyjami» ŭ biełaruskaj movie nazyvajucca kanikuły.
Pry tym abodva słovy źjaŭlajucca zapazyčanymi z łacinskaj movy. Kanikuły pachodziać ad łacinskaha «canicula» — «sabačka», što adsyłaje da rymskaj praktyki pieraryvacca na adpačynak z 22 lipienia pa 23 žniŭnia, u pieryjad najbolšaj śpioki, u tak zvanyja «sabačyja dni» («dies caniculares»). Hety pieryjad supadaŭ z časam, kali na ranišnim niebie bačnaja zorka Siryus, jakuju taksama nazyvali «Canicula» («maleńki sabaka», «sabačka») i jakaja ŭvachodzić u suzorje Vialikaha Psa.
A vakacyi pachodziać ad słova «vacatio», što aznačaje «vyzvaleńnie, adpačynak» i ŭzychodzić da praindajeŭraŭpiejskaha «*wan» sa značeńniem «pusty».
Słova «vakacyi» dakładna isnuje ŭ biełaruskaj movie, što paćviardžajuć dziasiatki słoŭnikaŭ, dastupnych u tym liku ŭ internecie, siarod jakich piacitomny saviecki «Tłumačalny słoŭnik biełaruskaj movy», vydadzieny ŭ 1977-1984 hadach, i apošni akademičny «Słoŭnik biełaruskaj movy», jaki byŭ vydadzieny ŭ 2012 hodzie.
Taksama słova «vakacyi» šyroka ŭžyvajecca biełaruskimi aŭtarami. Voś prykłady z apovieści Jakuba Kołasa «Na prastorach žyćcia»:
«Zahorskaja siamihodka była raspuščana na dva tydni zimovych vakacyj».
«Pryjedzieš na zimnija vakacyi — zajdzi da našych».
«Pačałasia školnaja rabota, i čas prachodziŭ borzda. Niezamietna nabližalisia zimnija vakacyi. Ničoha nie viedała Alenka pra Ściopku».
«Praz tydzień paśla taho, jak byŭ puščan kanał, pajechaŭ Ściopka vučycca: končylisia letnija vakacyi».
Ci voś jaho zhadvaje ŭ ramanie «Jazep Krušynski» Źmitrok Biadula:
«Nas, rabfakaŭcaŭ, adpuščajuć na zimovyja vakacyi. Navin nijakich. Žyŭ. Zdaroŭ. Pastupiŭ u komsamoł».
Abo Aleś Harun u abrazku «Datrymaŭ charaktar»:
«Tata viedaŭ ža, kali my majemsia pryjechać na vakacyi, i, kali vyjazdžaŭ, peŭna ž prykazyvaŭ ciotcy, jak nas trymać».
«To ž vializnaje nadužyćcio ciapier nas zmušać da navuki. Vakacyi — saŭsim nie para dla navuki!»
I varta adznačyć, što słova «vakacyi» isnuje nie tolki ŭ biełaruskaj, ale i ŭ ruskaj movie.
Vakacyjam pryśviečany asobny artykuł 43-tomnaha rasijskaha darevalucyjnaha Encykłapiedyčnaha słoŭnika Brakhaŭza i Jefrona. Tam jany nazyvajucca časam, «na jaki słužbovyja asoby štohod vyzvalajucca ad słužbovych zaniatkaŭ dla adpačyvańnia». Pry hetym vakacyi davalisia tolki Uradavamu Sienatu, sudovym miescam, maskoŭskamu kamitetu dla razboru i dohladu tych, chto prosić miłaścinu, i, narešcie, navučalnym ustanovam.
Jakub Kołas, jaki doŭhi čas nastaŭničaŭ za časami Rasijskaj impieryi, viedaŭ słova «vakacyi», vidavočna, nie z polskaj movy, a z ułasnaj pracoŭnaj praktyki.
Śmiešna, što prarasijskija aktyvistki nie tolki nie raźbirajucca ŭ biełaruskaj movie, ale zusim nie viedajuć svajoj «vialikaj ruskaj litaratury». «Vakacyi» ŭžyvali ŭsie ruskija kłasiki.
Leŭ Tałstoj u ramanie «Vajna i mir»:
«On vsie vriemia putiešiestvija ispytyvał radosť školnika na vakacii».
Michaił Lermantaŭ u liście da Maryi Šan-Hirej:
«Znaja vašu lubov ko mnie, ja nie mohu miedliť, čtoby obradovať vas: ekzamien končiłsia i vakacija načałaś do 8-ho janvaria, śledstvienno ona budiet prodołžaťsia 3 niedieli».
Taras Šaŭčenka ŭ apovieści «Bliźniuki»:
«Stiepan Martynovič raspuskajet svoich učienikov v domy roditielskije i nakazyvajet, čtoby pribyvali v škołu nie rańšie Voźniesienija Christova. Po primieru sieminarskomu on tožie sdiełał vakaciju svoim školaram».
Usia hetaja infarmacyja svabodna dastupnaja dla ŭsich, chto padklučany da internetu, ale meta ŭ kodły Bondaravaj nie vyśviatlać praŭdu, a napadać na ŭsio biełaruskaje, jakoje imi abvieščana polskim.
Vystaŭka «Mory realnyja i vydumanyja. Biełaruskija litaratary na vakacyjach» prachodzić u staličnym Nacyjanalnym centry sučasnych mastactvaŭ da 18 lutaha. U fokusie ekspazicyi — fotazdymki kłasikaŭ biełaruskaj litaratury Edzi Ahniaćviet, Janki Bryla, Uładzimira Duboŭki, Uładzimira Karatkieviča, Jakuba Kołasa, Janki Kupały i Maksima Tanka ŭ čas letniaha adpačynku z fondaŭ Biełaruskaha dziaržaŭnaha archiva-muzieja litaratury i mastactva.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary