«Spravy viaducca dziasiatkami». Advakat-mižnarodnik raskazaŭ, čamu śpiecsłužby jeŭrapiejskich krain błakujuć hramadzianstva biełarusam
Paśla kiejsa Paŭła Juškieviča, jakoha paśla 20 hadoŭ žyćcia ŭ Polščy moža čakać departacyja, biełarusy pačali raskazvać pra składanaści lehalizacyi. Hrodna.life zapytała ŭ advakata Alesia Michaleviča, ci varta čakać padobnych prablem inšym biełarusam, jak padrychtavacca da razmovy sa śpiecsłužbami jeŭrapiejskich krain i kudy jechać, kali ŭ Jeŭropie ty — niepažadanaja asoba.
Pašpart Polščy. Fota: kancelariadso.pl
Kiejs Juškieviča — chutčej vyklučeńnie ci praktyka?
Heta vyklučeńnie. Dumaju, što padobnyja spravy ŭ Jeŭropie viaducca dziasiatkami. Ja viedaju pra try-čatyry takija vypadki ŭ Polščy. Pracuju pa adnoj padobnaj spravie. Heta vielmi redkaja źjava. Biełarusam pryjšli dźvie admovy ŭ atrymańni statusu biežanca pa pryčynie taho, što jany źjaŭlajucca pahrozaj nacyjanalnaj biaśpiecy.
Kolkaść takich vypadkaŭ pavialičvajecca praz bolšuju kolkaść biełarusaŭ, jakija pryjazdžajuć [u Jeŭropu]. Ja nie dumaju, što pracent takich vypadkaŭ pavialičvajecca. Ja nie viedaju pra nivodnaha takoha čałavieka, [jakomu daviałosia b pakinuć krainu praź mierkavańnie śpiecsłužbaŭ] u Polščy (viadoma pra Aleha Paklikajeva, jaki ŭ 2023 hodzie vyjhraŭ spravu ab departacyi ŭ JESPČ — Hrodna.life). Litva złoŭžyvaje takimi rečami. A pa inšych krainach nie maju statystyki.
Biezumoŭna, słužby majuć prava farmulavać, chto źjaŭlajecca pahrozaj dla nacyjanalnaj biaśpieki, a chto — nie.
I ŭ vypadku [atrymańnia] hramadzianstva ja absalutna pryznaju prava śpiecsłužbaŭ admović kamuści ŭ pryznańni hramadzianinam, dać niehatyŭnaje mierkavańnie. Bo heta źviazana z tym, što čałaviek atrymaje poŭnyja pravy — u tym liku słužyć u vojsku, u dziaržaŭnych strukturach. Hramadzianstva — najvyšejšy ŭzrovień prynaležnaści da dziaržavy.
Što tyčycca kartaŭ pobytu, lehalnaści znachodžańnia — biezumoŭna, taksama. Kali čałaviek ažyćciaŭlaje niejkuju dziejnaść, jakaja supiarečyć polskaj biaśpiecy abo biaśpiecy inšaj krainy, taksama łahična, što jany majuć prava farmulavać, što niejkija ludzi źjaŭlajucca niepažadanymi na terytoryi Polščy abo niejkaj inšaj krainy.
Ja jak advakat sutykaŭsia z padobnymi spravami ŭ siami jeŭrapiejskich krainach.
Z majho hledzišča, narmalnaja situacyja z takimi spravami — kali na ŭzroŭni suda, navat pieršaj instancyi, śpiecsłužby vykładvajuć svaju arhumientacyju. Nie abstraktnuju, što «my suprać», a z paznačeńniem, dzie, kali, što.
Tady niezaležny sudździa moža pryniać rašeńnie, ci dastatkovaja heta arhumientacyja, kab sprabavać čałavieka vydalić z terytoryi Polščy. Uzrovień dokazaŭ dla admovy ŭ hramadzianstvie i ŭzrovień dokazaŭ dla vydaleńnia musić być rozny. Dla hramadzianstva dastatkova čahości mienšaha.
Asnoŭnaj prablemaj padobnych spraŭ źjaŭlajecca toje, što administracyjny orhan ci sud prosta pahadžajecca ź mierkavańniem śpiecsłužby, nie sprabujučy hłyboka ŭvajści ŭ spravu i zrazumieć, jakaja infarmacyja ŭ ich jość. Heta prablema i Litvy, dzie, ja viedaju pra takuju spravu, čałaviek prajhraŭ usie instancyi i nijakaja infarmacyja tak i nie była pradastaŭlena.
Jość svaje prablemy — nie ŭsie sudździ majuć dostup da zakrytaj infarmacyi. Daloka nie ŭsie advakaty majuć dostup. Prosta treba rabić taki skład suda, dzie sudździa maje dostup da zakrytaj infarmacyi.
Rašeńnie ab niepraciahvańni karty pobytu, ab anulavańni karty pobytu nie aznačaje, što čałavieka vykidvajuć z krainy. Jość jašče niekalki pravavych miechanizmaŭ, kab u krainie zastacca. Hetyja miechanizmy treba vykarystoŭvać. Taksama treba abskardžvać padobnyja rašeńni ŭ sud.
Ale navat kali projdzienyja ŭsie nacyjanalnyja instancyi i sud pryznaŭ zakonnym anulavańnie, jość jašče ŭzrovień pahraničnikaŭ, u jakich možna paprasić «pobyt taleravany» i hadavuju kartu dla znachodžańnia.
Jość miechanizmy abskardžańnia rašeńnia ab departacyi ci vydvareńni. Jość 39 praviła Jeŭrapiejskaha suda pa pravach čałavieka. I kali realnyja šancy vydvareńnia, departacyi, to možna źviartacca ŭ Jeŭrapiejski sud pa pravach čałavieka suprać Polščy. Heta budzie sprava pa tym, kab zatrymać departacyju.
Jość niekalki ŭzroŭniaŭ, jakija možna i treba prymianiać. Adzin ź ich — Kamitet AAN pa pravach čałavieka, jaki, jak i JESPČ, moža pryniać terminovuju mieru z zabaronaj departacyi čałavieka.
Kudy jechać u vypadku departacyi na padstavie takich rašeńniaŭ? Ci moža čałavieka pryznać niebiaśpiečnym i inšaja kraina ES?
U majoj praktycy Litva dastatkova časta złoŭžyvaje tym, što pry departacyi źmiaščaje čałavieka ŭ šenhienskuju infarmacyjnuju sistemu (SIS). Tady lubaja kraina Jeŭrasajuza budzie admaŭlać u vizie i karcie pobytu. Kali čałaviek jašče ŭ ES, ja b išoŭ i abskardžvaŭ heta ŭsio ŭnutry krainy, dzie jon znachodzicca. A kali čałaviek za miažoj, na vialiki žal, u jaho zastajucca tolki inšyja krainy, nie jeŭrasajuzaŭskija.
Padobnaja situacyja była ŭ Alesia Burakova — žurnalista, jakoha Polšča padała ŭ SIS na zabaronu na ŭjezd. Na siońniašni momant jon nie moža ŭjechać u ES.
Dzie biełarusu, akramia ES, budzie biaśpiečna?
Hety śpis vielmi maleńki: Čarnahoryja, Ałbanija, Paŭnočnaja Makiedonija, Paŭnočny Kipr, nie pryznany nikim, akramia Tureckaj Respubliki. Nu i dalokija krainy — ZŠA, Mieksika.
Hramadzianie jakich krain čaściej pryznajucca niadobranadziejnymi?
Ja viedaju, što ŭ Hdańsku šmat rasijan, jakija sprabavali atrymać kartu pobytu, atrymlivali admovu pa linii śpiecsłužbaŭ— jak asoby, jakija stvarajuć pahrozu biaśpiecy Polščy. Z pracentam rasijan, jakim dajecca admova, biełarusy ni ŭ jakoje paraŭnańnie nie iduć.
Jak varta stavicca da razmoŭ sa śpiecsłužbami? Ci varta ŭsprymać ich jak farmalnaść?
Vielmi ciažka dać niejkija parady. Z adnaho boku, śpiecsłužby i polskaje ABW — heta ludzi, jakija majuć prava źviazacca, zaprasić na razmovu. Ale pakolki zvyčajna hetyja razmovy niepracesualnyja, u vas niama abaviazku na ich iści.
Ź inšaha boku, čałaviek, jaki čakaje kartu pobytu ci hramadzianstva, źjaŭlajecca ŭ niejkim sensie asobaj, jakaja padatnaja ŭpłyvu. Bolš za toje, va ŭsich krainach u adpaviednaści z zakonam ab śpiecsłužbach hetyja ludzi majuć prava vierbavać. Majuć prava znachodzić ludziej dla supracy. Tamu jany ŭ značnaj stupieni dziejničajuć u ramkach svaich pravavych normaŭ i robiać toje, na što majuć prava.
Pahadžacca vam ci nie — zaležyć ad čałavieka. Dla mianie asabista nieprymalna być infarmataram luboj śpiecsłužby, niezaležna ad krainy pachodžańnia.
Što moža źjaŭlacca nielehalnym i złačynnym — pahrozy ŭ vaš bok. Kali pačalisia pahrozy — a mienavita, «my vam admovim u dazvole na žycharstva», «my vas vykiniem z Polščy» — heta kryminalna karalnaje złačynstva. Ja b pra heta raiŭ adrazu pisać u prakuraturu, a moža i ŭ presu.
Ale zvyčajna prafiesijnyja supracoŭniki śpiecsłužbaŭ nie buduć pahražać naŭprost, a mohuć rabić heta vyklučna namiokami: «nu vy ž razumiejecie», «a jość vierahodnaść». Tamu tut niama ŭniviersalnaha manuała, jak siabie pavodzić. Tym bolš, što vaša situacyja budzie istotna adroźnivacca, słužyli vy adnosna niadaŭna ŭ biełaruskich śpiecyjalnych padraździaleńniach ci ŭsio žyćcio źjaŭlajeciesia apazicyjnym aktyvistam.
A jak admović u supracy słužbam, kab jany nie zachacieli «pomścić»?
Dumaju, što pomsta byvaje vielmi redka. Kali vy chočacie admović — ja b paprasiŭ aficyjnuju pozvu, kali vas zaprašajuć na razmovu pa telefonie. Kali vy ŭžo na razmovie — najlepšaje tłumačeńnie toje, jakoje ŭ vas realna prysutničaje. Toje, što vam asabista blizka. Kali heta nie adpaviadaje vašym pohladam — tak i skažycie, što heta nie adpaviadaje vašym pohladam.
Zaŭsiody možna skazać, što vy admaŭlajeciesia razmaŭlać biez advakata, biez zrazumiełaha pravavoha statusu. Tamu što vy nie źjaŭlajeciesia śviedkam, nie źjaŭlajeciesia abvinavačvanym — pracesualnym bokam u razmovie. Vy možacie prosta skazać «nie» i ŭsio. Možna pažartavać, što «mnie mama zabaraniła razmaŭlać ź nieznajomymi ludźmi». Treba prosta ŭpeŭniena vykazać svaju niazhodu — navat na hetuju razmovu.
Što moža ich naściarožyć?
Dumaju, što heta vielmi indyvidualna. Zaŭsiody pavyšajucca šancy, što vami zacikaviacca, kali vy čałaviek, jaki maje šyrokija koły kantaktaŭ, kali vy šmat jeździcie. U vypadku Biełarusi — kali ŭ vašaj aficyjnaj bijahrafii prasočvajecca słužba va ŭstanovach, važnych dla ich.
Što rabić byłym siłavikam, jakija zvolnilisia? Jak dakazvać, što bolš nie maješ suviaziaŭ sa słužbami?
U kožnym vypadku čałaviek pavinien sam vyrašać.
Ci mohuć śpiecsłužby pamylicca?
Biezumoŭna, pamyłka zaŭsiody moža być, tamu maje vialikaje značeńnie sudovaja ŭłada i mahčymaść sudovaha abskardžvańnia.
Ci varta źviarnuć uvahu, kali znajomy nie prajšoŭ pravierku jeŭrapiejskich śpiecsłužbaŭ?
Biezumoŭna, nie. Tamu što niehatyŭnaje mierkavańnie zamiežnych śpiecsłužbaŭ — vy nikoli nie viedajecie, z čym jano moža być źviazana. Naprykład, kali čałaviek dziejničaje ŭ niejkaj destruktyŭnaj siekcie i mieŭ dačynieńni da jaje niejki etap svajho žyćcia, heta źjaŭlajecca dastatkovaj padstavaj, kab śpiecsłužby pryznali takoha čałavieka niepažadanym dla znachodžańnia. Abo kab hetamu čałavieku admovili ŭ hramadzianstvie.
Heta ničoha samo pa sabie nie značyć. Sprava moža być źviazana nie tolki ź biełaruskimi orhanami, a z pavodzinami čałavieka. Vielmi časta idzie farmuloŭka «pahroza nacyjalnaj biaśpiecy ci hramadskamu paradku». I z hramadskim paradkam usio našmat šyrej.
Jak viartać davier ludziam paśla takoha? I pra Paŭła Juškieviča čuvać mierkavańni — maŭlaŭ, kali śpiecsłužby pierajmajucca, to nie ŭsio tak prosta.
Heta było asabistym rašeńniem Paŭła davać usio ŭ publičnuju płoskaść. Pytańni hramadskaha davieru rehulujucca našymi dziejańniami. Momantaŭ, dzie mohuć uźniknuć padazreńni — tradycyjna šmat.
Ja ŭvieś čas pracuju sa śfieraj, dzie davier možna stracić lohka. Sankcyjnyja śpisy — jany taksama ničoha nie dakazvajuć.
Abo ŭ maim vypadku — ja publicly exposed person — publičnaja asoba, jakaja maje abmiežavańni pa rachunkach. Heta ŭsio rečy, jakija imidžava pracujuć tak sabie.
Ci jość paśpiachovyja kiejsy vyrašeńnia padobnych prablem?
Sprava Paŭła Juškieviča — dastatkova staraja. I jon uvieś hety čas znachodzicca ŭ Polščy. Jeŭrasajuz — abjadnańnie pravavych dziaržaŭ, dzie jość sudy, z dapamohaj ich možna damahčysia praŭdy, navat kali heta zojmie šmat času. Kali čałaviek zachoča zmahacca, iści ŭ sudovyja instancyi, i, asabliva, kazać pra heta publična — ja ŭpeŭnieny, što svaje pravy možna adstajać.
Ci budzie kiejs paśpiachovym? Ja vieru ŭ toje, što Pavieł budzie žyć u Polščy i mieć na heta prava. Kali dla jaho paśpiachovaść spravy — atrymać polskaje hramadzianstva, to nie, u taki vynik ja nie vieru.
Čytajcie taksama:
Za biełarusa Juškieviča, jakoha chočuć departavać z Polščy, zastupiŭsia miascovy vajavoda
Biełarusu pahražaje departacyja praz sakretnaje zaklučeńnie polskich śpiecsłužbaŭ
«Nu dzie ž ja moh sustreć kłasnaha kiraŭnika? U kamiery mahiloŭskaha SIZA! A zatrymali jaho praz naš čat vypusknikoŭ»4
Kamientary