U ruskamoŭnaj Vikipiedyi płanujuć viarnuć nazvu Biełaruś. Dla Biełoruśsii nie zastałosia arhumientaŭ

Vojny za «Biełaruś»

Pytańnie nazvy biełaruskaj dziaržavy pa-rusku vyklikaje vialikija dyskusii siarod rasijskich hramadzian. Hetyja sprečki znajšli svajo adlustravańnie i ŭ ruskamoŭnaj Vikipiedyi.

Artykuł pra Biełaruś z momantu svajho stvareńnia niekalki razoŭ pierajmianoŭvaŭsia ŭdzielnikami prajekta, jakija karystalisia roznymi arhumientami na karyść svajho varyjantu. Prablemie najmieńnia hetaha artykuła pryśviečana bolš abmierkavańniaŭ, čym lubomu inšamu pytańniu ŭ historyi ruskaha raździeła. 

Vojny pravak taksama adbyvalisia va ŭsich artykułach, źviazanych ź biełaruskaj tematykaj. Niaredka ŭvieś uniosak udzielnikaŭ u takich artykułach zvodziŭsia da biaskoncaha pierapisvańnia «niapravilnaj» nazvy na svaju i doŭhich sprečak na staronkach razmoŭ, a nie da palapšeńnia jakaści samoha artykuła.

Padobnaja situacyja, ale vakoł pravilnaści taho ci inšaha pravapisu, była kaliści na pačatku źjaŭleńnia biełaruskaj Vikipiedyi i amal całkam paralizavała jaje pracu, pakul nie było pryniataje rašeńnie padzialić jaje na dva raździeły. 

«Biełoruśsija» pa iniercyi

Niejkaje vyrašeńnie dla hetaj destruktyŭnaj źjavy patrabavałasia i ruskaj Vikipiedyi. U 2011 hodzie źjaviłasia pracoŭnaja hrupa pa pytańni, jakaja, adnak, nie zmahła pryniać nijakaha rašeńnia. Nastupnaja pracoŭnaja hrupa, sfarmiravanaja praz hod, acharaktaryzavała situacyju jak «najaŭnaść padvojnaj normy» i vyrašyła addać pieravahu varyjantu — «Biełoruśsija», dapuściŭšy niekatoryja vyklučeńni.

Tady pravierka ŭžyvańnia abiedźviuch nazvaŭ pakazała prykładna roŭnyja suadnosiny pamiž imi. Ale pracoŭnaja hrupa arhumientavała svajo rašeńnie tym, što moŭnaja norma kansiervatyŭnaja i imkniecca da bolš tradycyjnych varyjantaŭ, jakoj dla ruskaj movy źjaŭlajecca «Biełoruśsija».

Taksama było adznačana, što dla pierajmienavańnia artykuła treba, kab nazva «Biełaruś» stała vidavočna prevaliravać va ŭžytku. I hety arhumient zastavaŭsia nieprabivalnym va ŭsich nastupnych dyskusijach. 

Ruskaja Vikipiedyja — vialiki raździeł, jakim kiruje składanaja biurakratyčnaja mašyna, jakuju vybudavali sami ŭdzielniki. Źmianić tut niešta nie tak prosta.

Rašeńnie pracoŭnaj hrupy zastavałasia niaźmiennym na praciahu bolš jak dziesiacihodździa, što vyklikała niezadavolenaść siarod biełarusaŭ. Sproby pierajmienavać u «Biełaruś» rabili rehularna, ale jany byli chutčej emacyjnymi, čym arhumientavanymi.

Pierahlad pytańnia

Za dziesiacihodździe, jakoje minuła z papiaredniaha rašeńnia, šmat što źmianiłasia ŭ śviecie, što adbiłasia i na słovaŭžyvańni. Mnohija rasijskija vydańni, jakija jašče niadaŭna adstojvali varyjant «Biełoruśsija», ciapier pryncypova pišuć «Biełaruś». Stała bolš i ruskamoŭnych publikacyj ź Biełarusi.

Zruch normy na karyść varyjanta «Biełaruś» staŭ pryčynaj zajaŭki na arbitraž, jakaja była padadziena jašče ŭ vieraśni 2022 hoda. Aŭtar zajaŭki patrabavaŭ pryznać papiaredniaje rašeńnie sastarełym. 

Była znoŭ sklikanaja pracoŭnaja hrupa pa pytańni pierajmienavańnia artykuła «Biełoruśsija», jakaja pačała svaju pracu ŭ pačatku 2023 hoda. 6 studzienia 2025 hoda jana apublikavała svaju kałasalnuju pracu pa analizie pytańnia ŭžyvańnia toj ci inšaj nazvy ŭ aŭtarytetnych krynicach, paćvierdziŭšy zamacavańnie novaj normy ŭ ruskaj movie. 

Što pakazaŭ analiz?

Pracoŭnaja hrupa analizavała masivy tekstaŭ navukovych rabot, materyjałaŭ ŚMI i litaratury na ruskaj movie, jaki dastupnyja ŭ internecie.

Byli daśledavany teksty, apublikavanyja na sajtach Timestamped JSI web corpus (źbiraŭ aŭtamatyčna ruskamoŭnyja naviny z 2014 pa 2022), Russian Trends corpus (źbiraje naviny z 2021), «KibierLeninka», Google Scholar, eLibrary.Ru, u elektronnym katałohu Rasijskaj dziaržaŭnaj biblijateki i Nacyjanalnym korpusie ruskaj movy (NKRM). 

A voś vyniki ad Google News nie ŭličvali pry analizie, bo z palityčnych mierkavańniaŭ tam bolš nie pradstaŭleny rasijskija dziaržaŭnyja ŚMI, što ŭpłyvaje na vyniki pošuku. Tym nie mienš jany taksama pryviedzieny dla paraŭnańnia.

U pracoŭnaj hrupy taksama ŭźnikła prablema z tym, što pry prostym pošuku pa zapycie «Biełaruś» niaredka vydavalisia biełaruskamoŭnyja teksty, a taksama čaplalisia ŭłasnyja nazvy (naprykład, haścinica «Biełaruś» i hazieta «Sovietskaja Biełoruśsija»), što skažała vyniki. Było pryniata rašeńnie šukać pa ŭskosnych skłonach (Biełarusi, Biełaruśju, Biełoruśsii, Biełoruśsijej) i słovazłučeńniach (nasielenije Biełarusi / nasielenije Biełoruśsii, iz Biełarusi / iz Biełoruśsii). 

Usie ličby pryviedzieny ŭ vialikaj zvodnaj tablicy.

Pa vynikach svajho analizu pracoŭnaja hrupa pryjšła da vysnovy, što varyjant «Biełoruśsija» pieravažaje tolki ŭ dziaržaŭnych rasijskich ŚMI, a va ŭsich inšych — varyjant «Biełaruś». Apošni varyjant pieravažaje i tady, kali razhladać usie navinavyja teksty razam.

Suadnosiny ŭžyvańnia ŭ niekatorych vypadkach prosta kaśmičnyja, naprykład, u Google News słovazłučeńnie «ekonomika Biełarusi» sustrakajecca čaściej za «ekonomika Biełoruśsii» ŭ 252 razy, a «po Biełarusi» sustrakajecca čaściej za «po Biełoruśsii» ŭ 494 razy!

U masivach navukovych artykułaŭ na materyjale Google Scholar, Cyberleninka i Elibrary taksama vyjavili pieravahu varyjantu «Biełaruś». U navukovych dysiertacyjach abiedźvie formy vykarystoŭvajucca raŭnamierna.

Samym składanym dla daśledavańnia akazaŭsia masiŭ litaratury, bo nie isnuje poŭnafunkcyjanalnaha ahrehatara novaj litaratury z abličbavanymi i raspaznanymi knihami. Asnoŭny korpus NKRM daŭ tolki 200 vynikaŭ pa ŭsich uskosnych formach nazvy biełaruskaj dziaržavy, dzie pieravažaje varyjant «Biełoruśsija».

A voś danyja Google Books pakazali istotnuju pieravahu varyjantu «Biełaruś». Pracoŭnaja hrupa pryjšła da vysnovy, što ŭ cełym u ruskamoŭnaj litaratury nazirajecca parytet pamiž «Biełaruś» i «Biełoruśsija».

Pakolki zhodna z praviłami najmieńnia artykułaŭ u ruskaj Vikipiedyi pryjarytet, jak praviła, addajecca naźvie, jakaja źjaŭlajecca najbolš paznavalnaj i najmienš nieadnaznačnaj, jakoj pa vyniku analizu źjaŭlajecca «Biełaruś», pracoŭnaja hrupa rekamiendavała pierajmienavać artykuł «Biełoruśsija».

Heta pieramoha?

Pakul heta jašče nie kančatkovaje rašeńnie i artykuł pra Biełaruś zastajecca pad raniejšaj nazvaj. Kančatkovy vynik analizu pracoŭnaj hrupy, jak paviedamlajuć vikipiedysty, budzie praz 2 tydni. Na jaho padstavie svajo rašeńnie prymie Arbitražny kamitet. Ale, vidać, heta čysta biurakratyčnaja farmalnaść, bo adzinaha arhumientu, praź jaki zachoŭvałasia «Biełoruśsija» ŭ ruskaj Vikipiedyi, bolš nie isnuje. 

• 43
• 0
• 7
• 3
• 0
• 0
• 0
• 4