Tank № 009 — sprečny

Knihu ŭkłaŭ paet i staršynia Biełaruskaha PEN-centra Andrej Chadanovič, vybraŭšy z darobku kłasika 100 vieršaŭ.

«Andrej braŭ teksty, jakija prezientujuć Tanka-fiłosafa, Tanka-liryka, u jakich niama ni słova pra partyjnyja bilety ci kamunizm, —

heta sapraŭdy nacyjanalny paet. Pa-druhoje, jon byŭ vielmi jeŭrapiejskim paetam i, pa-treciaje, Tank byŭ pieršym paślavajennym paetam-intelektuałam.

Hetyja jakaści paezii Tanka, kaža Akudovič, i imknuŭsia padkreślić układalnik. Tamu zbornik i atrymaŭ nazvu «Abviaržeńnie» —

«Chadanovič vyciahnuŭ Maksima Tanka «z-pad mundziraŭ».

Z Akudovičam možna paspračacca. Pa-pieršaje, Tank nie byŭ paślavajennym. Heta byŭ paet, sfarmavany mižvajennaj Jeŭropaj, epochaj kamunizmu, nacyzmu, Hramady i Narodnych Frantoŭ. Adnačasova z Tankam žyli i pisali, naprykład, Łarysa Hienijuš, Natalla Arsieńnieva. Hienijuš taksama, darečy, mieła viaskovyja karani i nikoli ad ich nie adychodziła. Ale heta byli nijak nie mienšyja intelektuały, čym sam Akudovič.

Kniha vyjšła pieršaj u sieryi «Ja knihu maju». U joj vydaviectva «Łohvinaŭ» źbirajecca vydavać najlepšyja tvory biełaruskaj litaratury ŭ farmacie pokietbukaŭ — kišennych knih u miakkaj vokładcy dla masavaha čytača.

U sieryi kniha Tanka značycca pad № 009. Ale vydali jaje pieršaj, kab paśpieć da jubileju.

Pad № 001 u vydavieckich płanach staić kniha Valancina Akudoviča «Dyjałohi z Boham».

«U zborniku niama vieršaŭ, jakija nas z-pad pałki prymušali vučyć u škole», — piša ŭ pradmovie ŭkładalnik.

Z pryčyn, vidać, «školnaści», «sialanskaści», «kamunistyčnaści» ŭ knihu nie trapili takija šedeŭry, jak «Pavieźli ciahniki», «Viasna idzie», «Rodnaja mova», «Pierapiska ź ziamloj», «Pieśnia kulikoŭ»

I jašče adnu rysu Tankavaj paezii praihnaravanali ŭkładalniki: jaje palityčnaść.

jon zaŭždy, ad maładości da apošnich dzion, byŭ palityčna myślačym paetam, i biez hetaha Tanka nie zrazumieć i nie acanić.

Kupić «Abviaržeńnie» možna ŭ kniharni «Łohvinaŭ» (pr. Niezaležnaści, 37a).

Prapanujem uvazie čytačoŭ niekalki tvoraŭ, što nie trapili ŭ knihu.

* * *

Pasłuchajcie, viasna idzie.
Źvinić ŭ maim aknie žaleza.
Ź vintoŭkaj stražnik noč i dzień
Pilnuje kust pachučy bezu.

A jon raśćviŭ, ahniom haryć,
Takim pachučym, miakkim, sinim;
Na drot kalučy, na mury,
Jak chustku, połymia uskinuŭ.

Ja cicha razbudziŭ druhich.
Ad śloz sinieli vočy bezam.
I niedzie chrusnuła ŭ chudych
Rukach iržavaje žaleza.

1937

Na pieronie

Hudki i kalos pierazvon, —
Pamału ciahnik padjazdžaje.
Abmyła viačerni peron
I pieśnia, i mova čužaja.

I ŭsio ich dziviła u nas:
I biednaść ziamli,
I bahaćcie,
Paloŭ charastvo,
I viasna,
I našy łazovyja łapci.

Čuvać byŭ načležny napieŭ…
Prapłakaŭ kulik nad paparam.
Chtoś «Maciusia» chrypła zapieŭ
Pad struny havajskaj hitary.

Na zachad iduć ciahniki —
Lon,
Žyta,
Sasna i biaroza…
Hladžu i hladžu z-pad ruki,
Jak moładaść našu vyvoziać.

1938

Pieśnia kulikoŭ

Pachnie dziohciem, potam, ryžaju aŭčynaj,
Cišynia ŭ chacinie zhorblenaj, staroj,
Dy haryć pamału noč daŭhoj łučynaj,
Ścielučy sasnovym dymam i smałoj…
Časam viecier drevy, začapiŭšy hužam,
Doŭha ich piłuje miesiaca siarpom
I snuje na płocie bieły śniežny kužal
Z doŭhaj śniežnaj pieśniaj za ślapym aknom.
Dymna ŭ piečy drovy i karčy pałajuć.
Zajcami kładucca cieni na ścianie.
Pienicca siardzita bulba, zakipaje
Śniežnaju zaviejaj ŭ čornym sahanie.

— Nu, sadzisia z nami! — dzied stary havoryć
I akrajec chleba čornaha kładzie.
— Naarfuje śniehu, by miakiny hory,
Ni prajechać polem, ni prajści nidzie…
Sam, vidać, daloki… nie ź blizkich akolic,
Nie z-pad našych, peŭna, sałamianych strech…
Dy apranut słaba — źmierźnieš niedzie ŭ poli;
Choć na łavie mułka, pieraśpi načleh!
Bačyš: u nas hoład, žyć nialohka, bracie,
Chleb na stoł kładziecca tolki dla haściej.
Dobra, kali chopić bulby ŭ našaj chacie
Da viasny, da pieršych z vyraju husiej…

Čas taki niadobry. Ź pieršych dzion marozu
Maładych niamała ŭ turmy paviali.
Šmat razoŭ, napeŭna, šeryja biarozy
Śled ich biełym vietram ŭ poli zamiali.
Kab dali vučycca nam na movie rodnaj,
Ŭsie my damahalisia hrudźmi…
Ja ŭžo chutka lahu pad sasnoj zialonaj, —
Što, skažy mnie, budzie z našymi dziaćmi?

U kutku, na narach, na staruju knižku
Cichi hołas ljecca i čupryny biel;
Sumna z maładzicaj nad małoj kałyskaj
Ŭschlipyvaje pieśniaj biełaja miaciel.
— Śpi, zaśni, maleńki!..
— Što, mužyk na pracy?
Kažaš, u astrozie? Dziesiać hod dali?!
— Śpi, zaśni, sakolik! —
Byccam doždž haračy,
Tak z vačej u matki ślozy papłyli.

— Ja, stary, taksama z-pad strachi sialanskaj,
Byŭ i tam, dzie siońnia tvoj haruje syn…
Šmat śladoŭ pakinuŭ na darohach hrazkich,
Na skrypučych strunach biełych pałazin…

— Śpi, zaśni, maleńki, rodnieńki sakolik!
Nu, nie płač, moj dobry!..
Słuchaj: la raki
Nie miaciel hałosić na zasnuŭšym poli,
A ŭ imhle zbłudzili, peŭna, kuliki…

I stary ŭzdymaje vyćviłyja vočy:
— Nu skažy, ci doŭha heta budzie tak?
Siejać usio siejem — z rana da paŭnočy,
A ź biady nie možam vybracca nijak.
I ŭ nas ciomna, zmročna, tolki čas ad času
Zaharycca sonca pamiž našych strech,
Dy siadzim paŭhoda nad hałodnym kvasam,
Našy ściežki ŭ poli zamiataje śnieh…
Kažaš — užo chutka vyprastajem plečy,
Kažaš ab šyrejšych nivach, ab viaśnie.
Voś i ja, zdajecca, vylez by z-za piečy,
Chaj pakliča tolki moładź i mianie.

…………………………………………….
Za raźbitaj šybaj stohnie viecier hłucha,
Rvucca pražy nitki, ŭjucca na kałki…
— Śpi, zaśni, maleńki… abo lepš pasłuchaj,
Jak, zbłudziŭšy niedzie, płačuć kuliki…

Pachnie dziohciem, potam, ryžaju aŭčynaj,
Cišynia ŭ chacinie zhorblenaj, staroj;
Cicha daharaje noč daŭhoj łučynaj,
Ścielučy sasnovym dymam i smałoj.
Pad raźlivy pieśni chmaryć son haračy.
— Śpi, zaśni, moj dobry… słuchaj… la raki…
Dy i mnie zdajecca, što ŭ imhle, niajnačaj,
Nie miaciel, a płačuć niedzie kuliki.

1936

Rodnaja mova

Ź lehiendaŭ i kazak byłych pakaleńniaŭ,
Z kałośsia ciažkoha žytoŭ i pšanic,
Z suzorjaŭ i soniečnych ciopłych pramieńniaŭ,
Z hrymučaha źziańnia burlivych krynic.
Z ptušynaha ščebietu, šumu dubrovy,
I z hora, i z radasci, i z usiaho
Taho, što lahło nazaŭsiody ŭ asnovu
Śviatyni naroda, biaśśmiercia jaho, —
Ty vytkana, dziŭnaja rodnaja mova.

Niama na ziamli taho ščaścia i hora,
Jakoha b ty nam pieradać nie mahła.
Niama takich nietraŭ, hłybokaha mora
I hor, praź jakija b ty nie praviała
Mianie na radzimu, tudy, dzie siahońnia
taić akryvaŭleny vorah ź piatloj
ad spalenaj chataj, nad rodnym zahonam,
Nad budučyniaj i pieśniaj majoj —
Nad tym, što było i što viek budzie volnym.

Narod praniasie ciabie, rodnaja mova,
Śviatłom niezhasalnym u sercy svaim
Praź ciemru i hody zmahańniaŭ surovych.
Kali ž apadzie i raźviejecca dym
I nivy vaskrosšyja zakałasiacca, —
Iznoŭ prašumiš ty viasnovym daždžom,
Iznoŭ zazviniš ty u kožnaj u chacie,
Cymbałam dasi ich sarebrany hrom
I vusny raskvieciš uśmieškaj dziciaci.

1943

A jakija tvory Tanka Vy ličycie vartymi?

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 1
• 0
• 0