Listy ŭ redakcyju

Listy ŭ redakcyju

NAŠA MIASTEČKA RADUŃ

Biełaruskaje kulturovaje žyćcio musić być nia tolki ŭ stalicy, ale i ŭ miastečku. Tym bolš u Raduni ź jaje tradycyjami i kalarytam.

Za polskim časam Raduń była žydoŭskaj. Miascovyja habrei trymali maleńkija pryvatnyja kramy va ŭłasnych damach. Ad vulicy stajaŭ hanak i sama krama. Na hanku visieli reklamy. Kupić tut možna było ŭsio: ad zapałak da lejcaŭ. Tavary pryvozilisia pieravažna ź Vilni. Zamožnyja žydy trymali korčmy, a na raduński kirmaš u centry miastečka źjaždžalisia z usiaje akruhi. Miascovaja škoła rabinaŭ navučała budučych judejskich śviataroŭ dla ŭsiaje Centralnaje dy Ŭschodniaje Eŭropy. Srajlmejer Hajm Havis Hiejmnic staŭ klasykam judaisckaje tealohii.

Žydoŭskaja Raduń zahinuła ŭ čas hałakostu. Chłopcy Adolfa sahnali jaje nasielnictva ŭ hieta, vyvieli na ŭskrainu (tudy, dzie raźmiaščalisia žydoŭskija mohiłki) dy zastrelili žydoŭ. Acaleŭ tolki adzin.

Paśla 1944 hodu ŭ Raduń pryciahnulisia z uschodu saviety z savietkami (hołyja, u vajskovaj formie, parvanych kirzavych botach i hałodnyja, bo kidali masła ŭ harbatu) dy zaniali damy zabitych žydoŭ u centry miastečka. Hetaje nasielnictva pieratvaryła siaredniaviečnaje miastečka ŭ saviecki "horodskoj posiełok", ź jaho typovymi atrybutami: pravincyjnaściu dy adnastajnaściu.

Takim čynam, žydoŭskaje miastečka stała savieckim.

Nieŭzabavie chłynuŭ miascovy viaskovy lud, a zatym adniekul uzialisia cyhany, jakija zasnavali svajo maleńkaje pasielišča. Vo tak žyła Raduń.

My doŭha dumali, jak možna niešta źmianić, i vyrašyli vydavać svaju miestačkovuju hazetu. Užo bolš za paŭhady, jak "Miastečka. Pieršaja miestačkovaja hazeta ŭ Biełarusi" vychodzić vialikim, jak dla Raduni, nakładam (299 asobnikaŭ) i karystajecca stabilnaj papularnaściu. Svaje dopisy apublikavali bolš dvaccaci aŭtaraŭ -- historyki i hieohrafy, filolahi j rabotniki, pradprymalniki j sialanie. Vydajecca naša hazetka na biełaruskaj (taraškievicaj), polskaj i letuviskaj movach. My pišam pra ŭsio. Asablivuju ŭvahu dajem aktualnaj infarmacyi. Niahledziačy na składanyja ŭmovy siońniašniaj Biełarusi, vydali ŭžo 9 numaroŭ (ź śniežnia 1998 hodu).

Vakoł hazetki skłałasia supołka adnadumcaŭ: historyk, paet i dramaturh Aleś Sakałoŭ, filolah i palanist Juzaf Kirviel, historyk i palityk Ivan Piskun, hieohraf i krajaznaviec, stvaralnik Raduńskaha historyka-krajaznaŭčaha muzeju Ivan Fiasienka, filolah i paet Hienrych Daržynkievič.

Nas čytajuć, pra nas havorać, z nas śmiajucca i nam zajzdrościać -- adny z čornaj zajzdraściu, inšyja -- ź biełaj. Bolšaść ža -- pavažaje. Koła čytačoŭ stabilnaje, adnych cikaviać aktualii, a inšych -- surjoznaje, viečnaje, toje, što zastaniecca nadoŭha.

"Miastečka" pajšło ŭ masy. Pradprymalniku Valeru Bučynskamu nie padabajucca raźbityja darohi, a taksama adsutnaść mera ŭ miescy. Najbolšaje ž razdražnieńnie vyklikaje Łukašenka, dy nastolki, što Valer až staŭ pisać vieršavanyja radki:

Baćka, chopić šamanić,
narod svoj durmanić,
usio bolej ludziej apuskać u biednatu.
Bačna, darožku ty vybraŭ nia tu!

Kačahar Tadziuk Struchoŭski stvaraje vieršavanuju humarystyčna-satyryčnuju kroniku Raduńskaha sušylnaha zavodu.

Cikava, čym adroźnivajecca miastečka ad "horodskoho posiełka". Miastečka -- jano naša, jano niepaŭtornaje, jano eŭrapiejskaje, toje, što zastajecca ŭ śviadomaści, u pamiaci. Inakš by nie pryjaždžali miacovyja žydy dy ich naščadki z dalokich Ameryk i Izrailu, nie chadzili b vulicami, nie razhladali budynkaŭ, nie zdymali b svaich rodnych miescaŭ na kamery. Žydy majuć nastalhiju pa miastečku. Saviety j savietki žyvuć u "horodskom posiełkie", i tamu ničamu nie ździŭlajucca, bo nie razumiejuć, čamu tut možna ździŭlacca. Zvyčajny pasiołak, ničym nie adroźnivajecca ad inšych, takich ža zvyčajnych z centralnym placam i budynkam pasiałkovaha savietu ŭ styli šyrspažyvu siamidziasiatych hadoŭ. Žydy tut šukajuć eŭrapiejskaści dy samabytnaści, harmonii. Saviety j savietki ničoha nie šukajuć, bo ničoha nia zdatnyja znajści, bo tut niama ničoha ichnaha -- jany pryjechali na čužoje i zasialilisia ŭ žydoŭskija chaty.

Narešcie ja dadumaŭsia, čym adroźnivajucca žydy j žydoŭki ad savietaŭ i savietak. Žydy z Eŭropy. Jany pryjaždžajuć u Eŭropu, u eŭrapiejskaje miastečka. Saviety z Azii, i "posiełki" ichnyja -- niešta azijackaje. Kazali, što žydy prasili viarnuć im budynak miascovaha klubu, dzie raniej była škoła rabinaŭ (pry tym, što abiacali pabudavać novy klub), ale saviety im nie viarnuli. Jašče žydy prasili ŭ budynku "apornaha punktu" zasnavać muzej raduńskaha habrejstva. Taksama nie.

Adzin raduński milicyjant u zapale dyskusii sa mnoju aburaŭsia, na jakich padstavach žydy zdymali na kamery damy, vulicy, śmiećcie, brud i h.d. Voś, maŭlaŭ, pajeduć i pakažuć pa zachodnich ŚMI, što tut tak drenna i h.d. Jak śmiecić, to śmieciać, a jak kab ludzi pabačyli, dyk kryŭdujuć "pasiałkoŭcy".

Vital Kuplevič, m. Raduń

NAJEZDY NA "SŁOVA NACYI"

24-ha traŭnia mienčuki ładzili akcyju ŭ padtrymku zasadžanaha za kraty "ahienta rasiejskaje aliharchii" Čyhira. Na akcyju pryjšli taksama chłapcy z stosam hazety "Słova Nacyi" i raspačali prodaž. Adrazu la ich niepadalok prymaściŭsia baradaty mužyk z dyplamatam jašče savieckaje vytvorčaści. Stajaŭ-stajaŭ, demanstratyŭna žmuryŭsia-kasavuryŭsia. Narešcie padyšoŭ, złosna zapytaŭsia, što za hazeta, što za arhanizacyja. "Volnyja Nacyjanalisty!" -- "A što takoje nacyjanalizm?" -- "Viernaść, addanaść svajoj Nacyi". Tady baradaty kaža: "Valitie otsiuda, tut mitinh diemokratov, a nie fašistov". Baradzie zapiarečyŭ Słavamir Adamovič, spytaŭsia, a chto jon taki. Barada paśviedčańnia nia daŭ, abmoviŭšysia, što jon "arhanizatar, z AHP".

Admietna, što za mitynham ubaku naziraŭ vusaty čałaviek z napaŭazijackim tvaram, kuratar biełaruskaje filii RNIE (proźvišča my šče nia viedajem.) Pakul ahepešnik-liberał najaždžaŭ na biełarusaŭ, fašystoviec spakojnieńka naziraŭ. Voś tak, spadary biełorussy!

Nia lubiać nas, biełaruskich nacyjanalistaŭ, rasiejskamoŭnyja liberały. Nu j chalera ź imi. Bo rasiejski fašyzm moža być źništožany tolki adnym. I vy viedajecie čym.

Amielka Złydzień

* * *

Padtrymaŭšy inicyjatyvu NAŠAJ NIVY “DZIEŃ BIEZ ČUŽOHA SŁOVA” Biełaruskaja Muzyčnaja Alternatyva prapanavała admovicca taksama i ad čužoj muzyki. Było vyrašana raspačać šyrokuju akcyju “SŁUCHAJ SVAJO! PATRABUJ BIEŁARUSKAJE!”

Asablivaja uvaha ŭ hetaj akcyi nadajecca FM stancyjam. Usim śviadomym biełarusam prapanoŭvałasia telefanavać na radyjo i zamaŭlać biełaruskija pieśni. Jak akazałasia, FM stancyi nia suprać puskać u efir biełaruskija kampazycyi, ale jakaść aŭdyjakasetaŭ (bolšaść biełaruskaj muzyki vydajecca mienavita na ich) ich nie zadavalniaje. Tamu BMA razasłała ŭsim biełaruskim i niekatorym zamiežnym radyjostancyciam CD “VOLNYJA TANCY: SŁUCHAJ SVAJO!”, vydadzieny sumiesna ź Biełaruskim Chielsynskim Kamitetam, na jakim jość zapisy praktyčna ŭsich biełaruskich hurtoŭ. Budziem spadziavacca, što zaraz sytuacyja źmienicca. Infarmacyju ab tym, jakim čynam zamaŭlać pieśni, možna atrymać štočaćvier na pasiedžańniach MAŁADOHA FRONTU z 19.00 pa adrasie Miensk Varvašeni 8. Zacikaŭlenym u supracoŭnictvie možna źviartacca: a/s 5 Miensk 220085

Takim čynam: “SŁUCHAJCIE SVAJO i PATRABUJCIE BIEŁARUSKAJE!”