Viktar Muchin. Manety z kniaziami

Manety z kniaziami

U Nacyjanalnaj biblijatecy Biełarusi ekspanujecca vystava, prymierkavanaja da 10-ch uhodkaŭ abviaščeńnia 11 sakavika 1990 hodu Aktu pra adnaŭleńnie dziaržaŭnaje niezaležnaści Litvy.

Tut vystaŭlenaja kopija histaryčnaha dakumentu z podpisami staršyni parlamentu Vitaŭtasa Łandśbierhisa j deputataŭ, fotazdymki taje histaryčnaje sesii zakanadaŭčaha orhanu, tady jašče Viarchoŭnaha savietu Litoŭskaj SSR na tle jašče savieckaha hierbu krainy, i pobač ciapierašniaje fota taje samaje zali z «Pahoniaj» na miescy litoŭskaje «kapusty». Kalarovyja vyjavy Vilni: katedralny kaścioł śviatoha Stanisłava, pałac prezydenta ŭ kolišnim domie hubernatara, bahataja lapnina kaściołu Piatra j Paŭła na Antokali, častkova adnoŭleny Vierchni zamak ź viežaju Hiedymina, Vostraja Brama, universytet i kaścioł śviatoha Jana, dzie mieścicca arhan sa źniščanaha balšavikami połackaha kaścioła śviatoha Stafana... Biełaruskaść Vilni adčuvajecca ŭ kožnaj viežačcy, u krajavidzie našaje kolišniaje stalicy.

Ale pryśviečanaja vystava pieravažna litoŭskim manetam. Možna pahladzieć na buklety z dobrymi vyjavami jubilejnych hrošaj. U 1920 hodzie Sejm Litvy ŭchvaliŭ zakon ab Hrašovaj adzincy (licie) i Banku Litvy. 2 kastryčnika 1922 hodu ŭ abaračeńnie pastupili pieršyja lity j centy — drabiaza. 1 sakavika 1990 byŭ adnoŭleny Bank Litvy, a razam ź im zasnavany Litoŭski manetny dvor. Poruč z nakładami manet dla šyrokaha abaračeńnia ad 25 červienia 1993 hodu vypuskajucca j jubilejnyja. Cikava, što nazvać usie jubilejnyja manety całkam litoŭskimi nie vypadaje. Pavodle vyjavaŭ i temaŭ heta častkova biełaruskija manety Banku Litvy. Šmat pryśviečana vialikim kniaziam litoŭskim (z seryi «Haspadary Litvy»): usie jany majuć naminał 50 litaŭ, dyjametar 34.00 mm i vahu 23.30 hramy, zroblenyja z srebra; vypuščanyja asobniki, pryśviečanyja Mindaŭhu (u buklecie na tle Navahradzkaha ŭzvyššša), Alhierdu (na tle Kreŭskaha zamku), Kiejstutu (na tle Trockaha zamku), Hiedyminu (na tle Miednickaha zamku). Asobna vyłučajucca manety, pryśviečanyja litoŭskim aśvietnikam i navukoŭcam: kali prynaležnaść da susiedniaha narodu mastaka Mikałojusa Kanstancinasa Čurlonisa, vydaŭca pieršaje knihi ŭ žamojckim dyjalekcie Marcinasa Mažvidasa, muzyki Vincasa Kudzirki nie vyklikaje sumnievaŭ, dyk profili «litoŭskaha» paeta Adomasa Mickiavičusa j našaha ziemlaka, hienijalnaha kanstruktara siaredniaviečča Kazimierasa Siemianavičusa, aŭtara knihi «Vialikaje mastactva artyleryi», nam nie čužyja. U 1997 hodzie litoŭcy na svaich manetach adznačyli 600 hadoŭ źjaŭleńnia tataraŭ i karaimaŭ u Vialikim Kniastvie Litoŭskim, a ŭ 1998 — vizyt u svaju krainu papy Jana Paŭła II. Asobna vyłučajucca manety ab kryvavych padziejach 13 studzienia 1991 hodu (vyjava Maci Božaje ź dziciem), z nahody 75-hodździa Litoŭskaha Banku, da 10-hodździa adnaŭleńnia dziaržaŭnaje niezaležnaści j maneta, pryśviečanaja słaŭnamu «Bałtyjskamu šlachu». Asobna staić maneta, što vypuščanaja z nahody prahramy UNICEF «Dzieci śvietu». Hetaksama cikavaja maneta, što była adbitaja ŭ 60-hadovy jubilej palotu Ściaponasa Darusa j Stasisa Hirenasa praz Atlantyku. Dźvie manety łučyć spartovaja tematyka: adna pra 5-ja spartovyja hulni litoŭcaŭ śvietu, druhaja pryśviečanaja letniaj alimpijadzie 1996 hodu ŭ Atlancie. Hetaksama raspačataja seryja manet «Miesty Litvy»: u 1998-m vyjšła maneta ź cieniarysami Vilni, a letaś — z vyjavami architekturnych pomnikaŭ Koŭna. Usie manety vypuskalisia ŭ srebry, i tolki adna vyjšła załataja: naminałam 10 litaŭ i z nadpisam pa-łacinsku «AVREVS NVMMVS LITVANIAE» pobač z vyjavaju kavala, maneta maje dyjametar 13.92 milimetry j vahu 1.244 hrama — heta adzin z najmienšych załatnikoŭ u śviecie. Biełarusam zastajecca ciešycca z numizmatyčnych pośpiechaŭ svaich susiedziaŭ dy pazirać na čužyja vyjavy svaich kniazioŭ i aśvietnikaŭ.

Viktar Muchin