Julija Andrejeva. Karaokie pa-biełarusku

Julija Andrejeva

Karaokie pa-biełarusku

U Filarmonii adbyŭsia viečar pamiaci Ihara Palivody

Za piać hod paśla zaŭčasnaje śmierci jahonuju tvorčaść vysoka aceńvajuć amatary muzyki. Viečar pamiaci sabraŭ poŭnuju zalu.

Nabor ža vykanaŭcaŭ byŭ dziŭnavaty. Spačatku na scenie zavichalisia dziaŭčaty ŭ stylizavanaj vopratcy “a la manaški”. Chvilinaŭ piać jany eratyčna vyhinalisia ŭ roznyja baki, potym vyjšła kanferanśjerka i abviaściła, što pierad nami vystupiŭ Dziaržaŭny ansambl tancu, a numar zvaŭsia “Eŭfrasińnia”.

Paśla “Chrystovych niaviestaŭ” vystupiŭ mužčynski chor Žyrovickaha manastyru pad kiraŭnictvam dziaka Andreja Skrobata. Vidać, heta akurat i byli “inšyja zorki biełaruskaj estrady”, anansavanyja ŭ afišy. Chor składaŭsia ź piacioch maładych mužčynaŭ, vidavočna z kanservatorskaj adukacyjaj. Pačali jany badziora, ale dzieści na trecim kuplecie zhubili tanalnaść, i raspačałasia takaja kakafonija, što aŭtar muzyki napeŭna pieravaročvaŭsia ŭ trunie.

Potym na scenu žyćciaradasna vyskačyła Alena Saŭlenajte dy zaśpiavała “Pa-nad biełym pucham višniaŭ”. Akurat za hetuju pieśniu Ihara Palivody jana atrymała premiju na Nacyjanalnym festyvali muzyki i paezii ŭ Maładečnie. Melodyja j nasamreč pryhožaja. Asabliva kali jaje vykonvajuć biaz słovaŭ — prykładam, na saksafonie, u klasyčnym džazavym “standarcie”. Kali ž melodyja pieraplatajecca z chrestamatyjnym vieršam, da jakoha nie zusim pasuje, pryhažość jaje blaknie, a ŭ hałavu prychodzić dumka, što Palivoda nikoli nia byŭ sapraŭdnym kampazytaram-piesieńnikam, a imknuŭsia da niejkich inšych dalahladaŭ, dzie ŭtulna pačuvalisia amerykanskija litvaki Džordž Hieršvin dy Leanard Bernstajn.

Zrešty, hałapuzaja śpiavačka naŭrad ci adčuvaje hetkija tonkaści. Jana śpiavaje, jak umieje, i śpiavaje navat niabłaha ŭ paraŭnańni ź inšymi vykanaŭcami, što ŭdzielničali ŭ hetym kancercie. Prynamsi, u jejnym śpievie čuvać kožnaje słova. Čaho nia skažaš pra Jadvihu Papłaŭskuju, jakaja tracić usiu svaju enerhiju na zadorlivyja padskoki dy kakietlivaje vichlańnie kłubami.

Amal usie ŭdzielniki kancertu śpiavali pad fanahramu, što było b całkam narmalova dla viaskovaha klubu, ale haniebna dla filarmanijnaje zali. Fanahramy byli pieravažna samarobnyja, tannyja, huk drenna zbalansavany i nie prystasavany da akustyčnych umovaŭ Filarmonii. Mnohija pieśni paŭtaralisia pa dva razy ŭ roznych vykanańniach, nibyta ŭdzielniki kancertu nia mieli, z čaho vybirać.

Adzinym vyniatkam na hetym sumnym fonie stałasia Inna Afanaśjeva, jakaja vykanała pieśniu “Poźniaj nočču łučyna daharała…” ź piesiennaj opery “Maksim” (1987). Pieśnia — vielmi składanaja dla vykanaŭcy — śpiavajecca biez akampanementu. A značycca — biez fanahramy, biez padstrachoŭnych linaŭ, jakija padtrymlivajuć artysta ŭ vypadku katastrofy. Adzinaj padmohaj byŭ mikrafon (bieź jakoha było b lepš, bo bolšaść Palivodavych tvoraŭ lepiej hučyć u akustyčnym varyjancie). Śpiavačka až trymcieła ad chvalavańnia. Adnak pieśnia vyjšła ź jejnych vusnaŭ na adnym dychańni, śviežaja i pryŭkrasnaja navat u svaim trahiźmie. Uznaharodaj Ińnie byli ciopłyja vopleski i navat vokličy, chacia ŭvohule publika pavodziłasia nadzvyčaj strymana i plaskała ŭ dałoni vyklučna dziela vietłaści.

U cełym ža impreza nie ŭdałasia. Miž tym, Ihar Palivoda napeŭna zasłuhoŭvaje našaj uvahi, bo byŭ źjavaju. Pierš za ŭsio, jon vyjaviŭsia jak vydatny pijanist. Jašče ŭ školnyja hady jaho ŭvažali za hienija, adnak u Maskvu Palivoda nie pajechaŭ. U toj čas u Kanservatoryi vykładaŭ Illa Šeršeŭski — nadzvyčaj talenavity muzyka, jaki nie zrabiŭ kancertnaje karjery z pryčyny psychičnaje chvaroby. Jon i pryhreŭ Ihara ŭ svajoj klasie, i toj užo nie šukaŭ ničoha lepšaha, tym bolš, što pobač byli siabry, ź jakimi nie chaciełasia rasstavacca. Vasia Rainčyk — viasioły chłopiec i dobry pijanist, jaki padzialaŭ zachapleńnie Palivody bitłami i džazam. Padčas vučoby Rainčyk z Palivodam šmat ihrali duetam na rajalach, rychtavali zabaŭnyja muzyčnyja kapuśniki dla kanservatorskich śviataŭ. Adnak kali jany źviarnulisia ŭ Ministerstva kultury, kab prabicca na Ŭsiesajuzny konkurs estrady, ich adrazu ž asadzili: “Bramsa treba hrać!” Paśla hetkaha “błasłavieńnia” chłopcy razyšlisia svaimi darohami, chacia nazaŭždy zastalisia siabrami. Škada. Pavodle šmatlikich uspaminaŭ, hrali jany nia horš, čym Kisialeŭski z Tamašeŭskim. Mo kali b ministerstva pajšło im nasustrač, ichnyja tvorčyja bijahrafii skłalisia b inačaj?

Palivoda tym časam mocna ŭziaŭsia za klasyku. U 1970 h. u Miensku adbyvaŭsia Ŭsiesajuzny konkurs pijanistaŭ, i Ihar staŭsia jaho dyplamantam, a moh by dasiahnuć i laŭreactva, kali b nia ŭpartaść. Jon abaviazkova chacieŭ zajhrać u trecim tury “Rapsodyju ŭ styli bluz” Hieršvina — miž tym jak “narmalovyja” finalisty hrali skroź kancerty Čajkoŭskaha dy Rachmaninava. Jon uvohule dazvalaŭ sabie roznyja volnaści… Prykładam, zajhraŭ sanatu Hajdna z takim humaram, što publika i navat žury ad dušy śmiajalisia.

Šancaŭ na praciah konkursnaje karjery ŭ Palivody nie było. U kanservatoryi jon svaryŭsia z vykładčykami, potym zakachaŭsia i z hetaje pryčyny prasiedzieŭ na adnym kursie dva hady zapar… Choć jahony baćka, taksama ž cudoŭny pijanist i dyrektar Opery byŭ najlepšym siabram tahačasnaha rektara kanservatoryi Ŭładzimiera Ałoŭnikava.

Los Ihara kančatkova vyznačyŭsia tolki ŭ 1979 h., kali jon uvajšoŭ u skład “Pieśniaroŭ”. Adnak tvorčaje supracoŭnictva ź imi nie mahło jaho zadavolić. “Pieśniary” vidavočna išli na spad. Da taho ž, tvorčaja vola Ŭładzimiera Mulavina nie dapuskała nijakich inšych centraŭ pryciahnieńnia ŭnutry kalektyvu. Adnak ža mienavita dla “Pieśniaroŭ” Palivoda napisaŭ vakalny cykł na vieršy Roberta Biornza.

Ź “Pieśniaroŭ” jon pajšoŭ z palohkaj. Pačynajučy z 1987 h., jon pracuje aranžavalnikam u Dziaržaŭnym kancertnym arkiestry. Praź jahonyja ruki prajšło mnostva piesień, stvoranych metrami estrady. Mnohija z tych metraŭ — narodnyja artysty, bujnyja dziejačy Sajuzu kampazytaraŭ, prafesary Akademii muzyki — umiejuć kampanavać tolki melodyju z prymityŭnym akampanementam. Biez aranžavalnika-“nehra” hetyja ludzi jak biaz ruk. Tutaka i prydalisia ŭmieńni Ihara Palivody, jaki na toj čas vučyŭsia na kampazytarskim adździaleńni Kanservatoryi ŭ klasie Smolskaha. Jon pracavaŭ aficyjna i nieaficyjna — za žyvyja dalary, čaściakom kpiŭ z prymityŭnaści kampazytarskaha myśleńnia našych “zubroŭ”… Adnak rupliva spryjaŭ im u stvareńni ichnaje dźmutaje słavy. Jon byŭ častkaju hetaj systemy; ale systema ŭparta nie chacieła jamu za heta adździačyć.

U hety peryjad svajho žyćcia jon napisaŭ i ahromnistuju kolkaść ułasnych tvoraŭ. Pa-pieršaje, piesień na zamovu svajho kiraŭnika Michaiła Finbierha. Pa-druhoje, akademičnych tvoraŭ dla fartepijana (ich dobra vykonvaŭ Aleh Krymier, jaki niadaŭna źjechaŭ u Niamieččynu). Pieśni Palivody časta hučali ŭ prahramach Dziaržaŭnaha kancertnaha arkiestru, ale šyrokaj papularnaści nie nabyli, bo ŭ ich nie było ni kropli papsovaści. Jany byli zaskładanyja i dla vykanaŭcaŭ, i dla publiki, i dla konkursnych žury. Ščyra kažučy, jany ŭvohule nia mieli dačynieńnia da postsavieckaje estrady i bolej chililisia da hetak zvanaha “treciaha kirunku”. (Hetym terminam muzykaznaŭcy vyznačajuć muzyčny styl, siaredni miž klasykaj i estradaj, časam z damieškam džazu.) Muzyka Palivody šmat hublała ŭ vykanańni Kancertnaha arkiestru. Kampazytaru byŭ patrebny kamerny arkiestar albo vytančany ansambl salistaŭ…

Voś by i ŭvasobić hetuju muzyku ŭ naležnych joj formach chacia b praź piać hadoŭ pa śmierci artysta. Dy kudy tam! Navat staryja siabry — Rainčyk, Finbierh z arkiestram — nia ŭdzielničali ŭ filarmaničnaj imprezie. Spačatku mianie heta mocna ździviła, ale potym ja daviedałasia pryčynu ichnaje niezhavorlivaści. Viečarynu ładziła Volha Palivoda — udava kampazytara. Rychtujučy kancert, jana ni z kim nia raiłasia. Zrešty, nichto i nia staŭ by razmaŭlać ź joj na hetkuju temu.

U muzyčnych kołach miarkujuć, što jejny šlub ź Iharam byŭ, tak by mović... krychu dziŭnavaty. U Ihara była adnapakajoŭka ŭ Sierabrancy, u Volhi — na vulicy Kalinoŭskaha. Jany nikoli nie žyli razam, a tolki pieratelefanoŭvalisia. Inšym časam Volha zavitvała na Iharavu kvateru, ale zvyčajna tolki dla taho, kab zabrać u jaho novaatrymany hanarar ci vypić razam ź im čarku.

Na dumku Palivody-baćki, Ihar nia byŭ pjanicam. Jon nie zapivaŭsia i ŭvieś čas rabiŭ. Pracujučy ŭ Finbierha, jon byŭ zahružany pa samyja vušy, zaŭždy skardziŭsia na cajtnot. Palivoda byŭ vielmi punktualnym čałaviekam. Heta vidać navat u jahonych partyturach — nadta achajnych, napisanych kalihrafičnym počyrkam. Vypivaŭ jon tolki za kampaniju, a najčaściej razam z Volhaj. “Adnojčy Volha mnie zatelefanavała — maŭlaŭ, pryjaždžajcie, Iharu błaha, — raspaviadaje baćka. — Ja ŭziaŭ taksoŭku i palacieŭ. Kali ja adčyniŭ dźviery ŭ kvateru, abodva byli pjanyja”.

Alkahol napeŭna nia byŭ pryčynaju zaŭčasnaj Iharavaj śmierci. Pryčynaju była chvaroba serca, jakuju vyjavili tolki padčas patalahaanatamičnaha daśledavańnia. Heta była mina zapavolenaha dziejańnia, pra jakuju nichto navat nie padazravaŭ. Adnojčy ranicoj maładziutkaja svajačka, jakaja haściavała ŭ Iharavaha baćki, zavitała na kvateru Ihara, kab zanieści jamu niejkija pazyčanyja ŭ jaho kasety. Pryjšła i ŭbačyła, što Iharu błaha. Patelefanavała Volzie, taja prylacieła na taksoŭcy… Lekary z “chutkaj dapamohi” zrabili Iharu paru ŭkołaŭ, potym raspačali elektrastymulacyju serca. Na toj momant, kali pryjechaŭ baćka, Ihara ŭžo nie było ŭ žyvych.

Pa jahonaj śmierci Volha razharnuła šalonuju aktyŭnaść. Kaliści jana skončyła Instytut kultury i pracavała redaktarkaj na telebačańni. U vyniku čarhovaje rearhanizacyi jana padpała pad skaračeńnie štataŭ i ciapieraka nidzie nie pracuje. Joj udałosia adsudzić Iharavu kvateru, u jakoj jana nie była prapisanaja i nikoli nie žyła. Apošnim časam jana pradaje Iharaŭ rajal. Hetaja žančyna zdoleła pasvarycca z usimi kalehami Palivody — Finbierham, Łučankom, Rainčykam. U jaje nikoli nie było siabroŭskich suviaziej u tym kole, dzie abaračaŭsia Ihar. Jana była tam čužaja i zastałasia takaja niahledziačy na ŭsie svaje namahańni prabicca ŭ hetaje koła.

Mienavita tamu viečaryna nie mahła być udałaj.

Prykancy kanferanśjerka źbiantežyła publiku navinoj, što ŭ najbližejšy čas buduć nadrukavanyja Iharavy dziońniki, jakija “raspluščać nam vočy na muzyčnaje žyćcio 1980-ch — pačatku 1990-ch hadoŭ”. Ja pahavaryła z baćkam Ihara Palivody: jon hetych natatak nikoli nia bačyŭ. Pravieryć ichnuju aŭtentyčnaść, ličyć jon, niemahčyma, bo Ihar, pačynajučy z školnych hadoŭ, drukavaŭ svaje teksty na mašyncy…

Tvory ž Palivody doŭha jašče zastanucca ŭ zaniadbańni — pakul vakoł panuje stylistyka “Słavianskaha bazaru”. Sam Palivoda i paspryjaŭ roskvitu hetaj pseŭdamuzyki. Adna nadzieja, što raspłata za hety hrech nia budzie doŭžycca biaskonca.