Skrabiec na sercy

Jon stolki razoŭ abiacaŭ spynić akcyju i stolki razoŭ vyjaŭlałasia, što jon tolki supakojvaje rodnych, što paŭstaje pytańnie: ci spynić jon haładoŭku ŭvohule? A kali nie, to... što tady? Na momant zdačy hazety ŭ druk S.Skrabiec haładaje ŭ turmie ŭžo sarakavy dzień. Heta toj termin, paśla jakoha niepapraŭnaja škoda zdaroŭju nieŭniknionaja. Michaił Chomič, advakat Skrabca, adkazvaje koratka, biez emocyj. U hołasie adčuvajecca naściarožanaść: lišniaje słova moža naškodzić. «Tak, Siarhiej Skrabiec praciahvaje haładoŭku. Pavodle jahonych słoŭ, utrymlivajecca ŭ narmalnych umovach, kali ŭličyć toje, što jon siadzić u izalatary. Kaža, što kalektyŭ taksama narmalny. Što da kankretnaj daty spynieńnia haładoŭki — Skrabiec pra heta ničoha nie havoryć».

Piša Aleś Kudrycki.

Kalehi chvalujucca

Uładzimier Parfianovič, były kaleha S.Skrabca pa deputackaj hrupie «Respublika», raiŭ Siarhieju spynić haładoŭku i byŭ vielmi ŭstryvožany, kali daviedaŭsia, što toj da parady nie prysłuchaŭsia. «Jon nie spyniŭ haładoŭki? Ale ž my jaho ŭsie prasili, i žonka jahonaja prasiła. Navošta hetaja achviara? U siońniašniaj sytuacyi heta ničoha nia daść».

Valer Frałoŭ taksama turbujecca losam Siarhieja: «Čałaviek dajšoŭ da samaj apošniaj miažy, jaho stan składany. Žonka kaža, što jon asłabieŭ, hałava mocna balić, Ja jamu kažu: Siaroža, suprać hetych niadobrych ludziej inšymi sposabami treba zmahacca. Jon nam patrebny žyvy. Ja bieź jaho sumuju. Apošni čas jon na pracy razam sa mnoj bolš času pravodziŭ, čym doma. Ja bieź jaho — jak ruku adrubili. Heta niezvyčajna metanakiravany čałaviek, nastojlivy mužyk, siabar moj».

Padobnaje staŭleńnie da haładoŭki i siarod inšych palitykaŭ. «Škada, što ludzi ŭ Biełarusi vymušany źviartacca da tahoha sposabu pratestu, — kaža Anatol Labiedźka. — Va ŭmovach «pravavoha Čarnobylu» nichto nia moža harantavać, što haładoŭki nia buduć vykarystoŭvacca i ŭ budučyni. Hety sposab baraćby maje prava na isnavańnie, ale tolki jak mahčymaść zafiksavać svaju pazycyju, a nie jak sposab samahubstva. Naša partyja źviarnułasia da Skrabca ź listom, u jakim my paprasili jaho spynić haładoŭku. Jość miežy, jakija nielha pierachodzić, bo achviara moža być zanadta vialikaj».

Uładzimier Kołas ličyć, što ŭłada pa svajoj sutnaści niazdatnaja adreahavać na haładoŭku naležnym čynam:: «Ja, biezumoŭna, vykazvaju vialikuju pavahu da mužnaści Siarhieja, jon davioŭ surjoznaść svaich namieraŭ. Ale ja asabista liču, što jość inšyja sposaby dasiahnieńnia vynikaŭ, asabliva ŭ našaj sytuacyi, kali ŭłada zaśviedčyła svaju maralnuju niedziejazdolnaść, adsutnaść maralnaha hruntu, plebiejstva svajo, nierazumieńnie padmurku prystojnaści. Nieprystojna abyjakava hladzieć, jak pamiraje čałaviek, i nia prosta čałaviek, a hramadzki dziejač, były deputat pałaty pradstaŭnikoŭ. My pavin-ny šukać inšyja srodki ŭździejańnia na ŭładu, bo jana razumieje tolki adnu movu. I my pavinny navučycca hetaj movaj razmaŭlać. Ja maju na ŭvazie nia movu zbroi, a kansalidacyju».

Jak dapamahčy Skrabcu?

Ci źviartaŭsia da Siarhieja Skrabca chto-niebudź da z kankretnymi prapanovami ab dapamozie? «Akramia hazet — ničoha ja nia bačyŭ i nia čuŭ», — kaža advakat Michaił Chomič.

Pravaabaronca Aleś Bialacki havoryć pra toje, što infarmacyjnaja padtrymka jość: «Da hetaha času my jašče nie byli źviazany ni ź im, ni ź jaho siamjoj, ale budziem akazvać usiebakovuju dapamohu. U nas jość šyrokija kantakty z zamiežnymi arhanizacyjami, jakija mohuć upłyvać na rašeńni svaich uradaŭ, my infarmujem ich pra ŭsio, što adbyvajecca ŭ Biełarusi, u tym liku i pra spravu Skrabca, ad samaha pieršaha dnia haładoŭki. Ale da apošniaha času była niapeŭnaja sytuacyja — jahonaha brata pasadzili, było nieviadoma, što z hetaha vyjdzie. Kankretna samomu Skrabcu padčas haładoŭki my asabliva ničym dapamahčy nie mahli, kantakty pa zrazumiełych pryčynach abmiežavanyja. Ciapier adbyłasia sustreča Skrabca ź siamjoj, i my pačniom maksymalna jamu dapamahać. U pieršuju čarhu heta budzie infarmacyjnaja padtrymka. U hetym my i bačym asnoŭnuju funkcyju pravaabarončych arhanizacyj — maksymalna pryciahvać uvahu svaich hramadzian i mižnarodnaj supolnaści da taho, što adbyvajecca».

Kiraŭnica Biełaruskaha Chelsynskaha kamitetu Taciana Proćka stavicca da samoj idei haładoŭki jak srodku dasiahnieńnia metaŭ krytyčna: «Ludzi ź Bieraściejskaha adździaleńnia BCHK chodziać u izalatar, pieradajuć jamu vadu i na ŭsiakaje ŭsio morkvu i jabłyki na vypadak vychadu z haładoŭki. Pazycyja BCHK takaja: my pavažajem vybar kožnaha palityka na karyść tych ci inšych mietadaŭ baraćby, ale naša staŭleńnie da haładovak admoŭnaje. Tym bolš što Skrabiec — daśviedčany ŭ haładoŭkach čałaviek — moža dać prykład maładym i niavopytnym, a heta moža mieć niepradkazalnyja vyniki. Maja asabistaja pazycyja takaja: palityk pavinien u pieršuju čarhu zavajoŭvać uładu, a nie pakazvać, što ŭłada drennaja».

Brak padtrymki

Jość niešta niezrazumiełaje ŭ sytuacyi, jakaja skłałasia vakoł haładoŭki S.Skrabca. Pratesty suprać pierajmienavańniaŭ staličnych vulic pravodziacca štotydzień, a voś pryhadajcie akcyju ŭ padtrymku S.Skrabca. Čamu źmiena šyldaŭ chvaluje ludziej bolš, čym najdaŭžejšaja haładoŭka ŭ historyi krainy? «Sam nia viedaju, — adkazvaje Ŭładzimier Parfianovič. — I mnie vielmi nie padabajecca toje, što adbyvajecca va ŭsioj našaj siońniašniaj tak zvanaj apazycyi. Niešta vielmi niadobraje».

Alaksandar Milinkievič: «Haładoŭka dziejsnaja tady, kali jość šyrokaja padtrymka hramadzkaści. Usio pavinna być dobra padrychtavana. Ja pavažaju mužnaść Siarhieja i dumaju, što jahony pratest ŭsio-taki nabyŭ hučańnie. Ale akcyj padtrymki było niezašmat. Reakcyja na toje, što adbyvajecca, — nieadekvatnaja, uličvajučy toje, što čałaviek znachodzicca na miažy žyćcia i śmierci. Čamu tak? Moža, heta stan hramadztva taki — ludzi, u tym liku i aktyvisty, źniavierylisia ŭ tym, što možna dasiahnuć jakich-niebudź źmien».

U aŭtorak, 21 červienia, u turemny špital Ivacevickaj kalonii trapiŭ adzin ź lideraŭ haradzienskich pradprymalnikaŭ Valer Levanieŭski, jakoha pasadzili na dva hady za «źniavahu» prezydenta. Jon haładaŭ bolš za tydzień, što ŭ žorstkich turemnych umovach nie prajšło biaz vynikaŭ dla zdaroŭja: zabaleła serca. Siarhiej Skrabiec haładaje ŭžo amal u šeść razoŭ daŭžej. Składanaść u tym, što va ŭmovach izalataru vyjści z haładoŭki niemahčyma, — ale nijakich namiokaŭ na toje, što jaho mohuć chacia b pieravieści ŭ turemny špital, pakul niama.

Nia vyklučana, što asobnyja čynoŭniki adčuvajuć siabie ŭ hetaj sytuacyi niajomka (jak heta było ŭ Žodzinie padčas haładoŭki moładzi), ale ŭ cełym dziaržaŭnaja mašyna zastajecca abyjakavaj — vibracyja asobnych vincikaŭ pakul nia moža prymusić jaje zachistacca. Toje biazdušša, ź jakim ułada suziraje toje, jak čałaviek hladzić u vočy śmierci, jašče raz pakazvaje, jak tanna jana cenić žyćci svaich hramiadzian. Niby padkazvaje: haładajcie — my j bryvom nie paviadziom, a kali vyjdziecie na vulicy — spynim luboj canoj.

∎

Syn Siarhieja Skrabca: «Tata, rabi toje, što ličyš patrebnym»

Syn Siarhieja Skrabca, Kola (19 hadoŭ): Ja pavažaju vybar baćki. Ja liču, što jon robić pravilna. I kab jon nikoha nia słuchaŭ, a rabiŭ toje, što jon ličyć patrebnym.

«NN»: A što, kali heta skončycca trahična?

KS: Nia viedaju. Jon razumieje, što robić. Dapuskaju, što jon moža pajści da kanca, ale vielmi spadziajusia, što majo mierkavańnie ŭsio ž pamyłkovaje. Adnak paŭtarusia: vyrašać jamu. Ja zaŭsiody budu na jahonym baku, zaŭsiody budu ź im. Zaŭsiody.

«NN»: Vy padzialajecie matyvacyju hetaj haładoŭki?

KS: Nie. Pavinny być inšyja metady baraćby.

∎

Zvarot dziejačaŭ kultury da Siarhieja Skrabca

«Palityčnaja sprava Siarhieja Skrabca ŭžo adbyłasia. Ciapierašniaja hałodoŭka nia maje ŭpłyvu na palityčny praces, a važnaść zachavańnia čałaviečaha žyćcia pavinna zaŭsiody pieravažać. My razumiejem matyvacyju palityka, ale chacieli b, kab našuju matyvacyju taho, što haładoŭku treba spynić, zrazumieŭ i Siarhiej».

Zvarot padpisali, siarod inšych, Ryhor Baradulin, Uładzimier Arłoŭ, Siarhiej Michałok, Lavon Volski, Źmicier Vajciuškievič, Volha Karatkievič, Aleh Chamienka, Ihar Varaškievič, Uładzimier Niaklajeŭ, Alaksandar Kulinkovič, Słava Korań, Leanid Drańko-Majsiuk.

∎

JAŬHIEN ŚVIARŚCIUK: HAŁADOŬKA — HETA ABO TRAHIEDYJA, ABO VYJHRYŠ, NIA VARTY STRAČANAHA ZDAROŬJA

Ale hodny čałaviek nia moža dziejničać inačaj.

— Haładoŭka — adzin z najbolš pašyranych sposabaŭ pratestu, jašče sa staražytnych časoŭ. My časta karystalisia im u saviecki čas. U planie niepavahi da pravoŭ čałavieka łukašenkaŭski režym možna šmat u čym paraŭnać z brežnieŭskim. Tamu ŭ Biełarusi haładoŭki apraŭdanyja jak krajni sposab baraćby za svaje pravy.

Viaźni palityčnych lahieraŭ tolki tym i trymalisia, što ładzili haładoŭki. Ja nia viedaju zony, dzie jany b nia ładzilisia. Zvyčajna haładoŭka musić mieć na mecie dasiahnieńnie kankretnych patrabavańniaŭ — bo čym bolš jany dakładna akreślenyja i dasiahalnyja, tym bolšy šaniec dabicca ich vykanańnia.

Akcyja nie apeluje da miłasernaści tych, chto maje ŭładu. Pryhadvaju našy haładoŭki ŭ lahierach — tam i havorki nie mahło być ab miłasernaści. Jana maje na mecie vyklikać źbiantežanaść i strach u tych, chto parušyŭ zakon i chto tak ci inačaj budzie za heta adkazvać.

Ja haładaŭ niekalki razoŭ, ale ja viedaŭ, što ŭ mianie słabaje serca i što ja nia zmoh by vytrymać šmattydniovaj haładoŭki. Tamu ja vykarystoŭvaŭ dla haładoŭki tyja momanty, kali mianie kidali ŭ karcer na niekalki dzion — bo termin hetaha pakarańnia byŭ vyznačany i ja viedaŭ, kolki mušu pratrymacca. Što da dośviedu maich siabroŭ, dyk ja nie pryhadvaju haładoŭki, jakaja b dała dobry i jaŭna stanoŭčy vynik, navat naadvarot — abo trahiedyja, abo vyjhryš, jaki ŭsio roŭna nia byŭ varty stračanaha zdaroŭja.

Pryhadvaju, jak haładaŭ Siarhiej Kavaloŭ, patrabujučy lačeńnia. Haładoŭka skončyłasia pieramohaj, ale Siarhiej zajmieŭ paśla prablemy z sercam.

Pryhadvaju, jak Jarasłaŭ Łesiŭ, ukrainski chłopiec spartyŭnaha ciełaskładu, abviaściŭ haładoŭku paśla taho, jak jamu padkinuli niejkuju pihułku i abvinavacili ŭ manipulacyjach z narkotykami. Jon trymaŭ haładoŭku 45 ci 48 dzion. Davioŭ siabie da stanu absalutnaj dystrafii, ale z haładoŭki vyjšaŭ duchoŭna praśvietlenym, zrabiŭsia vydatnym hreka-katalickim śviatarom.

Ci Vasil Stus, jaki pamior u karcery, abviaściŭšy suchuju haładoŭku jak pratest suprać ździekaŭ turemnaha načalstva.

Havaryć pra haładoŭku, zychodziačy z racyjanalnych mierkavańniaŭ, vielmi ciažka. Heta maralny vybar. Ale čałaviek z abvostranym pačućciom ułasnaj hodnaści nia moža zrabić inakš.

Navat u vyhnańni ja musiŭ adnojčy abviaścić haładoŭku, bo było hruba parušana majo prava na adpačynak. I ja tady damohsia svajho, bo byŭ siabram PEN-klubu i ŭłady nie zachacieli mižnarodnaha rozhałasu. Jany nie zaŭždy reahavali na haładoŭki kankretnymi dziejańniami, ale niajaŭnyja maralnyja sastupki paśla haładovak adčuvalisia zaŭsiody. Hetyja ludzi bačyli maralny vybar, supraciŭ, jaki duža kantrastavaŭ ź ich asiarodździem, i zaŭždy reahavali na jaho naściarožana i navat spužana.

Zapisaŭ Aleś Kudrycki

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0