Nie pałochajciesia — heta nie niabiesny pryvid ci vializny kaśmičny cykłop. Heta — vyjava znakamitaj tumannaści Bumieranh, zroblenaja ŭ radyjodyjapazonie sietkaj submilimietrovych radyjoteleskopaŭ ALMA. Piša Viktar Małyščyc.
Na fota atrymanaja karta radyjovypramieńvańnia («pryvid») nakładziena na zdymak, zrobleny ŭ bačnych pramianiach.
Astranomy zdaŭna prajaŭlajuć cikavaść da hetaha niezvyčajnaha hazavaha vobłaka, jakoje znachodzicca ŭ paŭdniovym suzorji Centaŭra. Bumieranh źjaŭlajecca płanietarnaj tumannaściu na samaj rańniaj stadyi, i jaho daśledavańnie dapamahaje vučonym daviedacca bolš pra apošnija hady žyćcia zorak.
Na zdymkach, zroblenych ziamnymi teleskopami ŭ bačnym dyjapazonie, tumannaść vyhladaje pierakošanaj i vyhnutaj, byccam bumieranh, ad čaho jana i atrymała svaju nazvu. Ale na bolš hłybokich fota, atrymanych teleskopam imia Chabła, možna zaŭvažyć, što haz, vykinuty z zorki, praścirajecca našmat dalej, nadajučy tumannaści formu, chutčej padobnuju da halštuka-matylka.
Haz, jaki pastajanna vykidvajecca zorkaj, chutka pašyrajecca i dziakujučy hetamu achałodžvajecca — padobnym čynam dasiahajucca nizkija tempieratury ŭ zvyčajnym chaładzilniku.
Daśledčykam udałosia vymierać tempieraturu hetaha hazu, i jana ździviła vučonych — usiaho tolki na 2.8 hradusa vyšej za absalutny nul. Takim čynam, hetaje miesca źjaŭlajecca samym chałodnym ź viadomych nam miescaŭ u Suśviecie (chacia jašče hod tamu palmu pieršynstva tut trymaŭ kaśmičny teleskop «Płank» — jaho sensary mieli tempieraturu ŭsiaho 0.1 kielvina)
Vučonyja spadziajucca, što daśledavańnie takich płanietarnych tumannaściaŭ na rańnich stadyjach dazvolić znajści adkazy na mnohija pytańni, źviazanyja sa śmierciu zorak i raskaža nam pra dalokuju budučyniu našaha Sonca.
Płanietarnyja tumannaści
Niahledziačy na svaju nazvu, nie majuć ničoha supolnaha z płanietami. Hetyja abjekty ŭtvarajucca, kali zorka nievialikaj masy zakančvaje svajo žyćcio.
Mahutny zorny viecier, jaki vychodzić z haračaha jadra zorki, zdźmuvaje jaje zamiežnuju hazavuju abałonku. Jana raźlatajecca ŭ navakolnaj prastory i pad dziejańniem ultrafijaletavych pramianioŭ ź jadra pačynaje śviacicca roznymi kolerami, utvarajučy takim čynam adzin z samych pryhožych abjektaŭ u Suśviecie.
Samo ž jadro zorki ściscajecca da pamieraŭ ziamnoha šara — ščylnaść rečyva ŭ takim abjekcie moža dasiahać dziasiatka ton na kubičny santymietr. Darečy, naša Sonca skončyć svoj žyćciovy šlach taksama z utvareńniem płanietarnaj tumannaści.
Ciapier čytajuć
Piśmieńnica Taćciana Zamiroŭskaja raskazała pra novuju knihu, sny pra Łukašenku, košt žyćcia ŭ Ńju-Jorku i toje, čamu złuje na niekatorych biełarusaŭ1515
Kamientary