36‑hadovy vykładčyk hieahrafii z Voranaŭskaha rajonu Vital Kuplevič pieražyŭ zvalnieńnie z pracy, paspytaŭ aryštaŭ dy roznych žyćciovych niahodaŭ.
Nastaŭnik pachodzić ź miastečka Raduń. Hieahrafii jaho vučyŭ Ivan Facienka, krajaznaŭca, jaki stvaryŭ narodny historyka‑krajaznaŭčy muzej. Vučyŭsia Vital na hieahrafičnym fakultecie ŭ Bieraściejskim universytecie, dyplom abaraniaŭ na taraškievicy. U 1991, ubačyŭšy bieł‑čyrvona‑biełyja ściahi ŭ centry Bieraścia, hierb Pahoniu, daviedaŭsia pra dziejnaść BNF. Potym paznajomiŭsia z pracami Zianona Paźniaka pra trahičny los našych suajčyńnikaŭ.
Niekatory čas Vital Kuplevič vykładaŭ hieahrafiju Litvy na litoŭskaj movie ŭ biełaruskaj himnazii ŭ Vilni. Jon pracavaŭ pad kiraŭnictvam dyrektarki Haliny Sivałavaj, enerhičnaj zavadatarki i arhanizatarki biełaruskaha navučańnia. Lehiendarnaja žančyna, sapraŭdny hieneratar idejaŭ, mocna na jaho paŭpłyvała. Sustrakaŭsia jon ź Sieržukom Vituškam, zasnavalni¬kam «Tałaki», i słuchaŭ jahonyja hutarki.
U 1998 hodździe Vital paznajomiŭsia z Alaksandram Milinkievičam. Hramadzkaja arhanizacyja «Ratuša» pierakanała jaho ŭ niepaźbiežnaści źmienaŭ. Z adnadumcami‑nastaŭnikami Vital vydavaŭ na Haradzienščynie hazetu «Miastečka». Siabra Alesia Sakałova zvolnili z pracy, stali presavać inšych. Susiedniuju pavaskuju škołku razahnali, raspuścili z farmalnych padstavaŭ. Kali Vitala Kuplevi¬ča zvolnili sa škołki ŭ Voranaŭskim rajonie, to jon pajechaŭ uładkoŭ¬vacca ŭ inšuju. Ale adzin telefonny zvanok načalstva začyniaŭ dla jaho ŭsie dźviery.
«Ciapier u škole panuje šalonaja idealahizacyja, heta robić niemahčymym pracu nastaŭnika‑dysydenta. U takich umovach zastajecca zajmacca samaadukacyjaj i pisać knihi. Viaskovyja vučni sprabujuć šukać adkazy na chvalujučyja pytańni, ale stalica — daloka, Boh — vysoka, i jany časam hublajucca. Akramia taho, jany žyvuć u ciažkich umovach, časam nia majučy samaha nieabchodnaha dla žyćcia. Adsutnaść idei, asnoŭnych instytutaŭ duchoŭnaha apiryšča pryvo¬dziać da pastupovaj dehradacyi. Ludzi pačynajuć śpivacca», — kanstatuje Vital.
U 2006 hodzie Vital z moładździu byŭ na Płoščy, zastavaŭsia načavać u namiocie ź junakami, kab zaśviedčyć im, što pedahohi razam ź imi i padtrymlivajuć ich, što jość vykładčyki z demakratyčnymi pohladami, nia ŭsie nastaŭniki — reakcyjanery. Razam z moładździu nastaŭnik atrymaŭ 15 sutak aryštu na Akreścina.
Paśla biezvynikovych pošukaŭ zarobku na radzimie, biełaruski vykładčyk uładkavaŭsia pracavać u polskaha pana na kuratniku. Davodzicca jamu niekalki razoŭ na dzień ciahać tački z kormam dla ptušak. Zdabyvajučy na žyćcio ŭłasnym mazalom, nastaŭnik nia straciŭ vykštałconaści manieraŭ i intelektualnaj vastryni pohladaŭ. Vital maryć abaranić daktarant u Polščy.
«Ułasnymi rukami ja zarablaju hrošy na svaju knihu. Pracuju ŭ biblijatekach i archivach. Tam, darečy, možna znajści tvory małaviadovych u nas aŭtaraŭ. Ja chaču stvaryć padručnik pa hieahrafii dla śviadomaha biełaruskaha patryjota, tak by mović, biełaruskuju hieahrafičnuju alternatyvu. Padručnik prafesara I. I. Pirožnika z BDU, na žal, całkam adlustroŭvaje hieapalityčnyja intaresy Rasiei. Našym junakam patrebny sučasny hieahrafičny likbiez z punktu hle¬džańnia biełarusa».
«Liču, što našaj krainie ŭ budučyni varta raźvivać u pieršuju čarhu infarmacyjnyja technalohii, bankaŭskuju sferu, navuku, kulturu, adukacyju i turyzm, i ŭ mienšaj stupieni zajmacca industryjalizacyjaj i ahrarnaj sferaj. Da taho ž, u nas ciapier šalony niedachop pradprymalnictva…»
Pierad «Eŭrapiejskim maršam» Vitala Kupleviča znoŭ zatrymali. Na try dni jaho kinuli ŭ izalatar časovaha ŭtrymańnia, abvinavaciŭšy ŭ kradziažy 7 kilo bulby, kab nie pajechaŭ u Miensk. Na hołych doškach z prusakami i kłapami baviŭ čas intelihient i patryjot. Paśla ŭ jaho naradzilisia nastupnyja radki.
«Najbolšuju tryvohu vyklikaje stan biełaruskich izalataraŭ časovaha ŭtrymańnia. U našy dni kožny moža być kinuty na peŭny čas u fantastyčnuju kameru, dzie ŭbačyć tolki doški, na jakich patrebna budzie spać. Ścieny kamery biełyja, adnak jany bolš čornyja ad dymu cyharet. U kucie staić fantastyčnaja śmietnica ź plastyku. U kamery staić žudasny smurod. Praz maleńkaje vakienca časam dachodzić soniečny pramień, a śviatła lampački nie chapaje navat dla taho, kab čytać hazetu. Z ranicy zatrymanym padajuć ceły kubačak haračaj vady. U abied na pieršaje i druhoje prynosiać niešta posnaje ź miascovaj stałoŭki. A na viečar, kab nie pierajadalisia — analahičny kubačak z takoj užo da hłybini dušy znajomaj haračaj vadoju. Temperatura ŭ kamery ŭstanovy amal što nie adroźnivajecca ad temperatury navakolnaha asiarodździa. Tak vyhladaje izalatar časovaha ŭtrymańnia Voranaŭskaha RAUS. Siaredniaviečča za 70 km ad prystojnaj eŭrapiejskaj stalicy Vilni».
Ciapier čytajuć
Načalnik kryminalnaha vyšuku MUS bačyŭ prahułačny dvoryk SIZA KDB z akna svajho kabinieta, a potym sam staŭ viaźniem3
Kamientary