U staličnym Muzei sučasnaha mastactva adkryłasia vystava hrafiki Ota Dyksa — klasyka ekspresijanizmu siaredziny XX st.
Słavuty ciapier mastak naradziŭsia ŭ 1891 h. u Ciurynhii, la Hiera, u praletarskaj siamji. U 1909 h. jon pastupiŭ u Akademiju mastactvaŭ u Drezdenie, ale, jak pačałasia Pieršaja suśvietnaja vajna, syšoŭ dobrachvotnikam na front. Za čatyry hady na Zachodnim froncie, aficer‑kulamiotčyk Dyks byŭ uhanaravany Žaleznym kryžam dy inšymi ŭznaharodami. Jon vajavaŭ ščyra. Nia hetak z‑za patryjatyčnaha paryvańnia, jak z‑za svajho nicšeanstva, bo za svaim kumiram uvažaŭ vajnu za pieradumovu čałaviečaha jsnavańnia. Hetak praz usiu vajnu jon i pranies dźvie knihi, dźvie krynicy svajho śvietapohladu — Bibliju i tomik Nicše. Navat paśla paranieńnia jon imknuŭsia znoŭ u boj, zapisaŭšysia na avijacyjnyja kursy.
Pa vajnie sam Dyks tłumačyŭ svaju vajarskuju niaŭrymślivaść:
«Ja bačyŭ, jak niechta zzadu mianie raptam upaŭ i skanaŭ, źbity kulaju. I ja chacieŭ heta bačyć. Ja nia pacyfist, vierajemna ja prosta zanadta cikaŭny. Ja pavinien byŭ bačyć ŭsio heta — hoład, vašej, brud, žach, ad jakoha kładuć u štany. Ja sam pavinien byŭ vyprabavać na sabie ŭsie hetyja žudasnyja biazdonnyja hłybini žyćcia. Voś čamu ja pajšoŭ na vajnu dabraachvotna.».
Pa vajnie Ota Dyks davučyŭsia ŭ Drezdenskaj akademii, skončyŭ u 1925 jašče j Akademiju mastactvaŭ u Dziuseldorfie. Ad 1927 h. jon staŭ i prafesaram, Akademii mastactvaŭ u Drezdenie.
U tyja hady Dyks byŭ blizki da ruchu dadaistaŭ, sympatyzavaŭ anarchičnym i nihilistyčnym nastrojam. Mienavita tady jon źviarnuŭsia da ekspresijanizmu i «novaj urečaŭlonnaści». U tvorach Dyksa 1920‑ch biaźlitasnaja trapnaść detalaŭ, što miažuje z fantastyčnaściu, stanovicca admietnaj rysaju jahonaha stylu. Stylu hratesknaha, trahična pierałamanaha, čaściakom vyčvarnaha.
Hetkaje śvietaadčuvańnie ŭ Dyksa sfarmavałasia ŭ vajnu. Ale jon zastaŭsia pa‑za palitykaj. Hetaksama jak i jahony ŭlubiony Nicše, Dyks zastaŭsia «pa toj bok dabra i zła». I ŭłasnaje tvorčaje kreda jon sfarmulavaŭ u dziońnikavych zapisach naprykancy vajny:
«Što nam nasamreč patrebna budzie ŭ budučym, dyk heta fanatyčna biezstarońni naturalizm, jak u Hriunevalda, Boscha j Brejhiela…Naša zadača — urečavić tvar našaha času, a jak my jašče hetaha možam dasiahnuć, jak nie z dapamohaju realnaha śvietu!». Pieradusim, za źniešniaj brutalnaściu niekatorych jahonych vobrazaŭ, toicca i vialikaja praha čałaviečnaści, razumieńnie nienarmalnaści svajho času. Lepšyja tvory Dyksa — heta prahramnaja estetyka pamiežnaha stanu, biaźlitasnaha vybaru. Žyćcio albo śmierć. I tamu jahonaje analityčnaje, preparujučaje mastactva nabyvaje vielič zvyšdakumentalnaści. Heta jon pisaŭ: «Mastaki nie pavinny sprabavać palepšyć śviet i naviartać ludziej na svaju vieru. Jany dziela hetaha nadta mizernyja. Jany pavinny adno vystupać śviedkami. «.
U siońniašniaj vystavačnaj ekspazycyi Muzeju sučasnaha mastactva pradstaŭlenyja 90 čorna‑biełych afortaŭ, stvoranych Dyksam ciaham 1920‑ch, jašče ŭ časie vučoby. Asnovu ekspazycyi składaje hrafičnaja nizka «Vajna», što była vyjšaŭšy ŭ Berlinie ŭ 1924 h. Hety cykal, što składzieny z 50 tvoraŭ, jość mastackim śviedčańniem vajennych žachaŭ i ludzkich pakutaŭ, što biaźlitasna zafiksavaŭ Dyks.
Častka ekspanavanych pracaŭ Dyksa pryśviečanaja j dramatyčnamu losu sacyjalnych nizoŭ pavajennaha niamieckaha hramadztva. Vystava budzie tryvać da 18 śniežnia. Mo nia kožny hladač stanie amataram tvorčaści hetaha mastaka, ale kožny budzie mieć unikalnuju mahčymaść asabista paznajomicca z adnoj z samych maštabnych mastackich źjavaŭ siaredziny XX stahodździa — ź niamieckim ekspresijanizmam, aŭtarstva Ota Dyksa.
Ciapier čytajuć
«Ludziej prymušali dumać, što ničoha nikoli nie źmienicca». Chto taki antykamunist Łasła Krasnaharkai, jaki atrymaŭ Nobieleŭskuju premiju pa litaratury?99
Kamientary