Navukoŭcy śćviardžajuć, što atrymali pieršyja vidavočnyja dokazy taho, što stančełaja prasłojka azonavaha płasta nad Antarktykaj pastupova ŭščylniajecca.
Pa słovach daślednikaŭ, u vieraśni 2015 h. azonavaja dzirka akazałasia pa pamiery na 4 młn kv. km mienšaj, čym u 2000-m, — heta prykładna adpaviadaje płoščy Indyi.
Jak miarkujecca, heta adbyłosia dziakujučy daŭniaj zabaronie na vykarystańnie razburajučych azon chimičnych rečyvaŭ.
Naturalnyja pracesy ŭtvareńnia i razbureńnia azonu ŭ strataśfiery uzajemakampiensujuccca ŭ doŭhaterminovaj pierśpiektyvie, takim čynam abaraniajučy Ziamlu ad škodnaha ultrafijaletavaha vypramieńvańnia Sonca.
Adsutnaść achoŭnaj azonavaj plonki pavialičvaje ryzyku ŭźniknieńnia raka skury, katarakty i inšych zachvorvańniaŭ u ludziej, žyvioł i navat raślin.
Upieršyniu istotnaje stančeńnie azonavaha płasta ŭ strataśfiery nad Antarktykaj, prykładna ŭ 10 km nad uzroŭniem mora, zaŭvažyli brytanskija navukoŭcy ŭ siaredzinie 1980-ch hadoŭ.
U 1986 hodzie amierykanka Śjuzan Sałamon prademanstravała, jak azon rujnujecca pad uździejańniem malekuł chłorftorvuhlavodaŭ (CFC), jakija źmiaščajuć chłor i brom. Na toj momant CFC šyroka vykarystoŭvalisia ŭ vytvorčaści mnohich tavaraŭ — ad łaku dla vałasoŭ da chaładzilnikaŭ i kandycyjanieraŭ.
Pryčynaj taho, što azonavy płast pačaŭ tančeć pieravažna mienavita nad Antarktykaj, stali nizkija tempieratury i vysokaja stupień aśvietlenaści, jakija pryvodziać da źjaŭleńnia ŭ palarnych šyrotach tak zvanych palarnych strataśfiernych abłokaŭ (ich jašče nazyvajuć pierłamutravymi).
Mienavita ŭ hetych chałodnych kandensacyjnych utvareńniach praciakajuć razburajučyja azon chimičnyja pracesy.
U 1987 hodzie byŭ pryniaty Manrealski pratakoł, jaki zabaraniŭ vykarystańnie CFC, paśla čaho situacyja ŭ strataśfiery stała patrochu palapšacca.
Z tych časoŭ pamianšeńnie upłyvu CFC było adznačana ŭ niekalkich daśledavańniach, adnak ciapier navukoŭcy śćviardžajuć, što ŭpieršyniu atrymali biassprečnyja dokazy taho, što dzirka sapraŭdy zaciahvajecca.
Prafiesar Sałamon i jaje kalehi pravodzili padrabiaznyja vymiareńni kolkaści azonu ŭ strataśfiery z 2000 pa 2015 hod.
Pry dapamozie dadzienych mietearałahičnych zondaŭ i spadarožnikaŭ, a taksama kampjutarnaha madelavańnia im udałosia pakazać, što płošča azonavaj dzirki za hety pieryjad skaraciłasia na 4 młn kv. km. Jany taksama vyjavili, što bolš jak pałova hetaha skaračeńnia źviazana vyklučna z pamianšeńniem kolkaści chłoru ŭ atmaśfiery.
Adnak, pa słovach Śjuzan Sałamon, niahledziačy na toje, što kala 15 hadoŭ tamu Manrealski pratakoł padpisali Kitaj i Indyja, u atmaśfiery pa-raniejšamu zastajecca davoli šmat chłoru, bo termin jaho žyćcia ŭ pavietry — ad 50 da 100 hadoŭ.
«My čakajem, što azonavy płast całkam adnovicca nie raniej, čym da 2050 ci 2060 hoda», — kaža jana.
Niekalki navukoŭcaŭ-ekołahaŭ užo nazvali publikacyju apošniaha daśledavańnia histaryčna važnaj.
«Na siońniašni dzień stan azonavaha płasta ŭsio jašče pakidaje žadać lepšaha, ale mnie zdajecca vielmi važnym toje, što my pierakanalisia: Manrealski pratakoł pracuje i akazvaje ŭpłyŭ na pamier dzirki — heta ŭžo vialiki krok napierad», — zajaviŭ Markus Reks ź niamieckaha Instytuta palarnych i marskich daśledavańniaŭ imia Alfreda Viehieniera.
Adnak niekatoryja inšyja navukoŭcy nie ŭpeŭnienyja ŭ tym, što pamianšeńnie dzirki źviazana sa źnižeńniem kolkaści chłoru ŭ strataśfiery.
«Dadzienyja vyrazna pakazvajuć značnyja źmieny [pamieru dzirki] ad hoda da hoda, jakija istotna bolšyja, čym pakazany ŭ daśledavańni trend», — zajaviŭ ekśpiert NASA Poł Ńjuman.
«Kali b u daśledavańnie byli ŭklučanyja dadzienyja za minuły hod, kali azonavaja dzirka była istotna bolšaj z-za bolš nizkaha ŭździejańnia vietravych chvalaŭ, ahulny trend akazaŭsia b mienšym», — rastłumačyŭ jon.
Pašpart Novaj Biełarusi pačnuć vydavać z 26 studzienia. Što viadoma i jak atrymać?9
Kamientary