Jon 60 hod maŭčaŭ pra toje, što dapamahaŭ Łarysie Hienijuš

«Na aŭtastancyi da mianie padyšoŭ nieviadomy mužčyna i spytaŭ, da kaho ja ŭ Zelvu pryjazdžaŭ. Ja skazaŭ, što da paetki i kupiŭ u jaje siarebranik. Ale dalej naša razmova spyniłasia — pryjechaŭ aŭtobus i ja zaskočyŭ u sałon. A mužčyna ŭ adkaz paśpieŭ skazać: «My jašče sustreniemsia, i, spadziajusia, chutka», — raspaviadaje «Novy Čas» historyju Viačasłava Bierastoŭskaha, jaki dapamahaŭ Łarysie Hienijuš u čas jaje žyćcia ŭ Zelvie.

Pavialičyć

 Alimpijada Panasik — siabroŭka Łarysy Hienijuš. Zelva, 1929 hod. Fota drukujecca ŭpieršyniu.

Viačasłavu Bierastoŭskamu 83 hady. Žyvie jon u Słonimie adzin, bo žonka niekalki hadoŭ tamu pamierła. Viačasłaŭ Kanstancinavič, niahledziačy na svoj stały ŭzrost, vyhladaje davoli ŭpeŭniena i mocna.

Jaho nievialikaja dvuchpakajoŭka nahadvaje svojeasablivy muziej. Asabliva pryciahvajuć uvahu kruhłyja draŭlanyja ramački z nadpisami i partrecikami. U adnoj ź ich — Tadevuš Kaściuška i tekst: «Vola, roŭnaść, niezaležnaść». U druhoj ramačcy paznaju Michała Kazimira Ahinskaha z tekstam: «Słonim, M. Ahinski». Na treciaj — busły ŭ hniaździe i słovy: «Vola i honar. Žyvie Biełaruś». «Heta majo chobi, ja z malenstva lublu što-niebudź majstravać z dreva», — pryznaŭsia Viačasłaŭ Kanstancinavič.

Pavialičyć

Amal usio žyćcio jon adpracavaŭ tokaram na słonimskaj fabrycy «Tekstylščyk», i pra heta nie škaduje. Bo była praca, dobraja siamja, vyhadavali dziaciej, rastuć unuki i praŭnuki. A jašče Viačasłaŭ Kanstancinavič vielmi cikava i doŭha moža raspaviadać pra svajakoŭ i rodnych, jakija žyli ŭ XX stahodździ i jakimi jon da siońnia hanarycca i časta ŭspaminaje.

«Ci praŭda, — pytajusia ŭ Viačasłava Kanstancinaviča, — što vy byli znajomyja ź biełaruskaj paetkaj Łarysaj Hienijuš, jakaja žyła ŭ Zelvie?». «Tak, — adkazvaje Vasil Bierastoŭski. — Ja sustrakaŭsia ź joj u Zelvie try razy…»

Pavialičyć

I stary słonimiec pačynaje pryhadvać toj čas i chutkija spatkańni ŭ horadzie nad Zalviankaj.

Sprava ŭ tym, što ŭ 1930-ch hadach ciotka Viačasłava Bierastoŭskaha Alimpijada była zamužam za Alaksandram Panasikam. Panasik byŭ davoli bahatym čałaviekam, u Zelvie jon mieŭ niekalki budynkaŭ, u adnym ź ich paśla vajny znachodziłasia pošta. Kim jon pracavaŭ i čym zajmaŭsia, Bierastoŭski nie viedaje. I kudy jon źnik, jak pryjšła ŭ 1939 hodzie ŭ Zelvu savieckaja ŭłada, taksama nikoli nie čuŭ. Mahčyma, Panasika aryštavali orhany NKUS i rasstralali.

Pavialičyć

A Alimpijada Panasik z dačkoj vyjechali ŭ Polšču i žyli va Vrocłavie. Alimpijada bolš zamuž nikoli nie vychodziła. Ale ŭ toj čas, kali ŭsie da vajny ščaśliva žyli ŭ Zelvie, Panasiki ščyra siabravali z Łarysaj Hienijuš. Jany chadzili adzin da adnaho ŭ hości, u ich byli maleńkija dzieci: u Alimpijady — dačka, u Łarysy — syn Jurka, jaki naradziŭsia ŭ 1935 hodzie ŭ Zelvie.

— Pieršy raz ja pajechaŭ u Zelvu ŭ 1968 hodzie, — pačaŭ uspaminać Viačasłaŭ Bierastoŭski. — Mianie tudy zavioz siabra na matacykle. Pryvioz jon na Zelvienskuju aŭtastancyju. Tam ja adrazu ŭziaŭ zvarotny bilet na aŭtobus u Słonim. Kali kupiŭ bilet, to chucieńka pajšoŭ šukać vulicu i chatu.

Niedaloka ad chaty da mianie padyšła niejkaja žančyna i spytała: ci nie Łarysu Antonaŭnu ja šukaju? Ja skazaŭ, što mienavita jaje. Potym niejak nieprykmietna źjaviłasia i sama paetka, jakoj ja chutka pieradaŭ 500 savieckich rubloŭ — vialikija pa tych časach hrošy. Jana ich uziała i adrazu schavała. A mnie ŭ ruki dała srebnuju manietu (siarebranik). Ja ŭziaŭ manietu i chucieńka pajšoŭ na aŭtastancyju, bo praz peŭny čas pavinien byŭ pryjechać aŭtobus da Słonima.

Na aŭtastancyi da mianie padyšoŭ nieviadomy mužčyna i spytaŭ, da kaho ja ŭ Zelvu pryjazdžaŭ. A potym sam dadaŭ: da paetki? Ja skazaŭ, što tak, da paetki i kupiŭ u jaje siarebranik. Ale dalej naša razmova spyniłasia — pryjechaŭ aŭtobus i ja zaskočyŭ u sałon. A mužčyna mnie ŭ adkaz jašče paśpieŭ skazać: «My jašče sustreniemsia, i, spadziajusia, chutka». Ale ja ŭžo adjazdžaŭ u Słonim.

— Ci čapaŭ vas chto paśla hetaha pieršaha vizitu ŭ Zelvu?

— Nie, nichto.

— A chto vas nakiravaŭ u Zelvu da Łarysy Hienijuš?

— Maja ciotka, jakaja žyła ŭ Słonimie. Jana niejak mnie skazała, što ŭ Zelvie žyvie adna babka, vielmi treba joj zavieźci hrošy, ale tak, kab nichto mianie nie bačyŭ tam, i zrabić heta treba jak najchutčej. Vykanać takuju prośbu prasiła ciotka Alimpijada Panasik z Vrocłava — siastra majho baćki. Hetu ciotku ja bačyŭ u žyćci tolki dva razy.

Pavialičyć

— Ale potym vy znoŭ vazili hrošy Łarysie Hienijuš?

— Druhi raz u Zelvu ja pajechaŭ rejsavym aŭtobusam u 1969 hodzie. Byŭ ja bolš śmialejšym, bo viedaŭ, dzie jaje chata. Vyjšaŭ na aŭtastancyi i śmieła pajšoŭ u naležnym kirunku. Uvajšoŭ u chatu, pryvitaŭsia. Łarysa Antonaŭna była ŭ chacie adna. Žyli Hienijušy duža ścipła, heta było bačna. Ja pieradaŭ hrošy, Łarysa Antonaŭna pastaviła na stoł niejkaj nastoječki, my pa kropli ź joj vypili, jana raspytała, jak žyvie ciotka Alimpijada, i ja chucieńka pabieh na aŭtastancyju. Hetym razam nichto mianie nie čapaŭ i nie zatrymlivaŭ.

A treci raz ja vaziŭ dapamohu Łarysie Antonaŭnie ŭ 1972 hodzie. Kali pryjšoŭ da jaje ŭ chatu, jana chacieła mianie pačastavać, ale ja skazaŭ, što mnie nielha doŭha zatrymlivacca. Paetka abniała mianie, palapała pa plačy, i ja pajšoŭ na aŭtastancyju…

Kali Viačasłaŭ Bierastoŭski naviedaŭ polski horad Olštyn i haściŭ u rodnaj baćkavaj siastry Aksany Sadoŭnik, druhaja ciotka z Vrocłava Alimpijada Panasik ščyra dziakavała za dapamohu i kazała, što Łarysa Hienijuš — heta naša sapraŭdnaja zmaharka i patryjotka i dapamahać joj — heta dla jaje byŭ najvialikšy honar u žyćci.

Pavialičyć

Daśledčyk tvorčaści Łarysy Hienijuš Michaś Skobła niejak skazaŭ, što Alimpijada Panasik u 1943 hodzie sustrakałasia z Łarysaj Hienijuš u Prazie…

Darečy, u tyja 1968—1972 hady, žyvučy ŭ Zelvie, Łarysa Hienijuš ščyra siabravała i pierapisvałasia ź Mikołam Praškovičam, Irynaj Kreń, Alesiem Biełakozam, Jurkam Hołubam, Zośkaj Vieras, Siarhiejem Paniźnikam, Adamam Maldzisam, Maksimam Tankam dy inšymi. Siabroŭ tady ŭ našaj paetki i patryjotki było šmat, ale i vorahi vakoł jaje nie spali ŭ šapku…

Kali ja raźvitvaŭsia ź Viačasłavam Bierastoŭskim, jon skazaŭ, što daŭno nie byŭ u Zelvie i vielmi choča pahladzieć na chatu, dzie žyła Łarysa Hienijuš, naviedać jaje mahiłu na miascovych mohiłkach. Ja paabiacaŭ Viačasłavu Kanstancinaviču, što my tudy ŭ bližejšy čas abaviazkova źjeździm.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0