Advakatka Sańnikava ciapier pracuje ŭ ZŠA: «Kali studenta ŭ ZŠA złoviać na śpisvańni, na karjery možna stavić kryž»
Skončyła Harvard i raśśleduje karupcyjnyja spravy ŭ mižnarodnaj kampanii ŭ Vašynhtonie — pra svajo žyćcio ŭ ZŠA apaviadaje advakatka Maryna Kavaleŭskaja, jakaja paśla padziejaŭ 2010-ha abaraniała Andreja Sańnikava i Źmitra Daškieviča.
Pra 2200 pracoŭnych hadzinaŭ na hod, staŭleńnie amerykancaŭ da karupcyi i toje, čamu ŭ Amerycy nichto nia śpisvaje — u ekskluziŭnym interviju dla Radyjo Svaboda.
«Kali student-juryst śpisvaje na ekzamenie, jaho mohuć pazbavić prava praktykavać u ZŠA»
— U jakoj kampanii vy ciapier pracujecie i nakolki heta novaja dla vas sfera?
— U mižnarodnaj jurydyčnaj firmie Miller & Chevalier, jakaja znachodzicca ŭ Vašynhtonie. Joj užo amal 100 hod. Jana zajmajecca roznymi vidami spravaŭ, u tym liku ŭ sferach mižnarodnaha pryvatnaha prava, padatkovaha prava, ekspartnaha, sankcyjnaha kantrolu i słužbovych złačynstvaŭ.
U ZŠA mnohija jurydyčnyja firmy niezaležna ad profilu viaduć spravy «pro bono» — dapamahajuć klijentam u składanych žyćciovych sytuacyjach biaspłatna.
Ja pracuju ŭ mižnarodnym departamencie. Adna z asnoŭnych sferaŭ majoj praktyki — raśśledavańni ŭ ramkach zakonu ZŠA «Ab procidziejańni karupcyi za miažoj». Hety zakon vychodzić daloka za miežy ZŠA. Jon praduhledžvaje adkaznaść amerykanskich i zamiežnych kampanijaŭ i supracoŭnikaŭ za chabar słužbovym asobam zamiežnych dziaržavaŭ.
Naša kampanija raśśleduje karupcyju ŭ tym liku ŭ krainach našaha rehijonu, dapamahaje klijentam vyśviatlać abstaviny parušeńniaŭ, likvidoŭvać ich, palapšać pracedury, kab praduchilić parušeńni ŭ budučyni. Sankcyi za parušeńnie hetaha zakonu ŭklučajuć turemnyja terminy i vializnyja štrafy (u pamiery, jak pakazvaje praktyka, da miljardu dalaraŭ).
Ja taksama zajmajusia pytańniami pravoŭ čałavieka i biznesu ŭ sfery tak zvanaj karparacyjnaj sacyjalnaj adkaznaści.
Što cikava, u ZŠA mnohija jurydyčnyja firmy niezaležna ad profilu viaduć spravy «pro bono» — dapamahajuć klijentam u składanych žyćciovych sytuacyjach biaspłatna. I maja firma nadaje takoj pracy asablivuju ŭvahu.
15-hadzinny pracoŭny dzień — źjava davoli pašyranaja.
U mižnarodnych jurydyčnych firmach u ZŠA vielmi strohija praviły što da pracoŭnaj etyki. Čakajecca, što juryst adpracuje kala 2200 hadzin na hod. 15-hadzinny pracoŭny dzień — źjava davoli pašyranaja. Rabota ŭ jurydyčnych kampanijach u ZŠA ličycca vielmi prestyžnaj i apłočvajecca vyšej, čym u inšych sferach jurydyčnaj praktyki. Naprykład, čym u dziaržaŭnych ustanovach ci niaŭradavych arhanizacyjach.
— Chto zamaŭlaje raśśledavańni karupcyi ŭ kampanijach, jakija dziejničajuć za miažoj?
— My pracujem z kampanijami roznych pamieraŭ i profilaŭ, zacikaŭlenych u tym, kab praduchilić padobnyja parušeńni za miažoj. Možacie ŭjavić vialikuju transnacyjanalnuju kampaniju, jakaja maje ofisy pa ŭsim śviecie. I dzieści, skažam, u Łacinskaj Amerycy ci ŭ našym rehijonie, u pradstaŭnictvie kampanii płaciać chabar niejkaj słužbovaj asobie. Zhodna FCPA (Foreign Corrupt Practices Act, Zakon ab supraćdziejańni karupcyi. — RS), kali heta amerykanskaja kampanija ci zamiežnaja kampanija, jakaja handluje kaštoŭnymi papierami na biržy ZŠA ci pracuje na rynku ZŠA, amerykanski ŭrad moža pakarać jaje za takija parušeńni i za miažoj. Kab urad ZŠA mieŭ jurysdykcyju, nia treba navat znachodzicca ŭ ZŠA, dastatkova adasłać elektronnaje paviedamleńnie ŭ ZŠA ci vykarystać pasłuhi amerykanskaha banku.
Naša praca ŭ tym, kab dapamahać kampanijam daśledavać padobnyja parušeńni. Kali amerykanski ŭrad užo viadzie raśśledavańnie, my supracoŭničajem ź im, dapamahajem karparacyjam vyjaŭlać prablemy z vykanańniem ŭnutranych praceduraŭ, potym ich karektavać, vieści pieramovy z amerykanskim uradam i tak dapamahać kampanijam minimizavać nehatyŭnyja nastupstvy takich parušeńniaŭ. Kali mižnarodnyja kampanii zaviazvajuć biznes-adnosiny z partnerami ŭ krainach z padvyšanymi ryzykami, my dapamahajem im minimizavać karupcyjnyja ryzyki. Akramia taho, dapamahajem zamiežnym kampanijam raspracoŭvać praviły i pracedury dla pracy na amerykanskim rynku ci supracy z amerykanskimi kampanijami.
Jak ja kazała, štrafy za parušeńnie hetaha zakonu vielmi vysokija. Nie raśśledavać padobnyja pravaparušeńni i nie prymać zachadaŭ moža aznačać dla kampanii jaje kaniec.
— Sami amerykancy, amerykanskaje hramadztva inakš stavicca da karupcyi, čym biełarusy?
— Na zakanadaŭčym uzroŭni i ŭ ZŠA, i ŭ Biełarusi karupcyja karajecca. Adroźnieńni ŭ tym, jak zakon užyvajecca, i ŭ kulturnych asablivaściach.
Akramia zakonu «Ab procidziejańni karupcyi za miažoj», u ZŠA jość nacyjanalnaje zakanadaŭstva, jakoje zabaraniaje karupcyju, zabaraniaje chabar u samoj dziaržavie. Hetaksama jak i ŭ Biełarusi.
Inšaja reč, što hramadztva tut usprymaje karupcyju inakš. U Biełarusi pra karupcyju ŭ pryncypie nie havorać, bo jana skancentravanaja na najvyšejšym ŭzroŭni. Časam pravodziać raśśledavańnie i vynosiać sudovyja prysudy. Ale niezaležnaj sudovaj systemy i śledztva niama, tamu ŭ Biełarusi havaryć pra toje, što idzie systemnaja baraćba z karupcyjaj, nie vypadaje.
U ZŠA niemahčyma ŭjavić studenta jurydyčnaha fakultetu, jaki śpisvaje na ekzamenie!
U ZŠA sytuacyja inšaja. Navat u škołach i ŭniversytetach padychod vučniaŭ da takich rečaŭ, jak śpisvańnie, vielmi mocna roźnicca. U ZŠA niemahčyma ŭjavić studenta jurydyčnaha fakultetu, jaki śpisvaje na ekzamenie! Ich nichto nie kantraluje, vykładčyk moža pakinuć vas u kabinecie adnaho na ŭsie try hadziny ekzamenu. Ale vy nie paśmiejecie razharnuć knihu ci kudyści padhladzieć. Bo kali heta zrobicie, vas jak minimum mohuć vyhnać z hetaha ŭniversytetu, a jak maksymum — vy nikoli nia budziecie mieć prava praktykavać u ZŠA.
Mnie zdajecca, pravilna było b pačynać baraćbu z karupcyjaj z vykanańnia dziejnaha zakanadaŭstva. U Biełarusi zakony dla hetaha jość. Inšaja reč, što jany nie vykonvajucca.
— U Biełarusi vielmi časta ludzi skardziacca, što ich niespraviadliva asudzili. Čytajučy amerykanskuju presu, razumieješ, što i tam šmat niezadavolenych. Ale nakolki amerykanskaja systema zdolnaja dać čałavieku mahčymaść davieści svaju racyju, kali jon ličyć, što suprać jaho ŭčynili niespraviadlivaść?
— Abmiarkujem, naprykład, niepraŭdzivyja śviedčańni. Heta kryminalnaje złačynstva, jakoje stroha karajecca zakonam ZŠA. Kali vyznačana, što čałaviek chłusiŭ pad prysiahaj, jon budzie asudžany na pazbaŭleńnie voli. A heta aznačaje, što kali vy budziecie vystupać jak śviedka kaliści ŭ budučyni, navat praz mnohija hady, vašyja pakazańni sud adchilić, bo vy ŭžo adnojčy schłusili pad prysiahaj. Chutčej za ŭsio, vam taksama budzie składana znajści dobruju pracu, bo vy ŭžo pakazali, što nie zasłuhoŭvajecie na davier.
U Biełarusi zakon taksama karaje za niepraŭdzivyja śviedčańni, jak ni dziŭna. Inšaja reč, što zakon sudździ nie vykonvajuć. Padčas majoj praktyki ja ŭ kožnym pracesie ŭ miežach palityčna matyvavanych spravaŭ i nia tolki vykryvała manu śviedak. Dachodziła da absurdu, ale, na žal, nie pryvodziła da vynikaŭ. Tolki adnojčy sudździa Mienskaha haradzkoha sudu adpraviŭ spravu na dapracavańnie, bo my zajavili, što maja padabaronnaja maje rost prykładna 160 sm i nie mahła zaskočyć na drabinu, jakaja znachodziłasia za metry dva z pałovaj nad ziamloj. Ale jaje ŭsio roŭna ŭ vyniku pryznali vinavataj. Tamu adroźnieńni tut nie ŭ najaŭnaści zakonu, a ŭ jaho vykanańni.
«Admovicca abaraniać ludziej u 2010-m było b nieprafesijna». Jak biełaruskija advakaty vybirajuć: pracavać pavodle zakonu ci na zahad źvierchu
— U Biełarusi vy ŭžo byli jurystam z reputacyjaj, dośviedam, mieli siamju, dzicia. I raptam pačynajecie absalutna novy prafesijny etap u inšaj krainie z zusim inšaj systemaj, ludźmi, kulturaj. Jak prymałasia takoje rašeńnie?
— My pryjechali ŭ ZŠA ŭ 2012 hodzie, i heta byŭ vymušany krok. Kali b nia cisk na mianie ŭ suviazi z majoj pracaj u palityčna matyvavanych spravach, my nie pastupali b u amerykanskija ŭniversytety i zastalisia b u Biełarusi.
Mianie pastajanna papiaredžvali, pahražali, što pazbaviać licenzii, dy inšymi nastupstvami.
Za dva hady mianie vymusili trojčy pamianiać jurydyčnyja kansultacyi. I było jasna, što ŭ bližejšy čas pa karjernaj leśvicy ja ŭźnimacca nia budu jak minimum. Mianie pastajanna papiaredžvali, pahražali, što pazbaviać licenzii, dy inšymi nastupstvami. Treba było prymać rašeńni. I ja padała dakumenty ŭ Jurydyčnuju škołu Harvardu, kali mnie było ŭžo zrazumieła, što doŭha praktykavać u Biełarusi nie zmahu.
Dośvied u Biełarusi dla mianie byŭ vielmi kaštoŭnym. Praz toje, što davodziłasia pracavać pad vializnym ciskam, jašče budučy maładym advakatam, ja vielmi chutka navučyłasia pracavać efektyŭna, śmieła, zhodna z praviłami etyki, a nie padparadkoŭvajučysia cisku. Dla mianie było vielmi važna rabić pracu dobra i staracca dapamahać svaim klijentam pry adsutnaści viaršenstva prava ŭ krainie. Akramia prafesijnaha raźvićcia, praca ŭ Biełarusi pryviała ŭ majo žyćcio šmat razumnych i hodnych ludziej, ź jakimi my dahetul padtrymlivajem vielmi dobryja stasunki.
Ja pastajanna saču za navinami z domu i baču stanoŭčuju dynamiku ŭ niekatorych sferach. Niahledziačy na heta, razumieju, što systemnych źmienaŭ nie adbyvajecca. Prykład tamu — niezakonnaje pazbaŭleńnie licenzii majoj kalehi Hanny Bachcinoj.
Prajšło 7 hod, a metady cisku na advakaturu ŭ Biełarusi absalutna nie źmianilisia.
Prajšło 7 hod, majmu synu ŭžo 9, a metady cisku na advakaturu ŭ Biełarusi absalutna nie źmianilisia. Tolki realnyja źmieny ŭ halinie viaršenstva prava mohuć harantavać dynamičnaje ekanamičnaje raźvićcio, palapšeńnie mižnarodnaj reputacyi Biełarusi, a ŭ jaje vializny patencyjał. Spadziajusia, pryjdzie čas, kali jon budzie realizavany.
— Kali vam prapanavali abaraniać ludziej u 2010-m, vy ŭžo ŭśviedamlali hetyja spravy jak palityčna matyvavanyja? Razumieli nastupstvy svajho rašeńnia, kali pahadžalisia?
— Administracyjnymi spravami ja pačała zajmacca adrazu, absalutna nie zadumvajučysia. U toj momant maich bolš daśviedčanych kalehaŭ pačali pazbaŭlać licenzijaŭ. Ja zrazumieła, što sytuacyja krytyčnaja, što advakatura nie zmahajecca za svaju niezaležnaść, prafesijnaja supolnaść dazvalaje tak abychodzicca sa svaimi kalehami, ź jakimi mnohija pracavali pa 20-30 hod. Kali mnie prapanavali zajmacca kryminalnymi spravami, ja heta abdumvała, bo razumieła ryzyku dla majoj siamji.
Ale ja chacieła być advakatam, kolki siabie pamiataju. Pačynajučy z klasy vośmaj dakładna viedała, što budu advakatam. I zaŭsiody chacieła pracavać zhodna z zakonam i praviłami etyki, a nia zhodna ź niejkim ukazańniem načalstva ci ŭładaŭ.
Admovicca ad udziełu ŭ hetych spravach z pryčyny cisku ŭładaŭ było b absalutna nieprafesijna. Užo nia kažučy pra maralny bok.
Mianie časta pytajuć: «Jak ty, taki małady advakat, tady była takaja śmiełaja i pajšła na ryzyku»? Nasamreč heta praca advakata i ŭsio. Advakat pavinien abaraniać svaich klijentaŭ. Kali my abstrahujemsia ad palityčnaj matyvavanaści hetych spravaŭ, to kožny čałaviek, zhodna z Kanstytucyjaj, z kryminalna-pracesualnym kodeksam, maje prava na abaronu. Heta nia značyć, što advakat pavinien vydumlać, što klijent nie ŭčyniaŭ złačynstva. Sutnaść pracy advakata ŭ tym, kab u dačynieńni da jaho klijenta vykonvaŭsia zakon.
Tamu, z adnaho boku, rašeńnie było dastatkova surjoznym, z druhoha — adzina pravilnym. Admovicca ad udziełu ŭ hetych spravach z pryčyny cisku ŭładaŭ było b absalutna nieprafesijna. Užo nia kažučy pra maralny bok.
«Zdača advakackaha ekzamenu była najciažejšym vyprabavańniem dla mianie i majoj siamji». Ź jakoj anhielskaj movaj možna ŭ Harvard i kolki kaštuje tam vučycca (spojler: usio mahčyma i navat biaspłatna)
— Za 5 hadoŭ u Štatach i vy, i muž atrymali prestyžnuju adukacyju, pracu. Syn Jan chodzić u mižnarodnuju škołu. Ci prosta heta ŭdałosia?
— Daviałosia pačynać z nula. Našamu synu Janu było 4 hady. Vučoba ŭ Harvardzie — heta vielmi ciažka. Ja žyła ŭ Bostanie z synam, a muž hod žyŭ u Vašynhtonie i vučyŭsia na svajoj prahramie. Žyćcio na dva harady!
Kab stać advakatam u ZŠA, juryst ź Biełarusi pavinien atrymać dyplom jurydyčnaj škoły, a taksama zdać ispyt na prava praktykavać.
Kab stać advakatam u ZŠA, juryst ź Biełarusi pavinien atrymać dyplom jurydyčnaj škoły, a taksama zdać ispyt na prava praktykavać. Padrychtoŭku da advakackaha ekzamenu nie mahu paraŭnać absalutna ni z čym. Najciažejšaje vyprabavańnie dla mianie i ŭsioj majoj siamji.
Potym pošuk pracy, atrymańnie licenzii advakata, šmatlikija pierajezdy. Nam było zusim nia sumna.
— Ci juryst ź biełaruskim dyplomam moža raźličvać na karjeru ŭ amerykanskaj jurydyčnaj systemie? Ci treba prosta zabycca na ŭvieś svoj biełaruski dośvied i pačać usio spačatku?
— Nie. Moj biełaruski dyplom byŭ patrabavańniem dla pastupleńnia ŭ amerykanskuju mahistraturu ŭ Jurydyčnaj škole Harvardu. Tamu heta prosta nieabchodna. Kali niechta choča pačynać vučobu spačatku — atrymlivać dyplom bakalaŭra, a potym iści ŭ jurydyčnuju škołu, — heta ŭ vyniku składzie kala 7 hadoŭ. Taksama možna atrymać standartny dyplom jurysta na bazie biełaruskaj adukacyi — zojmie 3 hady. Maja mahistarskaja prahrama była hadavoj.
Kab stać advakatam u ZŠA, juryst ź Biełarusi pavinien atrymać dyplom jurydyčnaj škoły (heta moža być mahistarski dyplom, jak u maim vypadku), a taksama zdać ekzamen na licenziju — adzin z samych składanych u śviecie. Ale vučoba ŭ amerykanskich universytetach — cudoŭnaja mahčymaść vyjści na novy ŭzrovień. Bo padychody da vykładańnia, vučoby kardynalna adroźnivajucca ad taho, da čaho my pryzvyčailisia. Tamu ja adnaznačna raiła b tym, chto maje cikavaść da mižnarodnaj prafesii, vyvučyć hetaje pytańnie.
Vučoba ŭ ZŠA — heta vielmi doraha, ale mnohija amerykanskija ŭniversytety dapamahajuć inšaziemnym studentam.
U materyjalnym planie vučoba ŭ ZŠA — heta vielmi doraha. Prosta niemahčyma ŭjavić, što šarahovy specyjalist, juryst, advakat ź Biełarusi moža apłacić sabie vučobu ŭ takich universytetach, jana kaštuje šalonyja hrošy. Ale, što vielmi važna, Harvard, Jejł i mnohija inšyja amerykanskija ŭniversytety dapamahajuć inšaziemnym studentam, razumiejučy hetyja asablivaści. Majuć vializnyja fondy j vielmi časta padtrymlivajuć studentaŭ: apłočvajuć im navučańnie na prahramie i navat dajuć stypendyi.
— Jaki ŭzrovień anhielskaj movy nieabchodny, kab pačać takoje navučańnie?
— Ja anhielskuju vučyła ŭ dziacinstvie i vučyłasia adzin hod u amerykanskaj škole. Potym pracavała z anhielskaj movaj va ŭniversytecie, pracavała pierakładnikam i vykładała, tamu moŭnaha šoku ŭ mianie nie było. Ale ŭ ZŠA da jurystaŭ stasujucca najstražejšyja praviły pravapisu. Maju na ŭvazie prafesijna napisanyja teksty, navat nie artahrafičnyja ci punktuacyjnyja pamyłki. Kažu pra stylistyku, jakuju ludzi napracoŭvajuć hadami vučoby, — pišuć šmatlikija ese, daśledavańni, vučacca pisać svaimi słovami: vielmi šmat ŭvahi nadajecca tamu, jak čałaviek vykazvaje dumki na piśmie.
Tym nia mienš kali niechta zadumvajecca pra vučobu tut, to anhielskaja mova — absalutna nie pieraškoda, paviercie. Davioŭšy movu da prystojnaha ŭzroŭniu ŭ Biełarusi i hodna zdaŭšy TOEFL, vy pryjedziecie ŭ ZŠA i nieŭzabavie adaptujeciesia, i mova ŭ vas chutka palepšycca.
— Vy ŭžo kazali, što nielha śpisvać, a što jašče ŭraziła vas u amerykanskim universytecie?
I plahijat, i vučoba ad sesii da sesii tut zusim nie mahčymyja. Bolšaść studentaŭ u Harvardzie vučacca na miažy svaich mahčymaściaŭ.
— Padychod da vučoby kardynalna roźnicca. I plahijat, i naahuł vučoba ad sesii da sesii tut zusim nie mahčymyja. Bolšaść studentaŭ u Harvardzie vučacca na miažy svaich mahčymaściaŭ. Va ŭniversytety na roznyja padziei zaprašajuć ekspertaŭ pieršaj vieličyni, i studenty majuć unikalnuju mahčymaść ź imi kamunikavać, pašyrać koła znajomstvaŭ. Sa mnoj vučylisia jurysty z vaśmidziesiaci krain śvietu. Možacie ŭjavić, jaki raznastajny dośvied jany pryŭnosili ŭ prahramu.
Ja b adnaznačna raiła pasprabavać pastupać u amerykanskija ŭniversytety, jakija časta nadajuć finansavuju padtrymku, i vučoba moža być dla vas całkam biaspłatnaja. Nia viedaju nikoha, chto paškadavaŭ by pra svajo rašeńnie vučycca tut.
— Da jakich prafesijnych składanaściaŭ varta rychtavacca?
— Pačniem z taho, što ŭ Biełarusi i ZŠA dźvie zusim roznyja systemy prava. U Biełarusi prava kadyfikavanaje, i praŭnyja normy raspracoŭvaje i systematyzuje zakanadaŭstva. U ZŠA žyvoje precedentnaje prava. Sudy ZŠA vyznačajuć vializnuju častku praŭnych normaŭ. Bolš za toje, u ZŠA sudovyja precedenty farmujucca asobna sudami štataŭ i federalnymi sudami.
Na praktycy hetaja systema zakonaŭ nadzvyčaj składanaja. Prava asobnych štataŭ moža kardynalna adroźnivacca. Naprykład, adbyłasia aŭtamabilnaja avaryja dzieści ŭ štacie Ńju-Jork, adzin z udzielnikaŭ ź Virdžynii, a druhi z Masačusetsu. My sutykniomsia ź niaprostaj zadačaj vyznačyć, u jakim sudzie budzie razhladacca sprava i prava jakoha štatu budzie stasavacca. U sudzie štatu Virdžynija pavodle miesca žycharstva pazoŭnika ci u sudzie Masačusetsu adpaviedna miescu žycharstva pazvanaha? Ci štatu Ńju-Jork, dzie adbyłasia avaryja? Ad vybaru sudu i stasavalnaha prava zaležyć vynik spravy. Hetaja zusim zvyčajnaja sytuacyja ilustruje składanaść praŭnaje systemy ZŠA.
Sudździ kantralujuć zakonnaść rašeńniaŭ vykanaŭčaj ułady, u tym liku prezydenta.
U ZŠA sudździ majuć vialikuju pavahu. Jany absalutna niezaležnyja ŭ svaich rašeńniach. A zvanok da sudździ, da prykładu, z prakuratury ci Ministerstva justycyi z «raznaradkaj» vynieści abvinavaŭčy prysud prosta niemahčymy! Naadvarot, sudździ kantralujuć zakonnaść rašeńniaŭ vykanaŭčaj ułady, u tym liku prezydenta. Niadaŭna šerah federalnych sudoŭ zablakavaŭ ukaz prezydenta, jaki abmiažoŭvaŭ ujezd u ZŠA hramadzian peŭnych dziaržavaŭ. Heta dosyć šarahovaja sytuacyja dla hetaj krainy.
Admysłovaje značeńnie maje ŭ ZŠA Viarchoŭny sud, rašeńni jakoha vielmi ŭpłyvajuć na žyćcio hramadztva. Sudździ Viarchoŭnaha sudu pryznačajucca ź liku najvydatniejšych jurystaŭ krainy i słužać na svaich pasadach pažyćciova, karystajučysia vielizarnaj pavahaj.
Pry dopusku da prafesii, u dadatak da składanaha ekzamenu, advakackaja supolnaść raśśleduje reputacyju budučaha advakata.
Adzin z najcikaviejšych dla mianie momantaŭ — heta staŭleńnie ŭ ZŠA da jurydyčnych prafesijaŭ. Atrymać dyplom jurysta i być dapuščanym da praktyki ličycca tut nadzvyčaj składanym i prestyžnym. Pry dopusku da prafesii, u dadatak da vielmi składanaha ekzamenu, advakackaja supolnaść raśśleduje reputacyju budučaha advakata. Kali, naprykład, ty systematyčna parušaŭ praviły darožnaha ruchu ci nie addaŭ pazyku, jość imaviernaść, što da prafesii ciabie nie dapuściać. Bolš za toje, kali advakatu stała viadoma pra surjoznuju pravinu kalehi, jon pavinien zhodna z praviłami etyki paviedamić u kalehiju advakataŭ.
Etyčnamu boku jurydyčnaj praktyki tut nadajecca vializnaja ŭvaha. Advakat ZŠA nia moža, da prykładu, rekamendavać klijentu zmanić sudu ci źniščyć dokazy. A kali advakat viedaje, što klijent niepraŭdziva śviedčyć, jon pavinien ci vyjści sa spravy, ci admovicca ad vykarystańnia iłžeśviedčańniaŭ u svaich arhumentach pierad sudom.
«Nastaŭnik skazaŭ chłopčyku, što jon płača jak dziaŭčynka. Tady dziaŭčatki z klasy paskardzilisia administracyi». Jak žančynam nia strymlivać svaich ambicyjaŭ
— Jak vy pačuvajeciesia tam jak žančyna-prafesijanał?
— Mnie cikava na hetaje pytańnie adkazać. I ŭ ZŠA, i ŭ Biełarusi sumiaščać rolu mamy, žonki, prafesijanała niaprosta. Zdarovy balans mahčymy tolki pry padtrymcy partnera i jahonaha roŭnaha ŭdziełu ŭ spravach siamji. Jašče da viasiella my z budučym mužam šmat razmaŭlali, jak bačym našyja roli. Padobnyja razmovy adnaznačna nia ź lohkich, ale prajaśnić hetyja pytańni daviadziecca, i heta lepiej rabić jak maha raniej.
Naš syn Jan naradziŭsia ŭ pačatku majho 5-ha kursu ŭ Biełarusi. Heta nie pieraškodziła mnie skončyć universytet na «vydatna». Ja pracavała advakatam u Biełarusi ŭ vielmi składanych umovach, kali synu było 2-3 hady. My razam ź Jankam skončyli Harvard: ja — Jurydyčnuju škołu, a jon — dziciačy sadok pry Harvardzie. Maja siamja — heta krynica majoj matyvacyi, siłaŭ, u tym liku ŭ prafesii.
Jurydyčnyja škoły ZŠA ciapier zakančvaje paroŭnu žančyn i mužčyn. Zatoje dola žančyn na pasadzie starejšaha jurysta składaje 34%, a na pasadzie partnera — 26%.
Cikavy fakt: Harvardzkaja jurydyčnaja škoła adkryłasia ŭ 1818 hodzie. I ŭjavicie sabie, što tolki ŭ 1950 hodzie tudy dapuścili studentak. Jurydyčnaja prafesija tradycyjna była prafesijaj zamožnych mužčyn. Jašče adzin cikavy fakt — jurydyčnyja škoły ZŠA ciapier zakančvaje paroŭnu žančyn i mužčyn. Pačynajučych advakataŭ taksama prykładna pałova na pałovu. Zatoje dola žančyn na pasadzie starejšaha jurysta składaje 34%, a na pasadzie partnera — 26%. U majoj firmie pytańniu roŭnaści i baraćbie z zababonami nadajuć šmat uvahi. Pravodziacca rehularnyja treninhi, schody žančyn-jurystaŭ.
Maje baćki mianie nikoli nie abmiažoŭvali peŭnaj rolaj. I padtrymlivali ŭva ŭsich pačynańniach, padšturchoŭvali, kali treba, stavili mnie składanyja mety. Dasiahnieńnie hiendernaj roŭnaści ŭ hramadztvie — biezumoŭna, doŭhi praces, ale jon užo pačaŭsia, i naŭrad ci jaho možna budzie spynić.
Niadaŭna syn raskazaŭ, što ŭ ichnaj škole nastaŭnica skazała chłopčyku, što jon płača, jak dziaŭčynka. Dzieviacihadovyja dziaŭčatki ŭ 4-j klasie samastojna sabralisia razam i pajšli da administracyi škoły skardzicca, tłumačyć, jak słovy nastaŭnicy ich pakryŭdzili. Tamu ja za budučyniu syna i jahonych adnahodak u hetym pytańni spakojnaja.
— A ŭ Biełarusi jak heta było?
— Ja taksama pra heta zadumvałasia. Nia pamiataju, kab u škole i va ŭniversytecie ŭ mianie byli niejkija pieraškody praz toje, što ja žančyna. Va ŭniversytecie niekatoryja vykładčyki pa niekalki razoŭ zhadvali, što jany ŭzhadoŭvajuć na fakultecie mižnarodnych adnosinaŭ, adździaleńni mižnarodnaha prava, dzie ja vučyłasia, «žonak dyplamataŭ». Heta chutčej źviazana ź ichnym prafesijnym uzroŭniem. Naŭrad ci kahości z maich adnahrupnic takoje spyniła ŭ ichnych ambicyjach. Spadziajusia, ciapier užo šmat času prajšło, i takija remarki va ŭniversytecie, u škole niedapuščalnyja.
«U škole dzieci abmiarkoŭvajuć pravy čałavieka i mihracyjny kryzys». Jak važna navučyć dzicia dumać samastojna
— Jak źmianiŭsia ŭkład u vašaj siamji paśla pierajezdu ŭ ZŠA?
Nam važna, što ŭ ZŠA jość biaskoncyja mahčymaści zachoŭvać i raźvivać svaju nacyjanalnuju identyčnaść.
— Nam važna, što ŭ ZŠA jość biaskoncyja mahčymaści zachoŭvać i raźvivać svaju nacyjanalnuju identyčnaść. My ź Janam, naprykład, havorym doma na dźviuch movach: moj muž razmaŭlaje pa-biełarusku, ja pa-rasiejsku. I Jan absalutna adnaznačna nazyvaje siabie biełarusam. Majem mahčymaść asabista kamunikavać sa znakamitymi biełarusami, jakija siudy naviedvajucca. Tolki niadaŭna siudy pryjaždžali Śviatłana Aleksijevič, Lavon Volski, Źmicier Vajciuškievič, Aleś Bialacki, «Svabodny teatar», hurt «Stary Olsa».
My vielmi lubim padarožničać, chadzić u pachody, hulać, daśledavać novyja miescy, chadzić u muzei, teatry. Vašynhton u hetym planie cudoŭna raźmieščany, pobač z nami hory Apałačy, da akijanu 2,5 hadziny. Tut masa kulturnych zachadaŭ, vielmi šmat vydatnych muzejaŭ.
Nia dumaju, što našyja padychody da vychavańnia syna vielmi źmianilisia pad upłyvam amerykanskaj kultury. Dadatkova da škoły, dzie Jan vučycca pa-anhielsku i pa-francusku, my starajemsia dać jamu mahčymaść vypraboŭvać siabie ŭ roznych sferach. Jon hraje na fartepijana, maje zaniatki tchekvando, płavańniem, kieramikaj.
Najvažniejšaje dla mianie — što Jan hadujecca ŭ asiarodździ, dzie vitajecca inicyjatyva i roznyja mierkavańni, dzie jaho vučać analizavać i rabić niezaležnyja vysnovy.
Zatoje ja zaŭvažyła istotnaje adroźnieńnie ŭ padychodach škoł ZŠA i Biełarusi. Najvažniejšaje dla mianie — toje, što Jan hadujecca ŭ asiarodździ, dzie vitajecca inicyjatyva i roznyja mierkavańni, dzie jaho vučać analizavać i rabić niezaležnyja vysnovy. Dzieci abmiarkoŭvajuć aktualnyja prablemy, naprykład, pytańni pravoŭ žančyn, mienšaściaŭ, mihracyjny kryzis, palityčnyja režymy. Dzieciam nasamreč vielmi lohka razumieć takija temy. U hetym uzroście jany jasna ŭśviedamlajuć, što takoje spraviadlivaść, što dobra i što drenna.
My ź Janam časta abmiarkoŭvajem padobnyja pytańni. Ja jamu raskazvaju pra svaju pracu, my abmiarkoŭvajem naviny palityki ZŠA i ŭ Biełarusi. My z mužam starajemsia dać Janu mahčymaść rabić niezaležnyja vysnovy, abmiarkoŭvajučy i nie naviazvajučy svaju dumku.
Voś zabaŭny prykład. Jan vučycca ŭ małodšaj škole — tam dzieci ad sadočku da 5-j klasy. Adnojčy, kab vyrašyć kanflikt u škole, Jan paprasiŭ mianie apisać praces z udziełam prysiažnych i sprabavaŭ arhanizavać pasiedžańnie sa svaimi adnaklaśnikami. Padčas prezydenckaj honki ŭ ZŠA dzieci samyja padčas pierapynkaŭ arhanizoŭvali svaje raŭndy hałasavańnia.
Ja nia viedaju, jak pavodziać siabie baćki ŭ inšych siemjach, ale pa dzieciach, jakija nie saromiejucca vykazvać svaju dumku, ja baču, što doma jany rastuć u svabodnym asiarodździ, dzie pohlady im nie naviazvajucca. Heta važny aspekt kultury ŭ tym miescy, dzie my žyviom. My žyviom u šmatnacyjanalnym horadzie, i škoła našaha syna taksama mižnarodnaja. Tamu, całkam imavierna, toje, što ja vam raskazvaju, specyfična mienavita dla Vašynhtonu.
Ciapier, kali hetulki prablemaŭ u amerykanskim hramadztvie abmiarkoŭvajecca, izalavać dziaciej ad hetaj infarmacyi niemahčyma. Tamu lepiej ź imi hetyja pytańni abmiarkoŭvać, bo jany ich vielmi chvalujuć.
Ź druhoha boku, u niekatorych pytańniach u dziaciej dastatkova lohka farmujecca pohlad. Bo jany ŭ hetym uzroście majuć mocnaje adčuvańnie spraviadlivaści. Im lohka patłumačyć, jak niespraviadliva toje, što ichnaja mama na takoj samaj pracy, jak i tata, budzie zarablać mienš hrošaj, tolki tamu, što jana žančyna.
Kamientary