Historyju Biełarusi va ŭniviersitetach zamieniać kursam «Historyja biełaruskaj dziaržaŭnaści». Što heta značyć?

Rychtujucca vialikija źmieny ŭ vykładańni sacyjalna-humanitarnaha błoku va ŭniviersitetach krainy. Rabočaja hrupa pavinna pradstavić svajo bačańnie na naradzie ŭ ministra adukacyi Ihara Karpienki. Adzin z raspracoŭščykaŭ prahramy, deputat Pałaty pradstaŭnikoŭ, historyk Ihar Marzaluk pahadziŭsia raskazać ab źmienach.

Pavialičyć

«Buduć vialikija, bazavyja, hruntoŭnyja kursy. Abaviazkovym pradmietam stanie «Fiłasofija». Fiłasofija viartajecca jak caryca navuk u poŭnym abjomie. Pryčym budzie vyvučacca jak na ŭzroŭni bakałaŭryjatu, hetak i mahistratury. Ad tych modulaŭ i rečaŭ, jakija nie prajšli aprabacyju praktykaj, my admovimsia.

Budzie kurs pa «Historyi biełaruskaj dziaržaŭnaści». Spačatku mierkavałasia, što jon moža być na vybar, ale ŭsio ž jon budzie abaviazkovym dla ŭsich univiersitetaŭ krainy. Kurs «Historyi biełaruskaj dziaržaŭnaści» našmat bolšy za kurs «Historyi Biełarusi». Na kurs «Historyi Biełarusi» byŭ minimalny čas, a tut budzie cełyja 54 hadziny.

Ciapier nie situacyja 1990-ch hadoŭ, kali nie było sistemnych školnych kursaŭ pa historyi Biełarusi. Ciapier dzieci ŭ škołach vučać historyju. Bolš za toje, praanansuju adnu reč.

Sioleta ŭsie piacikłaśniki atrymajuć vydatnuju knihu bliskučaha maładoha historyka Ściapana Ciemušava, ja vystupaju ŭ joj recenzientam. Nazyvacca jana budzie «Biełaruś — maja dziaržava».

A padzahałovak u knizie: «Ad raśsialeńnia słavian da Respubliki Biełaruś». Hetaja knižka nie tolki dla piataha kłasa, ale dla ŭsich, chto historyju Biełarusi nie vyvučaŭ. Tam budzie ŭsio.

Ad momantu stvareńnia pieršych dziaržavaŭ na terytoryi sučasnaj Biełarusi ŭ ICH — CHIII stahodździach, budzie VKŁ, biełaruskaja tradycyjnaja kultura i sučasnaja dziaržava. Čym dobraja hetaja kniha? Tam šmat ilustracyj, vyvieranyja daty, šmat kart.

Što tyčycca kursa «Historyi biełaruskaj dziaržaŭnaści», to heta budzie hruntoŭny kurs amal pra toje samaje, ale mienavita z uporam na dziaržaŭnaść. Tam buduć raździeły, pryśviečanyja histaryčnym formam dziaržaŭnaści, danacyjanalnym formam dziaržaŭnaści (my ž razumiejem, što nacyja — źjava poźniaja). Budzie asobnaja tema, pryśviečanaja naźvie «Biełaja Ruś», asobnaja — pra biełaruski etnahieniez, kab było zrazumieła, jak narod uziaŭsia. Budzie i vieča, i Statut, i Kanstytucyja Biełarusi. Usie sproby dziaržaŭnaści, u tym liku niaŭdałyja, jak BNR, buduć adlustravanyja.

Aproč hetaha, vialikaja ŭvaha budzie nadadziena dziaržaŭnaści ŭ XX i XXI stahodździ. Vialiki raździeł budzie pryśviečany asnovam kanstytucyjnaha łada, zakanadaŭčaj, vykanaŭčaj uładzie. My pakidajem tolki toje, što važna dla kožnaha patryjota i hramadzianina.

Heta budzie navukovy kurs, nie chłuślivy, nie iłžyvy, nie miarzotny i nie podły. Tam budzie biełaruskaja subjektnaść, ale nie budzie chłuśni, ni pravaj, ni levaj, ni beenefaŭskaj, ni zachodnieruskaj.

Ja asabista za hety hod źbirajusia napisać padručnik. Nie chaču pakul nazyvać proźvišča druhoha kalehi, jaki pavinien vystupić saaŭtaram. Napišu aŭtarski padručnik pa «Historyi biełaruskaj dziaržaŭnaści», jak ja heta baču. Heta płany na nastupny hod, chacia pisać niekatoryja razdieły ja ŭžo pačaŭ».

My pacikavilisia ŭ spadara Marzaluka, adkul budzie vieści historyja biełaruskaj dziaržaŭnaści.

«Adkul ža jašče — ad Połacka, ad Turava. Ad epochi Kijeŭskaj Rusi, jana dla nas toje ž samaje, jak dla zachodniejeŭrapiejcaŭ impieryja Karalinhaŭ. Pa-za hetym kantekstam my ničoha zrazumieć nie zmožam», — kaža historyk.

«Aproč hetaha, źjaviacca jašče dva važnyja kursy, jakija buduć vykładacca ŭ zaležnaści ad pažadańniaŭ studentaŭ i vučebna-mietadyčnych umovaŭ univiersitetaŭ — heta «Historyja biełaruskaj kultury» i «Historyja biełaruskaj navuki». Jany buduć aryjentavanyja jak na zamiežnych studentaŭ, tak i na svaich. Spačatku dumali ŭsunuć heta ŭsio ŭ adzin kurs, ale ministr adukacyi Ihar Karpienka prapanavaŭ try. Jasna, što nichto nie admianiaje ni palitałohiju, ni sacyjałohiju».

Sioleta źmienaŭ čakać nie davodzicca, rabočaja hrupa nie honicca, kab chutčej.

«Hety hod pierachodny, nikudy śpiašacca nie budziem. Pierachod na inšuju prahramu adbudziecca ŭ 2019 hodzie. Na hety hod płany raniejšyja, spačatku musim usio aprabavać, pravieści vieryfikacyju. Ja asabista płanuju ŭ červieni prajechacca pa ŭsich humanitarnych univiersitetach krainy, vystupić z novaj kancepcyjaj vykładańnia sacyjalna-humanitarnaha błoka, vysłuchać krytyčnyja zaŭvahi ad kaleh, kab my pryjšli da jakasnaha pradukta. Toj biazhłuździcy, kali na dziaržaŭnym ekzamienie zdavali fiłasofiju, piedahohiku i psichałohiju ŭ adnym fłakonie, nie budzie bolš», — skazaŭ nam deputat Marzaluk.

Inšaje važnaja novaŭviadzieńnie — admiena abaviazkovych kursaŭ psichałohii i piedahohiki va ŭniviersitetach.

«My paličyli, što piedahohika i psichałohija na ŭsich śpiecyjalnaściach u tym farmacie, u jakim jana vykładałasia ciapier, niemetazhodna. Kali zachočuć studenty i vykładčyki, to pa vybaru možna čytać takija kursy. Ale abaviazkovaha vykładańnia na ŭzroŭni bakałaŭryjata i mahistratury, jak heta było raniej, nie budzie. Hetyja pradmiety treba vyvučać z ulikam śpiecyjalnaści. A bieź fiłasofii i historyi biełaruskaj dziaržaŭnaj ty nie možaš być vysokaadukavanym čałaviekam, niezaležna ad taho, ci ty inžynier, chimik ci bijołah. I kali ŭ 18 ty ličyš, što tabie heta nie treba, to ŭ 40, kali mazhi ŭstaŭlajucca na miesca, razumieješ, što treba. Bieź fiłasofii ŭ pryncypie niama navuki.

Novy sacyjalna-humanitarny błok uličvaje mižnarodny dośvied, jeŭrapiejskija patrabavańni, jon studentacentryčny. My paličyli, što nie treba dublavać historyju Biełarusi pa druhim kole, a zrabić akcent na inšych rečach».

Chto, aproč Marzaluka, zajmaŭsia raspracoŭkaj kursa «Historyi biełaruskaj dziaržaŭnaści»?

«Kalehi z BDU, u tym liku dekan histfaka Alaksandr Kachanoŭski, były ministr adukacyi Piatro Bryhadzin budzie prymać udzieł, dekan fiłasofskaha fakulteta Vadzim Hihin i inšyja. My trošku zaciahnuli, ale ŭ lubym vypadku bližejšymi dniami budziem addavać pieršy prajekt typavoj prahramy.

Pajšli čutki, što vykidajuć z univiersitetaŭ historyju Biełarusi. Nichto ničoha nie vykidaje! Nie sakret, što ŭ niekatorych techničnych VNU kurs «Historyi Biełarusi» zdajuć pa padručnikach 8-9 kłasaŭ. Hety pradmiet patrebny, kab čałaviek razumieŭ, dzie jahonyja karani, chto jon jość i što jahonaja radzima i nacyja nie prydumanaja ni palakami, ni balšavikami. A samaje hałoŭnaje, što padtrymka jość na ŭsich uzroŭniach», — adznačyŭ Ihar Marzaluk.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0