Dyskusija pra aborty — nie dyskusija pamiž budučyniaj i minuŭščynaj. Heta dyskusija pamiž dźviuma vizijami budučyni

3 červienia byŭ apublikavany ŭ Našaj Nivie moj artykuł pad redaktarskaj nazvaj «Ci možna zabivać niemaŭlat…?», u jakoj ja raspavioŭ pra pohlady niekalkich upłyvovych etykaŭ u zachodnim śviecie, jakija apraŭdvajuć zabivańnie niemaŭlat. Ja śviadoma pryniaŭ rašeńnie, što tekst budzie zvyčajnym pierakazam hetych pohladaŭ, ź minimalnym kamientavańniem i biez aŭtarskaj acenki (kali ŭziać u dužki maleńki iraničny pasus naprykancy artykuła). Čytač nie mieŭ inšaha vyjścia, jak tolki źviarnucca da ŭłasnaha sumleńnia, kab acanić vykładzienyja pohlady. I heta było hałoŭnaj metaj artykuła.

Pavialičyć

Ciapier, kali praminuŭ emacyjny šok ad pradstaŭlenych pohladaŭ Sinhiera, Tuleja, Minervy i Džubilini, ale nie paśpieŭ jašče zacichnuć tryvožny hołas sumleńnia: tak nielha, tak nielha! zaprašaju ŭdumliva i hruntoŭna padumać: skul uzialisia takija pohlady? čym jany kormiacca? jakija jość ich anałahi? što z hetym rabić? Ale centralnaje pytańnie, jakoje naprošvajecca ŭ źviazku z pohladami Sinhiera & Co., badaj, nastupnaje: što dla nas značyć impieratyŭ «Nie zabivaj inšaha čałavieka»? Kaho my ličym hetym «inšym čałaviekam», a kaho — vyklučajem z hetaj katehoryi?

1. Usich, kaho aburyli pohlady Sinhiera i jaho adnadumcaŭ, zaprašaju razam sa mnoj zrabić niekalki myślovych ekśpierymientaŭ. Ujavicie sabie, što chtoś vam kaža: «Vy nie pahadžajeciesia z zabivańniem niemaŭlat? Što ž, heta vaša pazicyja i vy majecie na jaje poŭnaje prava. Ale vy ŭ svaju čarhu pryznajcie prava na alternatyŭnuju dumku. Kali vy nie chočacie zabivać svaich niemaŭlat — nie zabivajcie, nichto vas nie prymušaje. Ale vy nie prymušajcie inšych ludziej pakidać niemaŭlat pry žyćci». Hučyć libieralna, niapraŭda ž?

Nam, prałajfieram, uvieś čas prychodzicca sutykacca z takim «libieralizmam». Nam kažuć: nichto nie prymušaje vas rabić abort, dyk nie prymušajcie inšych admaŭlacca ad jaho. Niapraŭda. Prymušańnie źmirycca z tym, što na susiedniaj vulicy zabivajucca ludzi na embryjanalnaj stadyi raźvićcia aŭtamatyčna aznačaje prymus da ŭziaćcia ŭdziełu ŭ zabivańni.

2. Siarod navukoŭcaŭ niama kansensusu nakont statusu čałaviečaha embryjona — hety arhumient čaściakom pryvodzicca pračojsierami (prychilnikami prava na abort), jak padstava dla apraŭdvańnia abortaŭ. Što ž, heta tak. Ale ciapier my taksama viedajem, što siarod navukoŭcaŭ niama kansensusu nakont statusu niemaŭlaci. I što z hetaha vynikaje? Majem prava zabivać niemaŭlat?

Navuka — heta vielmi składanaja struktura. Unutry navukovaha dyskursu my možam znajści i ćviordyja fakty, i rabočyja hipotezy, strohija aksijomy i raspłyvistyja pastułaty, zakony i dapuščeńni. Tamu, kali źviartajemsia da navuki, važna zrazumieć, jakija ćvierdžańni majuć status faktaŭ, a jakija — dapuščeńniaŭ.

Faktam jość toje, što ad momantu paŭstańnia zihoty pačynajecca žyćcio čałaviečaha indyviduuma. Tak, u siaredniavieččy ludzi dumali, što embryjon va ŭłońni žančyny spačatku stanovicca raślinkaj, paźniej žyviolinkaj, a ŭžo naprykancy — čałaviekam. Ale heta siaredniaviečča. U XXI stahodździ, pry sučasnym stanie embryjałohii, my dakładna viedajem, što žyćcio čałavieka pačynajecca z momantu paŭstańnia zihoty.

Jość navukoŭcy, jakija vystupajuć z tezaj, što čałaviek stanovicca asobaj nie ad pačatku, a tolki ź ciaham niejkaha času, naprykład, tady, kali nabyvaje śviadomaść. Voś heta ŭžo nie fakt, a ŭsiaho tolki hipoteza abo raspłyvisty pastułat. Da toj pary, pakul aŭtary takich hipotez nie robiać vysnoŭ nakont prava na žyćcio abo jaho adsutnaści, ich možna traktavać jak cikavy elemient navukovaha dyskursu. Ale kali chtoś na bazie takoj hipotezy zajaŭlaje, što možna taho ci inšaha čałavieka zabić (bo, maŭlaŭ, jon — nie asoba), to heta ŭžo dva ŭ adnym: patencyjnaja pahroza humanitarnaj etycy i złačynnaje złoŭžyvańnie aŭtarytetam navuki. 

Dla nas, prałajfieraŭ, hipoteza nakont «paźniejšaha stanaŭleńnia asoby» nie maje asablivaha značeńnia. My vystupajem za prava čałavieka na žyćcio. Tamu dla nas relevantny tolki toj fakt, što ŭ momant začaćcia pačynajecca žyćcio čałavieka. A pytańnie taho, kali i pry jakich umovach čałavieka možna nazyvać asobaj dla nas druhasnaje.

3. Niazhoda na zabivańnie niemaŭlat źjaŭlajecca praduktam relihijnaha śvietapohladu — kaža prafiesar Sinhier. Ja źviartajusia da ateistaŭ dy ahnostykaŭ: vas pierakonvaje taki arhumient? Tady što skažacie voś na hety arhumient: niazhoda na zabivańnie ludziej na embryjanalnaj stadyi žyćcia — heta pradukt relihijnaha śvietapohladu. Pieršaje falšyvaje, a druhoje praŭdzivaje?

Ci nazyvać abiedźvie hetyja pazicyi relihijnymi ci relihijna niejtralnymi — heta nasamreč pytańnie terminałohii. Usio zaležyć ad taho, jaki charaktar prypišam impieratyvu «Nie zabivaj čałavieka». Kali chtoś ličyć, što hety impieratyŭ maje čysta relihijny charaktar, to tady treba pryznać, što jak niazhoda na aborty, tak i niazhoda na zabivańnie niemaŭlat — heta relihijnaja pazicyja. Bolš taho, niazhoda na zabivańnie luboha čałavieka budzie tady «relihijnaj». A kali chtoś ličyć, što hety impieratyŭ maje ŭniviersalny, to bok, nierelihijny charaktar, to tady treba pryniać, što jak niazhoda na aborty, tak i niazhoda na zabivańnie niemaŭlat — heta niejtralnaja ŭ relihijnym płanie pazicyja. Ja asabista schilny kvalifikavać hety impieratyŭ jak univiersalny, ale, jak kažu, heta čysta terminałahičnaje pytańnie.

Što tyčycca faktualnaj tezy: Čałaviečy embryjon źjaŭlajecca čałaviekam, to tut užo pry lubym raskładzie niemahčyma jaje kvalifikavać jak relihijnuju. Nidzie ŭ Biblii nie napisana naŭprost, što taki embryjon — čałaviek. Siarod chryścijanskich bahasłovaŭ ciaham historyi taksama nie było kansensusu na hety kont. Ni śviaty Aŭhuścin, ni śviaty Tamaš Akvinski nie ličyli, što čałaviečaje žyćcio pačynajecca z momantu začaćcia. Pieršy vahaŭsia na hety kont, druhi kiravaŭsia arystocieleŭskaj kancepcyjaj, u adpaviednaści ź jakoj embryjon stanovicca čałaviekam paźniej. Heta było źviazana z tahačasnym uzroŭniem viedaŭ pa embryjałohii.

Toje, što žyćcio čałavieka pačynajecca mienavita z momantu začaćcia, my viedajem nie ź Biblii, nie z Karana i nie z bahasłoŭskich traktataŭ, a z sučasnych padručnikaŭ pa embryjałohii. Davajcie, dla prykładu, voźmiem akademičny padručnik The Developing Human: Clinically Oriented Embryology, napisany hrupaj navukoŭcaŭ z vydatnaj prafiesijnaj reputacyjaj, jaki zajmieŭ dziesiać pieravydańniaŭ (apošniaje ŭ 2016 hodzie) i maje biassprečna siekularny charaktar. Na staroncy 11 čytajem (cytuju pavodle vydańnia 2016 hoda): «Raźvićcio čałavieka pačynajecca ŭ momant apładnieńnia, to bok pracesu, padčas jakoha mužčynskaja hamieta (śpiermatazoid) złučajecca z žanočaj hamietaj (jajkakletkaj), kab sfarmavać adzinuju kletku, što nazyvajecca zihotaj. I voś hetaja vysokaśpiecyjalizavanaja kletka źjaŭlajecca pačatkam kožnaha z nas, jak unikalnaj indyvidualnaści». 

4. Ujavicie sabie 2045 hod. Paśla dziesiacihodździaŭ baraćby za prava na «paślarodavy abort», pad upłyvam mierkavańniaŭ upłyvovych bijaetykaŭ typu Sinhiera i Tuleja, dziakujučy rehularnym publikacyjam u akademičnym časopisie Journal of Medial Ethics, u jakich abhruntoŭvajecca prava na zabićcio niemaŭlat, prychilnikam hetaha prava ŭdajecca pierakanać hramadskuju dumku, što paślarodavy abort — heta nieadjemny elemient luboha svabodnaha hramadstva. Šerah jeŭrapiejskich partyj robiać hety punkt svaim pryjarytetam i vyjhrajuć vybary, u bolšaści krain zabivańnie novanarodžanych lehalizujecca, a praciŭniki abviaščajucca ciomnymi reakcyjanierami, jakija trapili pad upłyŭ biaździetnych klerykałaŭ i ŭtvarajuć pahrozu dla libieralnych kaštoŭnaściaŭ. Źjaŭlajucca adna za adnoj kliniki «paślarodavych abortaŭ», paŭstajuć biźnies-kampanii ŭ halinie miedycyny, farmaceŭtyki, psichałohii, jurydyčnaj kansultacyi, jakija zarablajuć hrošy na akazańni roznaha rodu pasłuh tym, chto žadaje ažyćciavić «paślarodavy abort». Najbolš «prahresiŭnyja» ŭrady pryznajuć «prava na paślarodavy abort» spravaj publičnaj vartaści i vydzialajuć dziaržaŭnyja datacyi klinikam, jakija jaho realizujuć, a taksama NDA, jakija prasoŭvajuć hetaje prava ŭ tych krainach, jakija jašče nie navažvajucca «libieralizavać» svajo zakanadaŭstva ŭ hetaj śfiery.

Ujavim sabie ciapier, što Biełaruś — adna ź niešmatlikich jeŭrapiejskich krain, dzie paślarodavy abort zabaronieny, ale chryścijanskija demakraty, jakija ciaham piaci hadoŭ byli pry ŭładzie, prajhrajuć vybary, a da ŭłady prychodzić partyja «BB» (Budučynia Biełarusi) i arhanizuje refierendum u spravie paślarodavaha abortu. Vyniki refierendumu: 52% za prava na paślarodavy abort, 48% — suprać. Levalibieralnyja ŚMI radasna abviaščajuć: «Urešcie! Biełaruski narod vybraŭ svabodu!».

Vaša reakcyja?

Niekatoryja pračojsiery pa daŭniaj zvyčcy zareahujuć: Ale ž heta nie toje samaje: prava na abort i prava na zabivańnie niemaŭlat! Tak, nie toje samaje. Roźnica ŭ tym, što da abortaŭ my pryvykli, a da zabivańnia niemaŭlat — nie. Voś heta adzinaja klučavaja roźnica. Usie astatnija adroźnieńni: adny — maładziejšyja, druhija — starejšyja, adny znachodziacca va ŭłońni, druhija — u kałyscy — tut nieistotnyja. Nie ciešcie siabie iluzijami, što «narod» nikoli nie paddasca ŭnušeńniu, što zabivańnie niemaŭlat možna apraŭdać. Niekatoryja navukoŭcy abo fiłosafy paddajucca arhumientacyi Sinhiera abo Tuleja. Heta dziejecca z tymi, chto vałodajuć navykami krytyčnaha myśleńnia. A zvykłyja ludzi, jakija nie majuć takich navykaŭ i ŭvohule nie majuć času na analiz buduć kiravacca miedyjnym pasyłam typu: aŭtarytetnyja navukoŭcy vystupajuć za lehalizacyju paślarodavaha abortu. I pry adpaviednaj kanjunktury, kali padtrymka dla zabivańnia niemaŭlat u akademičnych asiarodkach supadzie z padtrymkaj siarod palitykaŭ, a da hetaha dałučacca niekatoryja bujnyja biźniesoŭcy i prynamsi častka centralnych ŚMI, to pierakanańnie hramadskaj dumki da prymalnaści zabivańnia niemaŭlat — heta całkam realnaja pierśpiektyva.

Jasna, što heta nie nazyvałasia b «zabivańniem». Užo, zrešty, prydumany adpaviedny termin: «paślarodavy abort». Prapahanda budzie ŭličvać usie psichałahičnyja i emacyjnyja niuansy. Nichto nie budzie publična kazać, što chtości zabivajecca abo kryŭdzicca. Zabivańnie niemaŭlat? A, vy majecie na ŭvazie «paślarodavy abort»! Nu dyk što kiepskaha ŭ tym, što my dapamahajem sotniam paraŭ razumna płanavać svaju budučyniu i asensavana zrabić vybar? Kali ciaham dziesiacihodździaŭ viadučyja ŚMI, palityki i častka navukoŭcaŭ buduć rehularna vystupać z takoj rytorykaj, to možacie nie sumniavacca — nie ŭsia, ale značnaja častka hramadskaj dumki budzie na baku «prava na paślarodavy abort».

Takaja prapahanda mieła miesca ciaham apošnich saraka hadoŭ i maje miesca zaraz. Praŭda, tyčycca jana pakul što «darodavaha abortu».

Zaklučeńnie. Šanoŭnaje spadarstva, na dadzieny momant niama patreby zmahacca za prava na žyćcio niemaŭlat. Ale isnuje pilnaja patreba abaraniać prava na žyćcio ludziej na embryjanalnaj stadyi raźvićcia. Zrešty, adno i druhoje ciesna ŭzajemaźviazana, što jaskrava bačna z tekstaŭ Tuleja, Sinhiera abo Džubilini i Minervy. Darodavy abort i paślarodavy abort — heta dźvie raznavidnaści adnoj i toj ža opcyi.

Vas pierakonvajuć, što dyskusija vakoł abortaŭ zvodzicca da pytańnia, ci čałaviečy embryjon — heta čałaviek, a hetaje pytańnie ŭ svaju čarhu prezientujecca jak čysta ideałahičnaje. Niapraŭda. Toje, što čałaviečy embryjon źjaŭlajecca čałaviekam — heta navukovy fakt i znachodzicca pa-za dyskusijaj. Dyskusija moža vieścisia tolki vakoł pytańnia: Ci kožny čałaviek maje prava na žyćcio? Adzinaja racyjanalnaja mahčymaść apraŭdać aborty — heta adkazać admoŭna na hetaje pytańnie.

U dadzieny momant ja nie staŭlu metaj pierakanać prychilnikaŭ prava na abort źmianić svaju pazicyju. Ja ŭsiaho tolki nastojvaju na sumlennym i ščyrym apisańni svaich pazicyj. Pazicyja pro-choice — heta pazicyja, jakaja admaŭlaje ŭ pravie na žyćcio peŭnaj katehoryi ludziej, a mienavita tych, što znachodziacca na embryjanalnaj stadyi. Ja nie kažu, što heta poŭnaja definicyja pazicyi. Mahčyma, jaje treba dapoŭnić inšymi aznačeńniami, ale pryviedzienaje vyšej aznačeńnie pavinna ŭvachodzić u standardovaje apisańnie. Heta nie pytańnie ideałohii ci hustaŭ, heta pytańnie faktaŭ i łohiki.

Jość taksama pazicyja prolife, jakaja padtrymlivajecca ludźmi samych roznych pohladaŭ, ideałohij i relihij, u tym liku mnoj. Siarod prałajfieraŭ jość i vierujučyja i ateisty, libierały i kansiervatary, fieministki i prychilniki tradycyjnych kaštoŭnaściaŭ. Apošnim časam ruch prolife macnieje i pašyrajecca i jość padstavy prahnazavać jaho ŭzmacnieńnie ŭ budučym. Ruch padtrymlivajecca mnohimi cerkvami, ale pa svajoj pryrodzie i składzie jon maje nizavy, vałanciorski i niekanfiesijny charaktar.

Nas abjadnoŭvaje pastułat abarony žyćcia ludziej na embryjanalnaj stadyi. Heta pryncypovy punkt, bieź jakoha my nie ŭjaŭlajem humanitarnaj etyki. Pa mnohich inšych pytańniach: jakim čynam abaraniać nienarodžanych, jak pavinna raźmiarkoŭvacca adkaznaść pamiž žančynaj-maci, mužčynam-baćkam, svajakami, lekarami i hramadstvam, u jakoj stupieni varta anhažavać dziaržavu, jakimi pryncypami kiravacca ŭ situacyi pahrozy dla žyćcia žančyny i h.d. — pa ŭsich hetych pytańniach my adkryty na roznyja pohlady. Dabro žančyny i ŭsioj siamji nas chvaluje nie mienš, čym dabro začataha dziciaci.

Ruch prolife, pra jaki ja tut havaru, nie maje ničoha supolnaha z «demahrafičnymi prałajfierami» i prosim nas ź imi nie błytać. Demahrafičnyja prałajfiery — heta tyja, chto vystupajuć za zabaronu abortaŭ vyklučna z metaj pavyšeńnia ŭzroŭniu naradžalnaści ŭ dadzienaj krainie. Kali źmieniacca ŭmovy, u krainie stanie zvyšnaradžalnaść, mnohija z takich «prałajfieraŭ», mahčyma, piarojduć na supraćlehłuju pazicyju: buduć pastulavać prymusovyja aborty. Roznaha rodu hreblivyja vykazvańni pra rolu žančyn, praźmiernaje akcentavańnie jaje repradukcyjnaj roli pachodziać pieravažna ad «demahrafičnych prałajfieraŭ». My rašuča admiažoŭvajem dźvie temy: abarona pravoŭ nienarodžanych dziaciej i rašeńnie demahrafičnych prablem. Ni žančyny, ni dzieci nie mohuć traktavacca instrumientalna ŭ chodzie vyrašeńnia demahrafičnych pytańniaŭ.

Spadarstva, dyskusija pamiž prochoice i prolife nie źjaŭlajecca dyskusijaj pamiž budučyniaj i minuŭščynaj. Heta dyskusija pamiž dźviuma vizijami budučyni. Pieršaja zasnavana na strachu, što ŭ vypadku pryznańnia prava na žyćcio ludziam na embryjanalnaj stadyi, na žančyn, siemji i hramadstvy zvalicca niepasilnaja noša i jana nam budzie nie pad siłu, druhaja hruntujecca na viery ŭ ahromnisty tvorčy patencyjał čałavieka. My, prałajfiery, majem poŭnuju śviadomaść taho, što pryznańnie pravoŭ nienarodžanym dzieciam sparodzić roznyja psichałahičnyja, ekanamičnyja i palityčnyja vykliki, ale ličym, što vykliki — heta nie pahroza, a stymuł da raźvićcia.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0