Mastak Aleś Puškin pra Babaryku: A ci kupiŭ jon karciny Maračkina i Ščamialova?
U 1999 hodzie mastak Aleś Puškin pryvioz da rezydencyi Alaksandra Łukašenki tačku hnoju. Na vysypanyja na ziamlu adkidy jon pakłaŭ partret kiraŭnika dziaržavy z nadpisam «Za 5-hadovuju plonnuju pracu», jaki praciaŭ viłami. U interviju «Radyjo Svaboda» mastak raskazaŭ, čamu nie zrabiŭ by takoha padarunku druhi raz.
21 hod tamu mieŭ zavieršycca pieršy prezydencki termin Łukašenki. Ale ŭ 1999 hodzie vybaraŭ nia było. U 1996 hodzie Łukašenka praciahnuŭ svaje paŭnamoctvy na čarhovyja dva hady ŭ vyniku referendumu. Mnohim heta nie spadabałasia, i jany vyjšli na pratest 21 lipienia 1999 hodu. Siarod ich byŭ i mastak Aleś Puškin. Za epatažny performans jamu prysudzili tady dva hady źniavoleńnia ŭmoŭna.
Apalny mastak, jakoha nia raz za hady kiravańnia Alaksandra Łukašenki represavali, aryštoŭvali, skasoŭvali jahonyja vystavy, pracuje ciapier u dziaržaŭnaj arhanizacyi «Biełrestaŭracyja». Piać dzion jon pravodzić u Miensku, a na vychodnyja jedzie da siamji ŭ rodnaje miastečka Bobr u Krupskim rajonie.
Ciapier Puškin pracuje nad rośpisami Balnaj zali pałacu Pusłoŭskich, što na radzimie Tadevuša Kaściuški. Jahonaja hrupa ź piaci mastakoŭ adnaŭlaje rośpisy, zroblenyja ŭ pałacy napačatku XX stahodździa mastakom Feliksam Žurkam. Da 20 žniŭnia vyjavy majuć być hatovyja na pałotnach, potym pačniecca praca niepasredna ŭ pałacy. Našaja razmova z mastakom pra mastactva čakana pierachodzić u palityčnaje vymiareńnie.
«Vieźci hnoj iznoŭ było b niespraviadliva»
U lipieni spoŭnicca 26 hadoŭ znachodžańnia Łukašenki va ŭładzie. Cikavimsia ŭ mastaka, ci paŭtaryŭ by jon svoj skandalny performans. Aleś Puškin biez vahańniaŭ pryznajecca, što nie. Mastak kaža, što čarhovaja tačka hnoju była b niespraviadlivaj, bo zasłuhi Alaksandra Łukašenki pierad krainaj jość i Puškin nie saromiejecca ich pieraličyć.
«Ja maju sini pašpart. Ja pryjaždžaju ŭ Bieraście i pierasiakaju dziaržaŭnuju miažu. Ja idu ŭ biełaruskuju kramu i kuplaju za biełaruskija hrošy našy jakasnyja biełaruskija pradukty. Ja viedaju, što našaja IT-halina prynosić bolš prybytku, čym MAZ i MTZ. Ale ja hanarusia i tym, što naš traktarny zavod uvachodzić u dziasiatku ŭsiaśvietnych vytvorcaŭ traktaraŭ. Mnie pryjemna, što z ekalohijaj u nas dobra, što jość raki ŭ aziorach, što čysta, što raźvivajecca turystyka, pracuje 2,5 tysiačy ahrasiadzibaŭ».
Jak mastak, Puškin adznačaje dźvie važnyja spravy łukašenkaŭskaj ułady dla kultury. Heta prahramy «Zamki Biełarusi», dziakujučy jakoj adnavili zamki ŭ Niaśvižy, Miry, a ciapier adnaŭlajuć zamki ŭ Krevie i Halšanach. Druhim punktam jon nazyvaje achovu historyka-kulturnych kaštoŭnaściaŭ, jakaja za hady Łukašenki, na jaho dumku, uzmacniłasia. Biełaruś u sutnaści kulturnaja kraina, kaža Puškin
«Adkryvajucca novyja cerkvy i kaścioły. Biełaruś paśpiachova vystupaje na dziciačaj «Eŭravizii». Praŭda, inšaja reč, kaho jany biaruć u daradcy — roznych Kirkoravych. Adkryŭsia Muzej sučasnaha mastactva ŭ Viciebsku, pavodle rejtynhu heta muzej numar adzin. Viadoma, nie chapaje, kab heta ŭsio rabiłasia na biełaruskaj movie. Ale adbor padziejaŭ vielmi słušny i piśmienny
Ale nia tolki kulturnyja zdabytki pieraličvaje Puškin. Jon ličyć, što ŭ Biełarusi niama vialikaha biespracoŭja, jakoje b mahło być, kali b Biełaruś pajšła šlacham pryvatyzacyi, jaki prapanujuć niekatoryja apanenty Łukašenki. Kaža taksama pra kłopat ułady ab zdaroŭi nacyi, padtrymlivaje žorstkuju baraćbu z narkamanijaj u krainie i ličyć, što jaje nielha pasłablać.
«Stała bolš maratonaŭ, rovarnych prabiehaŭ. Nacyja zdaravieje. Dzie ŭ majoj maładości znajomilisia chłopiec i dziaŭčyna? U prakuranym bary «Batlejka». A ciapier jany znajomiacca na ladovych arenach i koŭzankach. Jana pavaliłasia, a jon padaŭ joj ruku. Sustrelisia, zakachalisia. Pajšło-pajechała. Mnie vielmi chočacca, kab u Biełarusi nia było nijakich zakałotaŭ. Ja chaču, kab restaŭravali pałacy, kab adnaŭlali Stary zamak u Horadni, na jaki jość hrošy ad miascovaha vykankamu. Budzie restaŭravacca pałac Ihnata Bułhaka ŭ Žyličach pad Mahilovam. Heta doŭhaterminovyja dziaržaŭnyja prahramy. Chto b ni pieramoh u vybarach, heta zaplanavana. Ale naŭrad ci hetyja prahramy buduć dziejničać, kali ŭ krainie buduć niejkija zakałoty».
«Kali b usio było tak, to ja b jamu ŭ žniŭni zavioz tačku ružaŭ»
Što b Puškin zavioz Łukašenku hetym razam, na 26-ja ŭhodki jaho kiravańnia? Mastak kaža, što heta mahła b być tačka ružaŭ, ale tolki pry ŭmovie, kali b za hetuju čverć stahodździa Łukašenka zrabiŭ by kroki, jakija b nia stavili pad sumnieŭ, što niezaležnaść Biełarusi — viečnaja.
«Kali b našaje nasielnictva pierastała skaračacca. Kali b ja, biełarus, nia byŭ pabity rasiejcami ŭ Krupkach za maju movu i kab ułada nia stała na ich bok. Kali b zarobak u «Biełrestaŭracyi» byŭ chacia b tysiača dalaraŭ. Kali b usio heta było tak, to ja b jamu ŭ žniŭni zavioz tačku ružaŭ i pakłaŭ tablicu «Za 26-hadovuju plonnuju pracu. Dziakuj». Ale ja ničoha hetaha nia baču. Nia baču najpierš tryvałaj niezaležnaści Biełarusi. Tak, kali b ja zavioz tačku hnoju Kadyravu, to jon by mianie ŭžo zhnaiŭ. Tak, ja mahu chadzić pa vulicach Miensku ŭ vyšyvyncy. Ale moj son usio roŭna niespakojny — što kali zaŭtra ja pračnusia ŭ Biełarusi ŭ składzie «sojuznoho hosudarstva». I mienavita tamu ja nie zaviazu tačku ružaŭ Łukašenku».
Što čuvać u Babry
Aleś Puškin nie sumniajecca, što 9 žniŭnia CVK nazavie Łukašenku pieramožcam prezydenckich vybaraŭ. Realnuju padtrymku kiraŭnika dziaržavy jon nazyvaje mizernaj i kaža, što navat u Babry, dzie žyvie mastak, ludzi bolš nia vierać Łukašenku.
«U Babry jaho bolš nia lubiać. Praź biednaść. Vielmi małyja zarobki, ničoha nie raźvivajecca. Cynizm ułady ŭsich dastaŭ. Navokał biezhaspadarlivaść. Ja prasiŭ budynak KBA, kab zrabić tam halereju. Nie dali, bo pryvatnym asobam nie pavinna pieradavacca dziaržaŭnaja majomaść. I hety budynak XIX st. razvalvajecca, tam abrynajecca fundament. Za takoje treba karać. Ułady robiać usio što chočuć. Ludzi heta bačać».
Pazytyŭnyja źmieny ŭ Babry, pavodle Alesia Puškina, adbyvajucca biez udziełu ŭłady. U miastečku raskupili amal usie damy i ŭčastki. Niama nivodnaha zaniadbanaha domu.
«Heta vielmi dobry znak. Ludzi pačynajuć canić kryničnuju vadu, cišyniu, śpieŭ ptušak. Małyja pradpryjemstvy, jakija zabrudžvali rečku, zakryli. Pryroda adnaŭlajecca».
Spyniŭsia pieraśled i samoha Puškina miascovymi pravaachoŭnikami. Štohod na 25 Sakavika mastak vychodziŭ na centralny plac u Babry, kab adznačyć Dzień Voli pleneram. I štohod heta zaviaršałasia zatrymańniem. Treci hod, kaža mastak, udajecca pravodzić akcyju bieź niepryjemnaściaŭ.
«U 2017 hodzie staršynia sielsavietu taptaŭ karcinu, ciahnuŭ mianie. Ale apošnija dva hady novy staršynia sielsavietu — Siarhiej Ściapanavič, dyk jon vyjdzie, pahladzić, usio narmalna. Sioleta i syn Mikołka stajaŭ ź bieł-čyrvona-biełym ściaham. Ale mastactva dalokaje našamu narodu. Spyniŭsia vychad krajaznaŭčaha almanachu, bolš nie pravodzicca letnik na Sialavie. Duchoŭnaja kultura za apošnija hady značna źbiadnieła. A ŭ klubie za dziaržaŭnyja hrošy prosta dyskateki i rasiejskaja papsa. Siadziać 18-hadovyja dziaŭčaty, zahadčycy klubu, i nie razumiejuć, kali ŭ ich pytajeśsia «jak vašaje proźvišča». Jany dumajuć, što heta mianuška».
Syn Puškina Mikoła vučycca ŭ Kołasaŭskim licei, dačka Maryla skončyła 7-ju klasu škoły ŭ Babry. Jana adzinaja ŭ rasiejskamoŭnaj škole vučycca pa-biełarusku
«Ja vaziŭ svaich dziaciej u rajonny adździeł adukacyi i skazaŭ: «Hladzi, Mikołka, voś hetaja ciocia zaraz budzie zabaraniać tabie vučycca na biełaruskaj movie». A joj kazaŭ: «Kali vy nam nie daście kanstytucyjnaje prava vučyć dziaciej na biełaruskaj movie, to zaŭtra my ź Mikołkam nakiniem piatlu vašamu Leninu ŭ Krupkach i ź plakatami na šyi «Chočam vučycca pa-biełarusku» budziem tuzać za viaroŭku, a žurnalisty buduć heta zdymać. Vy hetaha chočacie?» — «Niet, koniečno, Aleksandr Nikołajevič». — «Tady zabiaśpiečcie prava vučyć dziaciej na biełaruskaj movie»». I byŭ asobny zahad, maje dzieci vučylisia i vučacca pa-biełarusku. Ale našyja šerahi nie rastuć. Nia viedaju, čamu. Heta znak biady».
Małaja papularnaść ułady ŭ Babry, jak kaža Puškin, nijak nie adbivajecca na papularnaści jaje apanentaŭ. Za najbolš raspaznavalnaha apanenta Alaksandra Łukašenki na vybarach Viktara Babaryku viaskoŭcy b nie prahałasavali, kaža mastak.
«Nia vierać viaskoŭcy bankiru, jon im niezrazumieły. A zaraz pačniecca pałaskańnie jaho na BT, budzie jašče horš. Ale vioska niešta vyrašała ŭ 1994 hodzie, ciapier usio vyrašaje horad. Ja pamiataju klipy Łukašenki padčas jaho pieršaj kampanii. Jon prychodzić dadomu, tam trusiki, karoŭka, žonačka, dva małyja syny. Heta było vielmi abajalna. Zaraz ni adzin kandydat-viaskoviec, jaki b pakazvaŭ trusikaŭ, karovak, žonku-nastaŭnicu, nie nabraŭ by bolš za 7%. Našaje hramadztva stała bolš urbanizavanym. Maładyja ŭ haradach, maje svajaki, znajomyja — jany ŭsie lubiać Babaryku. Ale vertykal pakul za Łukašenku, bo jany bajacca. Akieła jašče mocny, pakul jon nie pramachnuŭsia».
«Łukašenku vieru bolš, čym Babaryku»
Aleś Puškin pierakanany, što na spraviadlivych vybarach Alaksandar Łukašenka prajhraŭ by lubomu svajmu apanentu. Pratestavyja nastroi ŭ hramadztvie jon nazyvaje mahutnymi. Ale da hałoŭnaha patencyjnaha kandydata, Viktara Babaryki, jon stavicca naściarožana.
«Bankir byŭ by horšym za Łukašenku. Z Łukašenkam za 26 hadoŭ my majem pašpart, mytniu, pamiežnyja vojski i valutu. A jakija vykazvańni ŭ Babaryki? A jakaja roźnica, jakaja valuta. A kali praŭda z hetymi rachunkami!? A što kali b jon kiravaŭ 26 hod? Bolš vieru Łukašenku, čym Babaryku. Mnie zdajecca, što jon pajšoŭ tolki tamu ŭ prezydenty, što adčuvaŭ, što chutka nadzienuć naručniki. I jamu skazali — davaj, dziarzaj».
Na pytańnie, čamu Babaryka ŭ takim vypadku nie abraŭ bolš biaśpiečny vychad z prablemy i nia źjechaŭ ź Biełarusi, a zamiest hetaha pajšoŭ na vybary, jakija ŭ Biełarusi nie dajuć kandydatam nijakaj abarony, a jakraz naadvarot, Puškin adkazvaje:
«Narod choča aby-kaho, aby nie Łukašenku. I voś na hetaj mutnaj chvali moža zdarycca tak, što Babaryka ci jaho pamočniki praličyli, što moža być pośpiech. U hetym planie jon małajčyna, idzie napierad. Jon mužny čałaviek».
Mastackija akcyi, jakija ładziacca ŭ Biełarusi dziakujučy «Biełhazprambanku» i asabista Viktaru Babaryku, Puškin nazyvaje vielmi salidnymi i chvalić patencyjnaha kandydata za luboŭ da mastactva i ažyŭleńnie mastackaha asiarodździa.
«Kalekcyja cudoŭnaja, i vystavy byli šykoŭnyja. Ale ci kupiŭ jon karciny Maračkina ci Ščamialova? Dyj za čyje hrošy? Heta ž karparacyjnyja hrošy, heta prybytak ad rachunkaŭ u banku. A čyje heta rachunki? Biełarusaŭ. I ciapier hetuju kalekcyju mohuć «adcisnuć» i nakiravać u naš Nacyjanalny mastacki muzej. I «Jevu» Chaima Sucina my ŭžo ŭbačym u muzei pobač z «Pahoniaj» Jazepa Drazdoviča. I kali karcinu budzie prymać dyrektar muzeju Prakapcoŭ u biełych palčatkach, trymajučy za załatuju ramu z słovami «My prymiem z honaram karcinu našaha mastaka, kuplenuju za hrošy ŭkładnikaŭ «Biełhazprambanku», my nia kiniem našuju spadčynu», to ja pieražyvać nia budu. Mnie heta absalutna nia strašna».
Puškin kaža, što Babaryka jamu sympatyčny jak čałaviek, nieabyjakavy da mastactva, i jon cenić jaho za toje, što «Biełhazprambank» padtrymlivaŭ kraŭdfandynhavuju platformu MolaMola, dziakujučy jakoj rabilisia dobryja spravy. Ale padčas hetaj vybarčaj kampanii Aleś Puškin nie padpisaŭsia za nivodnaha z pretendentaŭ i kaža, što ŭ śpisie patencyjnych kandydataŭ nia maje favarytaŭ.
«Ja lublu Kastusia Kalinoŭskaha. Ja maju značok, i časam ludzi pytajucca: a što heta? A ja adkazvaju: heta moj kandydat u prezydenty 2020 hodu. Častka tam spojlery. Škada, što tvorcu Alesia Taboliča zamiašali i chočuć, kab jon klikaŭ na vybary. Capkała nia moj, bo ja nie lublu hebistaŭ. I bankir taksama nia moj. Jak heta za ŭsio žyćcio ŭ Biełarusi nia vyvučać svajoj movy? Było b śmiešna, kali b ja padpisaŭsia za Capkału, Babaryku ci za bakłana, jaki vyskačyŭ, jak čort z tabakierki, za Cichanoŭskaha».
«Padpisaŭsia b za Marzaluka»
Na repliku, ci kandydatam u prezydenty abaviazkova pavinna być asoba, jakuju Puškin viedaje ź junactva asabista, mastak adkazvaje:
«U 1991 hodzie ja pryjechaŭ pracavać u Mahiloŭ, na restaŭracyju kaściołu. I tam byŭ małady archieolah, my sustrakalisia, razmaŭlali. Jaho zvali Ihar Marzaluk. Niadaŭna bačyŭ jaho ŭ metro, my ź im pryvitalisia. Dla mianie bolš pradkazalna, kab balatavaŭsia Marzaluk. Jon vyras na maich vačach. Nu i niachaj płača ad słovaŭ Łukašenki, niachaj kanfarmist. Ale ja jaho viedaju, jon vyras u palityčnuju asobu na maich vačach. Ja b za jaho padpisaŭsia. Moža praz 5 hadoŭ i vyłučycca, kali Akieła pramachniecca. Moža, nia tolki Marzaluk, moža, Sidorski, Kirył Rudy. Razumnyja ludzi. Ja surjozna pačuchaju patylicu. Abo historyki — Hienadź Sahanovič ci Aleś Kraŭcevič. Pryjemna, charošyja ludzi, ja čuŭ pra ich, viedaju».
Ci padpisaŭsia b mastak Aleś Puškin za Alaksandra Łukašenku, kali b toj pačaŭ razmaŭlać pa-biełarusku i kupiŭ karcinu Alesia Maračkina?
«Na jaho sumleńni jość rečy, jaki nie daruje nivodzin sumlenny biełaruski intelihient. Heta razbureńnie dvuch pakaleńniaŭ biełaruskich ludziej, jakija prosta nia viedajuć biełaruskaj movy.
Jany paciskajuć plačyma na biełaruskaje słova. Da hetaha pryviała zaležnaść ad rasiejskaha infarmacyjnaha pola ŭzamien za «ihłu» — za naftu i haz. I my dajšli da sytuacyi, kali navat u vioskach užo nie razmaŭlajuć pa-biełarusku. Heta nacyjarazburalnaja asoba ŭ našaj historyi. Takoj škody nie nanios ni Mašeraŭ, ni SSSR. Niedaravalna. Ja mała vieru ŭ toje, što jon źmienicca. Tak, kali prypiače, to jon moža pačać razmaŭlać pa-biełarusku, nadzienie vyšyvanku i kupić karcinu Maračkina sa słovaimi: «Charošy chudožnik, stolki let minia pišet». Darečy, Maračkin zacykleny na jaho temie i šmat jaho piša. Heta navat troški psuje tvorčuju bijahrafiju. Treba być vyšej i nie źviartać na jaho ŭvahi. Ja kaliści namalavaŭ Łukašenku ŭ Bobrskaj carkvie, i jana zhareła ŭ 2011 hodzie. Bolš ja pisać Łukašenku nikoli nia budu».
Usio zdaryłasia na Novy hod. Śmierć samaj publičnaj supracoŭnicy minskaha AMAPa dahetul pakidaje pytańni7
Kamientary