Čas kalifaŭ

Piša Vital Taras.

Piatnaccać hadoŭ – heta, zrazumieła, nie jubilej. U žyćci čałavieka pieršyja piatnaccać hadoŭ jość niejkim niezavieršanym etapam. Užo, jak byccam, nie dziciačy ŭzrost, ale jašče nie paŭnalećcie. Z druhoha boku, čałaviek, jakomu prysudzili piatnaccać hadoŭ źniavoleńnia, usprymie toj samy termin zusim inakš.

Siońnia zabaŭna ŭspaminać, jak padčas pieršych prezidenckich vybaraŭ u Biełarusi mnohija ŭpeŭniena pradkazvali parazu Łukašenki ŭ druhim tury ad Kiebiča. A

kali Łukašenka i pieramoža, kazali jany, dyk nienadoŭha. Heta budzie kalif na hadzinu.

Tak niekali zachodnija palityki i rasijskija biełaemihranty pradkazvali ŭ pieršyja hady savieckaj ułady niepaźbiežny i chutki krach balšavikoŭ. Bo ŭ balšavickaha ŭradu taksama nie było ni naležnaj kampietentnaści, ni kultury kiravańnia. Nie chapała i prosta elemientarnaj kultury…

Rasijski fiłosaf Rozanaŭ paraŭnaŭ padziei 1917 hodu z teatram. Sabraŭsia bamond, zdaŭ darahija futry ŭ harderob, raśsieŭsia ŭ łožach z łarnetami dy binoklami, kab pahladzieć na śpiektakl pad nazvaj “Revalucyja”. A kali zasłona ŭ finalnaj scenie apuściłasia i śviatło pahasła, vyjaviłasia, što – ni futraŭ, ni harderobu, ni teatru. Vakoł adny matrosy z maŭzierami.

Dahetul spračajucca, ci možna nazvać vybary 1994 hodu ŭ Biełarusi elektaralnaj revalucyjaj. Čamu nie? Nazyvajuć ža revalucyjaj padziei ŭ Iranie 1979 hodu. Choć niekatoryja publicysty paraŭnoŭvali ajatału Chamiejni z kulaj, jakaja zalacieła z CHII stahodździa ŭ XX-je. Kula zasieła nadoŭha.

Iranskaj isłamskaj revalucyi stuknuła ŭžo dvojčy pa piatnaccać. Pieraabrany na pasadu kiraŭnika dziaržavy Machmud Achmadziniežad – nie pieršy prezident Irana. Pryčym, niahledziačy na ŭładu ajatołaŭ i Vartaŭnikoŭ isłamskaj revalucyi (da jakich naležaŭ raniej i ciapierašni prezident), vybar u narodu byŭ. Z adnaho boku, narodnym masam padabajecca antyiizrailskaja, antyamierykanskaja rytoryka Achmadziniežada. Ludziam pryjemna čuć, što ich kraina stanie jadziernaj dziaržavaj suśvietnaha maštabu.

Tym nie mienš, pry ŭsich ekanamičnych ciažkaściach apošniaha času (a ŭ kaho ich ciapier niama?) za tryccać hadoŭ Iran staŭ mahutnaj rehijanalnaj dziaržavaj z raźvitymi technałohijami. I ŭzrovień žyćcia siaredniaha iranca, biezumoŭna, značna ŭzros za hety čas.

A chiba za piatnaccać hadoŭ žyćcio ŭ Biełarusi nie źmianiłasia niepaznavalna? Prosta pahladzicie ŭ vakno. Praŭda, i va Ŭkrainie možna pabačyć prykładna toje ž samaje. Darečy, nasielnictva jaje amal takoje, jak u Iranie. Sprava tut nie ŭ liderach, a ŭ hłabalnaj ekanomicy.

Pravoŭ i svabod u Biełarusi, kaniečnie, nie stała bolš. Choć biełaruskich muzykaŭ, jakich jašče niadaŭna čynoŭniki ŭłučali ŭ “čornyja śpisy”, užo možna słuchać adnosna svabodna. Tut my apiaredzili piersaŭ. A ŭ cełym zastałasia zapatrabavanaj ŭsio taja ž rytoryka, jak i ŭ 1994. Praŭda, ciapier jana časam ułučaje antyrasijskija vypady.

Nacyjanalnaja śviadomaść nasielnictva raście. Tolki jana, hetaja śviadomaść, pa-raniejšamu nie ŭłučaje ŭ siabie biełaruskuju movu i kulturu jak samakaštoŭnaść.

Najnoŭšaja historyja śviedčyć, što nivodnaja kraina, jakoj by spryjalnaj dla jaje ni była ekanamičnaja kanjunktura, nie moža stać sapraŭdy mocnaj i niezaležnaj dziaržavaj, kali jana nie abapirajecca na raźvituju kulturu, navuku i efiektyŭnuju sistemu adukacyi. Jak heta było, skažam, u SSSR 60-ch hadoŭ. U Irana – padabajecca heta kamuści, abo nie – jość svaja isłamskaja ideałohija, sistema kaštoŭnaściaŭ, vyraznyja nacyjanalnyja pryjarytety i ŭłasnyja kadry. Biełaruskaje hramadstva ŭsio jašče abapirajecca na staryja mylicy savieckaj (čytaj – rasijskaj) ideałohii i adukacyi.

Daŭno pryjšoŭ čas adkinuć tyja mylicy, kab navučycca chadzić samastojna. Ci, moža, pačakajem jašče piatnaccać hadoŭ? Z hledzišča viečnaści heta, viadoma, nie termin.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0