«Usio było padrychtavana, ale nie paśpieŭ vyjechać ź Biełarusi». Raskazvajem pra eks-viadučaha BT Łukšu i jaho zatrymańnie KDB
Były viadučy Biełteleradyjokampanii Dźmitryj Łukša ŭ lutym ažaniŭsia, a ŭ sakaviku apynuŭsia za kratami. Jaho abvinavačvajuć pa dvuch artykułach Kryminalnaha kodeksa. Raskazvajem, što viadoma pra žurnalista i jaho zatrymańnie.
Z kultury — u kryminał
Dźmitryju 32 hady, jon naradziŭsia ŭ Maładziečnie. Skončyŭ Instytut žurnalistyki BDU, z 2008 hoda pracavaŭ u Biełteleradyjokampanii. Paźniej, u 2014 hodzie, skončyŭ kursy teleradyjožurnalistaŭ Akademii miedyjaindustryi pry Astankinie (Maskva, Rasija).
Pracavać Dźmitryj pačaŭ rana. Jak tolki pierajechaŭ u Minsk, jašče 18-hadovym junakom padpracoŭvaŭ na kancertach: byŭ kantraloram, praviaraŭ kvitki.
Cikava, što pačynaŭ svaju telekarjeru Łukša z aśviatleńnia navin kultury. Paźniej pierajšoŭ na kryminalnyja naviny, staŭ karespandentam pieradačy «Zona Ch», a z 2012 hoda i viadučym hetaj pieradačy.
«Dzima pačaŭ pracavać žurnalistam z 19 hadoŭ. Tak, spačatku aśviatlaŭ kulturu, ale toje było nie jaho — było prosta nie cikava. Tamu jon prosta pryjšoŭ adnojčy ŭ studyju «Zony Ch» i skazaŭ kiraŭniku Kiryłu Kazakovu: chaču ŭ vas pracavać! Na toj momant Dzima byŭ jašče studentam-druhakurśnikam. Ale Kazakoŭ nie zmoh jamu admović, — raskazvajuć blizkija Łukšy. — Praca ŭ «Zonie Ch» Dzimu vielmi spadabałasia».
U składzie zdymačnaj hrupy ATN Biełteleradyjokampanii Dźmitryj pryjazdžaŭ na miesca vybuchu na stancyi mietro «Kastryčnickaja» 11 krasavika 2011 hoda. Paśla staŭ suaŭtaram filma «Mietro», pryśviečanaha hadavinie terakta.
U lutym 2011-ha byŭ uznaharodžany ministram infarmacyi i kiraŭnictvam Ministerstva abarony jak najlepšy karespandent biełaruskich ŚMI, jaki pisaŭ na vajennuju tematyku. Nieadnarazovy łaŭreat i pieramožca tvorčych konkursaŭ Ministerstva infarmacyi, Ministerstva ŭnutranych spraŭ, Ministerstva pa nadzvyčajnych situacyjach, Ministerstva abarony.
U 2012 hodzie Łukša staŭ łaŭreatam konkursu «Televiaršynia» ŭ naminacyi «Najlepšy reparcior».
Udzielničaŭ u stvareńni prapahandysckaha filma pra «Małady front»
Pra heta sam Łukša raspavioŭ u Instahramie:
«Ckavańnie — heta samaje nizkaje, što moža rabić čałaviek! Kažu heta jak toj, chto ŭ 2009-m hodzie byŭ mienavita zackavany i praktyčna «złamany»!»
Ja tady tolki pryjšoŭ pracavać na BT. Jak maładoha stažora, mianie adpravili na padzdymki dla dakumientalnaha filma pra dziejnaść «Maładoha fronta». Ja paniaćcia nie mieŭ, jakim budzie film na vychadzie, dy ŭ cełym nie byŭ pahružany asabliva ŭ palityku.
Moj udzieł u filmie skłali ADNY nievialikija zdymki — da tekstu i mantažu ja nie mieŭ NIJAKAHA dačynieńnia! Ale! Na paru siekund aŭtary mianie «śvietanuli» ŭ kadry, i ŭ vyniku — sotni listoŭ u sacyjalnych sietkach z ahidnymi abrazami i pahrozami mnie, maim baćkam. Nie razabraŭšysia, mianie zapisali ŭ aŭtary filma, samyja žorstkija prapahandysty i vorahi naroda! Pry hetym — na telefon pastupili tolki dva zvanki dla ŭdakładnieńnia infarmacyi i majoj roli ŭ hetym prajekcie! Heta było sapraŭdnaje ckavańnie, podłaje, z-za vuhła!»
Na jaho padali ŭ sud «šeryja ryełtary»
U 2016 hodzie išoŭ hučny sudovy praces pa spravie «bandy Siarhieja Mołnara» — kryminalnaj hrupoŭki, jakaja zajmałasia vymahalnictvam, razbojem, niezakonnymi ździełkami ź nieruchomaściu. Ich taksama nazyvali «šerymi ryełtarami» — bo, u adroźnieńnie ad tak zvanych «čornych ryełtaraŭ», mołnaraŭcy ŭsio ž nie zabivali ludziej.
Pieradača «Zona Ch», dzie pracavaŭ Łukša, taksama vypuskała siužety pra spravu Mołnara i jaho chaŭruśnikaŭ. U vyniku adzin z abvinavačanych, ryełtar Pavieł Ryžnicyn, padaŭ isk u sud na BT: maŭlaŭ, praces jašče idzie, a ŭ «Zonie Ch» fihurantaŭ užo nazyvajuć złačyncami.
«Paśla taho, jak na BT vyjšaŭ pieršy siužet, my telefanavali ŭ «Zonu Ch», — kazała žonka Siarhieja Mołnara. — Ja kazała, što hatovaja pakazać usie dakumienty, što ŭ materyjałach spravy ničoha niama pra zabojstva, pra 500 paciarpiełych, pra jakija kazaŭ žurnalist Dźmitryj Łukša. I advakatka naša była hatovaja ź im sustrecca, ale, mabyć, u prahramy nie było zadačy abjektyŭna aśviatlić praces».
Usie fihuranty spravy Mołnara atrymali vialikija terminy, toj ža Ryžnicyn — 13 hadoŭ kałonii.
Dakładna nie viadoma, čym skončyŭsia isk Ryžnicyna suprać BT. Spačatku sudździa pieraniesła razhlad da zakančeńnia suda pa kryminalnaj spravie. Što było dalej, niezrazumieła, ale byłaja žonka Ryžnicyna paviedamiła «Našaj Nivie», što navat nie pamiataje, čym skončyŭsia razhlad isku suprać BT.
Ale jakraz u 2016 hodzie Łukša zvolniŭsia ź Biełteleradyjokampanii.
Pamianiaŭ BT na «Chabar»
«Čamu jon syšoŭ z BT — my nie viedajem, Dzima nam nikoli nie raskazvaŭ padrabiaznaści. Ale jak my zrazumieli, byŭ niejki kanflikt z kiraŭnictvam.
Dzima vielmi pryncypovy, chutčej za ŭsio, nie zmoh pajści na kansensus. Ale jon nie lubiŭ abmiarkoŭvać hetuju temu», — kažuć jaho blizkija.
Niejki čas Łukša byŭ biez pracy, paśla staŭ pazaštatnikam kazachskaha kanała «Chabar24» («chabar» pierakładajecca z kazachskaha jak «navina, paviedamleńnie»). U kanała byŭ navat svoj ofis u Minsku.
«Dzimu padabaŭsia kalektyŭ — maładyja tvorčyja ludzi. Nijakaha niehatyvu pra hetuju pracu nie vykazvaŭ», — kažuć blizkija.
U 2020 hodzie Dźmitryj zdymaŭ šmat siužetaŭ, pryśviečanych biełaruskim pratestam, dzie sumlenna pakazvaŭ padziei, aburaŭsia svavollem siłavikoŭ.
Navat u sacsietkach Łukša dadavaŭ da svaich paviedamleńniaŭ chešteh #niemojpriezidient. Taksama publikavaŭ svaje vieršy. Voś što jon napisaŭ u dzień śmierci Ramana Bandarenki (arfahrafija i punktuacyja aŭtara zachavanyja. — «NN»):
«Vajnie, zdajecca, užo nia treba hrukat bomb!
Akopy…
Kryki…
Łusty chleba, što na mohiłcy kładuć na kružku!
Da ścienki sieńnia staviać nie zachopnikaŭ —
Svaich!
A zabivajuć… to za słova,
To za stužku!
Vajnie nie treba, razryvajučy ziamlu,
Kapać tranšei,
Uzmacienni ŭzdahonku!
Łapata ŭ hlebu ŭsie čaściej zachodzić pad trunu
Dla pachavanych
«Pierahornutaj staronkaj»!
Nie zrazumieć u ciapierašniej vajnie, chto vorah,
Chto sudździa…
Chto kat…
Dzie tut padman,
Kali jany ŭsie chavajucca pad maskaj?
Čamu jany spyniajuć naš s taboj Raman,
Kraina,
Što kvitnieła niekali u himnie…
Dy ŭ kazcy?»
Pahražaje 4 hady kałonii
U lutym 2022 hoda Dźmitryj ažaniŭsia. Vybraŭ pryhožuju datu: 22.02.2022, a akazałasia, što hulaje viasielle za dva dni da vajny.
Mienš čym praź miesiac jaho zatrymali.
«Dzima bajaŭsia, što da jaho mohuć pryjści, razumieŭ, što heta całkam mahčyma, što mohuć być prablemy praź jaho pracu. Jon užo źbiraŭsia źjazdžać za miažu, usio było padrychtavana, ale nie paśpieŭ — pryjšli siłaviki. Nie chapiła litaralna niekalkich dzion», — kažuć blizkija.
Uviečary 11 sakavika pa Łukšu pryjšli z KDB. U kvatery niekalki hadzin pravodzili pieratrus.
Pryčynaj nibyta staŭ adzin z apošnich siužetaŭ Łukšy dla kazachskaha kanała, u im žurnalist «nie tak» vykazaŭsia pra apošnija padziei ŭ Biełarusi.
Spačatku Łukšu abvinavacili pa art. 369-1 KK (dyskredytacyja Respubliki Biełaruś). Zatym prahladzieli sacsietki — i dadali abvinavačvańnie pa «narodnym» artykule 342 KK (arhanizacyja abo aktyŭny ŭdzieł u hrupavych dziejańniach, jakija hruba parušajuć hramadski paradak).
Žonka Dźmitryja admoviłasia ad kamientaryjaŭ.
U krasaviku siłaviki zatrymlivali i apieratara, jaki pracavaŭ z Łukšam. Ale ŭ toj ža dzień mužčynu adpuścili.
Siońnia Łukša znachodzicca na Vaładarcy.
«Ad Dzimy dachodziać listy. Trymajecca badziora. Časam navat viesialejšy, čym taho patrabuje situacyja, — kažuć blizkija. — Nastrojeny vielmi aptymistyčna. Ale, moža być, heta jon tak nas padtrymlivaje?»
Ciapier Dźmitryju Łukšu pahražaje da 4 hadoŭ kałonii.
Kamientary