«Pucin praličyŭsia, a budučynia biełarusaŭ zaležyć ad ich mužnaści». Eks-kiraŭnik MZS Słavakii pra toje, kali Biełaruś vyzvalicca
Pavał Demieš — były ministr zamiežnych spraŭ Słavakii i ekśpiert, jaki šmat zajmaŭsia Biełaruśsiu. KDB Biełarusi abvinavaciŭ dypłamata ŭ datyčnaści da sproby dziaržaŭnaha pieravarotu — tak jany interpretujuć narodnyja vystupy 2020-ha. «Naša Niva» spytała ŭ Paŭła Demieša pra jaho acenki situacyi ŭ rehijonie i prahnozy.
Fota: asabisty archiŭ
Pavału Demiešu 66 hadoŭ. Paśla zakančeńnia vučoby ŭ stalicy Čechasłavakii jon pracavaŭ 10 hadoŭ u halinie bijamiedycynskich daśledavańniaŭ va ŭniviersitecie ŭ Bracisłavie. U 1991-1992 hady uznačalvaŭ MZS Słavakii.
Z 2000-ha pa 2010-y byŭ dyrektaram pa Centralnaj i Uschodniaj Jeŭropie amierykanskaj niaŭradavaj arhanizacyi Hiermanski fond Maršała.
«Dva jarkija ŭspaminy — dopyt KDB i kancert Volskaha»
«Naša Niva»: U jakim hodzie vy byli ŭ Biełarusi? Što vy pamiatajecie z taho momantu?
Pavał Demieš: Ja byŭ u Biełarusi kala piaci razoŭ. Apošni raz heta było ŭ listapadzie 2016 hoda, kali ja prysutničaŭ na mižnarodnaj kanfierencyi, arhanizavanaj niamieckimi i biełaruskimi partniorami. Maje samyja jarkija ŭspaminy źviazany ź dźviuma rečami: dopyt supracoŭnikam KDB, jaki pryjšoŭ u moj hatel, kab pravieryć, čamu ja pryjechaŭ u Biełaruś i kancert śpiavaka Lavona Volskaha dla ŭdzielnikaŭ kanfierencyi.
«NN»: U Biełarusi KDB abvinavaciŭ vas u padrychtoŭcy dziaržaŭnaha pieravarotu. Jak vy na heta adreahavali?
PD: Ja nie adreahavaŭ na takoje vydumanaje hłupstva.
«NN»: Čamu vas nie lubić aficyjny Minsk?
PD: Heta pytańnie chutčej da ich, ale aficyjny Minsk nie lubić šmat ludziej, jakija nieabyjakavyja da Biełarusi i sprabujuć padtrymać baraćbu naroda za hodnaść. Bolš za dva dziesiacihodździ ja hłyboka kłapačusia pra vašu krainu i maju šmat siabroŭ-biełarusaŭ z roznych słajoŭ hramadstva. Zanadta mnohija ź ich, na žal, vymušanyja byli pakinuć krainu abo znachodziacca ŭ turmie. Ja budu i dalej rabić usio mahčymaje, kab havaryć pra absurdny režym starečaha dyktatara Łukašenki i pasprabuju dapamahčy tym, chto choča zrabić svaju radzimu adkrytaj i svabodnaj.
Ja adčuvaju heta jak maralny abaviazak. Čakana, što aficyjny Minsk ź jaho myśleńniem prosta nie moža zrazumieć takoha staŭleńnia.
«NN»: Raniej vy kazali, što situacyja ŭ Biełarusi vyrašycca mužnaściu i achviarnaściu naroda. Heta było zroblena. Čamu ničoha nie mianiajecca?
PD: Mužnaść i achviarnaść biełarusaŭ pa-raniejšamu źjaŭlajucca klučavymi elemientami baraćby Biełarusi za svabodu. Brutalny režym Łukašenki, jaki ehaistyčna padtrymlivajecca Kramlom, akazaŭsia bolš stabilnym, čym čakali ŭnutranyja i mižnarodnyja subjekty. Dziaržaŭnaje budaŭnictva i historyja majuć svaje ŭźloty i padzieńni, i ich ciažka pradkazać. Adnak važna nie zdavacca. Asabliva maładoje pakaleńnie pavinna raźvivać novyja impulsy da sučasnaha patryjatyzmu.
«Ja pamyliŭsia ŭ svajoj acency Rasii»
«NN»: Vy taksama raniej kazali, što biez udziełu Rasii Biełaruś nie zmoža znajści sposab pieramahčy režym Łukašenki. Vy ličyli, što heta moža adyhrać kanstruktyŭnuju rolu va ŭrehulavańni kryzisu ŭ našaj krainie. Doŭhi čas vy śćviardžali, što dla Kramla Łukašenka — takaja ž prablema, jak i dla ES. Ci źmianiłasia vaša mierkavańnie?
PD: Ja pamyliŭsia ŭ svajoj acency, što Rasija moža adyhrać kanstruktyŭnuju rolu va ŭrehulavańni kryzisu paśla apošnich prezidenckich vybaraŭ u Biełarusi. Heta było z majho boku žadańniem, asabliva kali ja bačyŭ maštabnuju žorstkaść režymu suprać svajho naroda. Łukašenka zamiest taho, kab pryniać volu svajho naroda i šukać kampramisnaje rašeńnie, vyrašyŭ pradać krainu i siabie Pucinu z metaj pašyreńnia svajoj impieryi. Apošnija padziei, źviazanyja z vajnoj va Ukrainie, pakazvajuć, što Łukašenka pieratvaryŭsia ŭ čystuju maryjanietku ŭ rukach kramloŭskaj uładnaj hulni.
«NN»: Tady Jeŭrasajuz cisnuŭ tolki na Łukašenku. Jany bajalisia ŭvodzić sankcyi suprać Rasii. Ci vy ličycie, što Jeŭrasajuz tut pamyliŭsia?
PD: Sankcyjnaja palityka suprać luboj dziaržavy zaŭsiody vielmi adčuvalnaja i składanaja. Jeŭrasajuz pasprabavaŭ u Biełarusi ŭsie mahčymyja kroki, vykarystoŭvajučy pałki i morkvy, ale jany ŭ vyniku nie spracavali.
Važny pravilny i adkryty analiz hetych namahańniaŭ. Pamiataju, u minułym niekalki biełaruskich siabroŭ kazali, što Pucin ruchajecca ŭ bok biełaruskaj sistemy i naziraje za reakcyjaj Zachadu ŭ adnosinach da aŭtakratyi Biełarusi, uklučajučy palityku sankcyj. My ŭ heta pieravažna nie vieryli i niedaaceńvali evalucyju Rasii ŭ aŭtakratyčnuju i ahresiŭnuju dziaržavu.
Rasija ź jaje pamieram, pazicyjaj na mižnarodnaj arenie, vajskovaj siłaj, ekanomikaj i resursami stavić pierad palitykami Jeŭrasajuza vielizarnuju prablemu. Paśla raspadu Savieckaha Sajuza Jeŭrasajuz vieryŭ, što zmoža raźvivać uzajemavyhadnyja i prahmatyčnyja adnosiny z Rasijaj, bo my ŭzajemazaležnyja.
Ahulnaja dumka była, što asabliva ekanamičnaje supracoŭnictva, spartyŭnyja, kulturnyja i adukacyjnyja abmieny z Rasijaj buduć krok za krokam źmianiać jaje palityčnuju sistemu na bolš adkrytuju i demakratyčnuju. Nie atrymałasia.
Za dva dziesiacihodździ va ŭładzie Uładzimir Pucin raźviŭ aŭtakratyčnuju sistemu i hłybokuju nianaviść da Zachadu, asabliva da ZŠA. Bolš za toje, jon pačaŭ ź siłaj fiksavać toje, što jon nazvaŭ — «raspad Savieckaha Sajuza byŭ samaj vialikaj hieapalityčnaj katastrofaj XX stahodździa».
«U Łukašenki niama vybaru, budučy ŭ rukach bolš mahutnaha dyktatara, čym jon sam»
«NN»: Jak apazycyja ŭ emihracyi moža źmianić situacyju ŭnutry Biełarusi?
PD: Vielmi sumny fakt, što vielizarnaja kolkaść talenavitych biełarusaŭ byli vymušanyja pakinuć svaju radzimu. Siarod ich palityčnyja dziejačy, aktyvisty, žurnalisty i pradprymalniki. Vilnia, Varšava i inšyja jeŭrapiejskija harady stali miescami, dzie jany praciahvajuć svaju advažnuju baraćbu za svabodu. Samaja prykmietnaja asoba, viadoma, Śviatłana Cichanoŭskaja, jakuju ŭ bolšaści zachodnich stalic uspryniali z poŭnaj pavahaj.
Apazicyja pavinna praciahvać trymać Biełaruś na mižnarodnym radary, raźvivać dalejšyja kantakty z roznymi dziaržaŭnymi i pryvatnymi subjektami, rabić usio mahčymaje dla padtrymańnia kantaktaŭ ź biełarusami ŭ siabie doma. Asabliva, kali zachoŭvać nadzieju stanovicca tak składana. Ja liču vielmi važnym, kab roznyja hrupy biełarusaŭ zamiežža bolš pavažali adno adnaho, pracavali nad raźvićciom partniorstva i lepš kaardynavali svaju dziejnaść.
«NN»: Na vaš pohlad, ci byŭ hatovy Łukašenka da taho, što jamu daviadziecca stać saŭdzielnikam vajny?
PD: Ja tak nie dumaju. Dziaržaŭnaja mifałohija była pabudavana na achviarnaści, hieraiźmie i pieramozie Čyrvonaj Armii ŭ Druhoj suśvietnaj vajnie i słavianskim braterstvie. Napad Pucina na ahulnaha słavianskaha susieda, vykarystoŭvajučy dla hetaj mety taksama terytoryju Biełarusi i admaŭlajučy suvierenitet i niezaležnaść ukraincaŭ, musiŭ padarvać asnovy Łukašenki. Ale ŭ jaho niama vybaru, budučy całkam u rukach bolš mahutnaha dyktatara, čym jon sam.
«My jašče dalokija ad kanca vajny»
«NN»: Vy padtrymlivajecie dumku, što Pucin pradpryniaŭ sprobu pastavić Jeŭropu na kaleni, u jakoj jon praličyŭsia?
PD: Pucin niedaacaniŭ niekalki rečaŭ. Ja nazavu try: advaha i zdolnaść ukraincaŭ zmahacca za svaju niezaležnaść suprać pieravažna mahutnaj Rasii, zdolnaść Zachadu abjadnoŭvacca, padtrymlivać Ukrainu i vypracoŭvać padychody da supraćstajańnia vykliku Kramla, vielmi šyrokaja mižnarodnaja reakcyja, izalacyja i sankcyi suprać Rasii.
«NN»: Vy ličycie, što Jeŭropa robić dastatkova, kab jak maha chutčej skončyć vajnu?
PD: Nastupstvy niečakanaj bujnamaštabnaj vajny Pucina dla Ukrainy, Rasii, Jeŭropy i śvietu razburalnyja. U Jeŭropie niama bolšaha pryjarytetu, čym pakłaści kaniec, i my pierakananyja, što prosta nie možam dazvolić Kramlu dabicca pośpiechu ŭ hetaj nieaimpierskaj hulni. Krainy ES, NATA i ich partniory robiać dla hetaha ŭsio, što mohuć, padtrymlivajučy Ukrainu palityčna, ekanamična, vajenna i prymajučy miljony biežancaŭ.
Dla nas u Słavaččynie heta vielmi asabisty i balučy kanflikt, bo my susiedniaja kraina, i my ŭžo pryniali šmat biežancaŭ, u asnoŭnym žančyn i dziaciej. Akramia taho, my amal całkam zaležym ad rasijskich enierharesursaŭ i značna padviarhajemsia prapahandysckaj mašynie Kramla.
«NN»: Pytańnie, jakoj budzie Jeŭropa paśla vajny, vielmi važnaje. Što źmienicca?
PD: My jašče dalokija ad kanca vajny, i ja nie chaču pačynać razvažać pra heta. Adnak jasna adno: Jeŭropa, usia architektura biaśpieki i mižnarodny paradak paśla hetaj vajny buduć inšymi. Suśvietnaja supolnaść žyvie ŭ turbulentnym i niepradkazalnym śviecie, jaki paciarpieŭ ad pandemii COVID-19 z usimi jaje ekanamičnymi i sacyjalnymi nastupstvami, paralelna zmahajučysia z daloka idučymi źmienami klimatu. Biezadkaznaja «śpiecapieracyja» Pucina tolki ŭskładniaje naš čas.
Čytajcie taksama:
NY Times: Rasija pravaliła šmatlikija kibierataki na Ukrainu ŭ pačatku vajny, ale prapahanda pracuje lepš, čym čakałasia
SK masava apytvaje žycharoŭ Viciebščyny pra «dyviersii» na čyhuncy
Što zapisana aficyjnaj pryčynaj śmierci adzinaha syna Jarmošynaj?9
Kamientary