Google-pošuk uvodzić u padman i škodzić demakratyi. Tłumačym, jak nie dać siabie padmanuć
Źmieny apošnich hadoŭ pieratvaryli jaho ź instrumienta pošuku faktaŭ u instrumient, jaki moža padmanvać i źmianiać hramadskuju dumku, piša Wire.
Frančeska Trypodzi — dacentka škoły infarmacyjnych i biblijatečnych navuk i starejšaja daśledčycy Centra infarmacyjnych technałohij i hramadskaha žyćcia ŭ UNC Chapel Hill. Jana napisała kniha «Padručnik prapahandysta», a ŭ hetym artykule koratka reziumuje asnoŭnuju ideju knihi.
Estetyka Google zaŭsiody była zasnavanaja na čystym źniešnim vyhladzie — staronka biez rekłamy i lišnich voknaŭ, upryhožanaja tolki firmovym nadpisam «GOOGLE». Zbolšaha tamu mnohija karystalniki lubiać Google za elehantny dyzajn i zdolnaść vydavać dakładnyja vyniki.
Ale niaźmiennaja prastata chatniaj staronki Google zmanlivaja. Z časam źmianiŭsia sposab, jakim karparacyja vydaje infarmacyju. Hetyja źmieny zastajucca praktyčna niezaŭvažanymi dla miljonaŭ karystalnikaŭ, jakija štodnia karystajucca pošukavaj sistemaj, ale jany karennym čynam źmianili praces pošuku infarmacyi — i nie tolki ŭ lepšy bok.
Kali Google tolki zapuściŭsia, zapyty vydavali śpis sajtaŭ z hipierspasyłkami. Pastupova farmat mianiaŭsia. Pa-pieršaje, Google zapuściŭ AdWords, dazvalajučy kampanijam kuplać miesca ŭ vierchniaj častcy śpisu i padładžvajučy zvaroty dla najlepšych pierachodaŭ pa spasyłkach. Da pačatku nulavych kampanija vypraŭlała arfahrafiju, padavała karotki źmiest navinaŭ pad zahałoŭkami i praduhledžvała našy zapyty z dapamohaj aŭtazapaŭnieńnia.
U 2007 hodzie byŭ zapuščany ŭniviersalny pošuk, jaki abjadnoŭvaje relevantnuju infarmacyju roznych farmataŭ (naviny, malunki, videa). A ŭ 2012 hodzie kampanija pradstaviła Knowledge Graph, jaki pakazvaje vam vyjavu z chutkim adkazam, na jakuju mnohija stali raźličvać, nie idučy dalej u pošuku.
Jak pakazała daśledavańnie, bolšaja častka hetych źmianieńniaŭ stvoranyja, kab uźniać Google nad kankurentami. Zamiest taho kab prosta pakazvać sieryju sinich spasyłak, meta kampanii, pavodle aficyjnych dakumientaŭ Kamisii pa kaštoŭnych papierach i biržach ZŠA, padadzienych Alphabet, zaklučajecca ŭ tym, kab «davać pramyja adkazy». Dadaŭšy ŭsie hetyja funkcyi, Google, jak i kankurenty, takija jak DuckDuckGo i Bing, zamianili praces, jaki dazvalaje vučycca i daśledavać, na praces, bolš padobny na słužbu pravierki faktaŭ.
Apošniaje imknieńnie Google adkazvać na našy pytańni za nas zamiest taho kab prymušać nas šukać adkazy samastojna, nie vyklikaje asablivych prablem, kali vy šukajecie prosty fakt, naprykład, kolki litraŭ u hałonie. Prablema ŭ tym, što mnohija abapirajucca na pošukavyja sistemy dla pošuku infarmacyi na nieadnaznačnyja temy.
I, jak pakazała daśledavańnie, heta moža pryvieści da niapravilnych vynikaŭ, jakija paćviardžajuć nieabhruntavanyja śćviardžeńni i lohka stvarajucca ludźmi, jakija imknucca raspaŭsiudzić chłuśniu.
Naprykład, kali padčas prezidenckich vybaraŭ 2020 hoda vy b zadali pytańnie «kali adbudziecca vybarčy schod u Paŭnočnaj Dakocie», Google vydaŭ by niasłušnuju infarmacyju, paviedamiŭšy, što jon adbudziecca ŭ subotu, 28 sakavika 2020 hoda. Nasamreč, schod vybarščykaŭ adbyŭsia 10 sakavika 2020 hoda, a 28 sakavika prachodziŭ źjezd respublikancaŭ. Horš taho, kali adbyvajucca padobnyja pamyłki, nie isnuje miechanizmu, z dapamohaj jakoha karystalniki, jakija zaŭvažyli nieadpaviednaść, mahli b paznačyć jaje.
Zvodki Google taksama mohuć ŭvodzić hramadskaść u zman pa pytańniach, jakija majuć vielizarnaje značeńnie dla padtrymańnia demakratyi. Kali prychilniki Trampa ŭvarvalisia ŭ Kapitolij 6 studzienia 2021 hoda, kansiervatyŭnyja palityki i ahladalniki adrazu pasprabavali zrabić vyhlad, što tudy ŭvarvalisia praciŭniki Trampa, raspaŭsiudžvajučy chłuśniu pra toje, što ŭ hvałcie vinavatyja antyfašysckija ruchi.
U dzień napadu hazieta The Washington Times apublikavała artykuł pad zahałoŭkam «Raspaznavańnie asobaŭ identyfikuje ekstremistaŭ, jakija ŭvarvalisia ŭ Kapitolij» u padtrymku hetaha hałasłoŭnaha śćviardžeńnia, a hetaja historyja była ahučanaja na pasiadžeńni Pałaty pradstaŭnikoŭ i ŭ tvitary słužbovymi asobami.
Niahledziačy na toje, što FBR nie znajšło nijakich dokazaŭ, jakija paćviardžajuć heta, a «Vašynhton Tajms» u vyniku daviałosia karektavać artykuł, dezynfarmacyja pa-raniejšamu šyroka dastupnaja z dapamohaj pošuku Google. Kali nabrać u pošuku «Washington Times Antifa Evidence», to na pieršym miescy (na momant napisańnia hetaha artykuła) budzie aryhinalny artykuł z zahałoŭkam «Facial Recognition Identifies Extremists Storming the Capitol». Pad im Google padkazvaje niepraŭdzivuju infarmacyju, padkreślivajučy, što tyja, kaho identyfikavali jak ekstremistaŭ, byli čalcami antyfašysckich ruchaŭ.
Uviekaviečańnie hetych iłžyvych źviestak maje doŭhaterminovyja nastupstvy, asabliva kali ŭličyć, što ŭdzielniki daśledavańnia adklikalisia pra Google jak pra niejtralny pastaŭščyk navinaŭ i infarmacyi. Pavodle apytańnia, praviedzienaha ŭ krasaviku 2021 hoda, bolš za 20 adsotkaŭ vybarščykaŭ-respublikancaŭ pa-raniejšamu vinavaciać antyfašystaŭ u hvałcie, jaki adbyŭsia ŭ toj dzień.
Prablema ŭ tym, što mnohija karystalniki pa-raniejšamu spadziajucca tolki na Google pry praviercy infarmacyi, i heta moža ŭmacavać ich vieru ŭ iłžyvuju infarmacyju. Heta adbyvajecca nie tolki tamu, što Google časam vydaje niedakładnuju abo niasłušnuju infarmacyju, ale i tamu, što ludzi ličać, što vyniki pošuku Google vielmi «važnyja», «aktualnyja» i «dakładnyja». Hetyja ludzi daviarajuć Google bolš, čym navinam — jany ličać jaho bolš abjektyŭnaj krynicaj.
Mnohija skazali, što Knowledge Graph moža być adzinaj krynicaj, da jakoj jany źviartajucca, ale tolki niešmatlikija ŭśviadomili, nakolki mocna źmianiŭsia Google — heta ŭžo nie taja pošukavaja sistema, jakoj jon byŭ raniej. Sprabujučy «pravieści ŭłasnaje daśledavańnie», ludzi šukajuć toje, što bačyli ŭ Facebook abo inšych sacyjalnych sietkach, ale z-za taho, jak kantent byŭ paznačany i kłasifikavany, jany traplajuć u infarmacyjnuju pastku.
Heta pryvodzić da taho, što nazyvajecca «efiektam IKEA ad dezynfarmacyi». Navukoŭcy ŭ halinie biźniesu vyjavili, što kali spažyŭcy sami źbirajuć svoj tavar, jany ceniać jaho bolš, čym užo sabrany tavar anałahičnaj jakaści — jany adčuvajuć siabie bolš kampietentnymi i, takim čynam, bolš ščaślivymi ad svajoj pakupki. Tearetyki teoryjaŭ zmovaŭ i prapahandysty vykarystoŭvajuć tuju ž stratehiju, zabiaśpiečvajučy ludziej infarmacyjaj, jakaja adčuvajecca jak «zroblenaja svaimi rukami».
Samastojny pošuk pa temie zmušaje aŭdytoryju adčuvać, što jana ŭdzielničaje ŭ akcie samapaznańnia, u toj čas jak na samoj spravie jana ŭdzielničaje ŭ palavańni na śmiećcie, arhanizavanaj tymi, chto raspaŭsiudžvaje chłuśnia.
Dla baraćby z hetym karystalniki pavinny pierahledzieć svajo ŭjaŭleńnie pra toje, što takoje Google i jak infarmacyja viartajecca da ich. Zamiest taho, kab ličyć, što vyniki paćviardžajuć iścinu, my pavinny ŭžyvać tyja ž samyja dbajnyja miery, jakija my pryvykli ŭžyvać da infarmacyi ŭ sacyjalnych sietkach.
Kali frazy, naratyvy i farmuloŭki, naprykład, padobnyja na toje, što vy dzieści bačyli, to, chutčej za ŭsio, vy atrymajecie tuju samuju infarmacyju. Toje, što infarmacyja atrymanaja z pošukavaj sistemy, nie robić jaje bolš nadziejnaj.
My pavinny pamiatać pra klučavyja słovy, ź jakich my pačynajem pošuk, ale nam taksama varta vydatkavać trochi bolš času, kab vyvučyć atrymanuju infarmacyju. Zamiest taho kab spadziavacca na chutkija adkazy na składanyja pytańni, vydatkujcie čas na toje, kab pierajści pa spasyłkach, trochi pakapacca ŭ infarmacyi ab tym, chto aŭtar i što heta za vydańnie, i pračytajcie infarmacyju z roznych krynicaŭ. Paśla pašukajcie jašče raz, ale trochu źmianiŭšy tekst zapytu, kab ubačyć, jak niaznačnyja źmieny ŭ sintaksisie mianiajuć vašy vyniki.
Urešcie rešt, sapraŭdy hłybokaja infarmacyja, pra jakuju my navat nie zadumvajemsia, moža być usiaho za adzin klik ad nas.
Kamientary