«Mnie ŭžo 68 hadoŭ, nie mahu zvyčkam zdradžvać». Paleski chutaranin raskazaŭ, jak ciapier viadzie svaju haspadarku
Kaniec leta — pačatak vosieni ŭ viaskoŭcaŭ u aharodzie i ŭ poli — haračaja para. Zrešty, pracy ŭ vioscy dastatkova kruhły hod. Viaskoviec-chutaranin z Łuninieckaha rajona (imia na jaho prośbu nie paznačajecca) raskazaŭ vydańniu «Miedyja-Paleśsie», jak jamu ciapier žyviecca dy pracujecca.
Mužčyna maje bolš za paŭtara hiektara ziamli. Častka, jakaja nie pryznačanaja dla absłuhoŭvańnia prysiadzibnaha ŭčastka, uziataja ŭ arendu. Bałazie apłata, na dumku čałavieka, «božaja».
«Raniej, kali karovu trymaŭ, tracinu ŭčastka pad travu advodziŭ, dla vypasu i siena, a ciapier amal stolki ž zaniata bujakami. Na ich pryjšłosia spačatku značna patracicca, u daŭhi ŭleźci. Dy i ciapier vydatki niemałyja dla absłuhoŭvańnia kustoŭ. Ale jahady ŭžo dachod dajuć. Z abaviazkami raźličvajusia», — raspaviadaje viaskoviec.
60 sotak jon zasiejaŭ pšanicaj i aŭsom.
«Kłopatu šmat, jak i vydatkaŭ, na ŭzvorvańnie dy žnivo, a sieju ŭručnuju».
Jašče jon vyroščvaje truskałki, maliny, usie vidy harodniny. Imi zbolšaha žonka zapraŭlaje.
Sad — pad 60 dreŭ i kustoŭ: jabłyni, hrušy, ślivy bujnyja, čarnapłodnaja rabina…
Z žyŭnaści zastalisia tolki ptuški — kury dy kački. Kala sotni hałoŭ razam z maładniačkom. Kormu patrabujecca šmat. Kali kuplać, to i niavyhadna trymać.
Kury niasucca i štodzień dajuć 30, a to i 50 jajek, ale i tut treba znajści rynki zbytu.
«Dačka, a ciapier i ŭnučka šukajuć pakupnikoŭ u internecie, ja ŭ hetym nie raźbirajusia. Najbolšaja cana — 3 rubli za dziasiatak. Ja, praŭda, źnižku ŭ asobnych vypadkach rablu da 2,5 rubla dla tych, chto zdalok jedzie. Mnie kožny pakupnik darahi».
Dapamahajuć baćkam dačka i syn, darosłyja ŭnuki. Dačka pole hradki, kansiervuje harodninu. A sušyć, solić, kvasić i marozić žonka. Syn ź ciažkimi rabotami dapamahaje, sam by nie zdužaŭ.
Praca na chutary ad ciamna da ciamna.
«Tyja ž bujaki patrabujuć vielizarnych vydatkaŭ i prosiać pastajannaj uvahi. Sadžancy, torf, ščepki dy piłavińnie — usio kaštuje hrošaj. A pracy kolki! Idzi dy padsyp łapataj z pryčepčyka motabłoka paŭtary tysiačy kustoŭ. Plus kropielny paliŭ, abrezka.
Zatym jahady treba vybrać, pradać. Taksama namahańni i vydatki niemałyja. Płacić ludziam, heta čałaviek ź piać, za zbor treba pa 5 rubloŭ za hadzinu pracy. Pracavali jany pa 4-5 hadzin na dzień, plus svajaki dapamahali ŭ pieryjad masavaha paśpiavańnia, jaki doŭžyŭsia ad pieršych dzion žniŭnia da siaredziny miesiaca. I ŭsio ž sabie zastałosia niamała».
Samaje cikavaje, što hety haspadar nie karystajecca nijakimi chimikatami. Heta ŭ jaho pryncyp taki. Znachodzić srodki apracoŭki ad chvarob z navakolnaha asiarodździa. Abo vykarystoŭvaje dla harodniny jod, pierakis vadarodu, małočnuju syrovatku i advary traŭ.
Sa škodnikami horš. Ad miadźviedki ratunku nie znajšoŭ, choć i pierasprabavaŭ usie sposaby, jakija «hulajuć» pa internecie. Vyrašyŭ kratoŭ nie prahaniać, jany, akazvajecca, siłkujucca hetymi škodnymi padziemnymi kazurkami. Murašy taksama dapiakajuć, tlu razvodziać, asabliva na nizkarosłaj bujnapłodnaj ślivie i kalinie…
Hety čałaviek apantany, tamu nie adstupicca, pakul nie znojdzie srodak na parazitaŭ.
Da zimy haspadar razam z žonkaj rychtujecca hruntoŭna. Vareńniaŭ, saleńniaŭ, zakatak poŭny sklep. Jašče i ź minułych hadoŭ zastalisia. Sadavinu i jahady sušyć na liście blachi, pad jakim raźmiaščaje vohnišča z droŭ.
Suchafrukty ŭ siamji źmiaščajuć u pałatnianyja miaški, jakija zachoŭvajuć na piečy i vakoł jaje padviešvajuć. I ŭ trochlitrovyja słoiki zakatvajuć. Tak suchafrukty zachoŭvajucca choć i dziesiać hadoŭ ci bolš.
To kali ŭsiaho svajho dastatkova, navat u ciapierašnim nie zusim uradžajnym hodzie, to mo i ŭ kramu chadzić nie treba?
«Da nas aŭtałaŭka pryjazdžaje, niedaloka ad majoj siadziby spyniajecca. Chleb kuplaju, krupy, cukar… A ŭsio astatniaje sapraŭdy svajo. Pryvyk da ŭsiaho naturalnaha. Mnie ŭžo 68 hadoŭ, nie mahu zvyčkam zdradžvać…»
Čytajcie taksama:
«Dla Kijeva było b lepš, kab Biełarusi nie isnavała naohuł». Vialikaja razmova z ukrainskim palitołaham Jaŭhienam Mahdam29
Kamientary