«U nas jość paŭnamoctvy, i my za Rasiju». Jak ašukancy prymušajuć rasijskich piensijanieraŭ padpalvać vajenkamaty
Uletku pa Rasii prakaciłasia novaja chvala padpałaŭ vajenkamataŭ. Byli takija vypadki i ŭ Biełarusi. Siarod zatrymanych — u asnoŭnym pažyłyja ludzi, ale jość i maładyja, studenty. Usie jany raskazvajuć, što stali achviarami telefonnych ašukancaŭ. U niekatorych vypadkach tyja pradstaŭlalisia supracoŭnikami rasijskich śpiecsłužbaŭ i pahražali ludziam turemnym terminam, kali nie vykanajuć ich patrabavańniaŭ. Ludzi hetamu vieryli i išli z «kaktejlami Mołatava» da budynkaŭ vajennych kamisaryjataŭ. Bi-bi-si raskazvaje, što viadoma pra takija vypadki.
Uviečary 1 žniŭnia la vajenkamata Čyrvonaarmiejskaha rajona Vałhahrada zatrymali pažyłuju žančynu z «kaktejlem Mołatava». Jana rychtavałasia padpalić budynak, ale nie paśpieła.
Zatrymanaj akazałasia Ryma Utorava. Jana naradziłasia ŭ 1940 hodzie, pieražyła bai za Stalinhrad, Druhuju suśvietnuju vajnu. 14 žniŭnia joj spoŭniłasia 83 hady.
U apošnija hady jana ŭznačalvaje Čyrvonaarmiejskaje rajonnaje adździaleńnie arhanizacyi «Dzieci vajennaha Stalinhrada», jakaja dapamahaje miascovym žycharam, što pieražyli Stalinhradskuju bitvu i Druhuju suśvietnuju vajnu. Jaje siabry — sami dzieci Stalinhrada. Jany ŭdzielničajuć u haradskich mierapryjemstvach, pryśviečanych vajnie i bitvie za Stalinhrad — adkryvajuć pomniki, naviedvajuć vystavy, sustrakajucca sa školnikami.
Utoravu možna znajści ŭ šmatlikich repartažach miascovych ŚMI z padobnych mierapryjemstvaŭ — voś jana atrymlivaje padziaku ad imia hubiernatara ŭ honar 30-hodździa «Dziaciej vajennaha Stalinhrada», voś raskazvaje himnazistam pra dziacinstva ŭ Stalinhradzie i pra toje, jak razam ź inšymi dziećmi hulała ŭ varoncy ad bomby, voś z byłymi adnakłaśnicami chodzić u miascovy teatr na śpiektakli pra Stalinhradskuju bitvu.
«Bačyš — samaloty laciać, nu dla mianie heta ptušački. Mama ŭ achapak i ŭ akop, bo heta było vielmi niebiaśpiečna. Bambili sudnabudaŭničy zavod, čyhunku», — raskazvała jana na adnym z takich mierapryjemstvaŭ ab svaim dziacinstvie ŭ razhar vajny.
Dzieci Stalinhrada dziasiatki hadoŭ damahalisia, kab tych, chto pieražyŭ u hetym horadzie padziei 1942—1943 hadoŭ, pryraŭnavali da vieteranaŭ Vialikaj Ajčynnaj vajny — jak žycharoŭ błakadnaha Leninhrada i abłožanaha Sievastopala (Rasija aneksavała ŭkrainskija Krym i Sievastopal u 2014 hodzie). I dabilisia — adpaviedny zakon ustupiŭ u siłu viasnoj hetaha hoda. Dadatkovyja lhoty jak vieterany vajny atrymali amal čatyry tysiačy žycharoŭ Vałhahradskaj vobłaści, u tym liku Utorava.
Rajonnaje adździaleńnie arhanizacyi «Dzieci vajennaha Stalinhrada», jakoje jana ŭznačalvaje, zajmaje nievialiki pakojčyk u miascovym domie kultury. Usie ŭdzielniki — starejšyja za 80, jość niechadziačyja, raskazvaje Bi-bi-si surazmoŭca, znajomy z Utoravaj.
Pavodle jaho słoŭ, jana vyhladała badziora i rabiła ŭražańnie «vielmi dakładnaj i razumnaj žančyny». Jaje adździaleńnie ŭdzielničała ŭ hramadskim žyćci horada, u tym liku i ŭ suviazi z uvarvańniem Rasii va Ukrainu: «Dzieci Stalinhrada» padtrymlivali tak zvanuju «śpiecapieracyju» i źbirali dapamohu rasijskim vajskoŭcam.
Taho, što Ryma Utorava pojdzie padpalvać vajenkamat, nie čakaŭ nichto. «Narmalny čałaviek, patryjatyčny. Dziełavaja, piśmiennaja žančyna. Nie viedaju, jak jana mahła tak paddacca», — kaža pra jaje kiraŭnik «Dziaciej vajennaha Stalinhrada» Natalla Sarafanava, dadajučy, što va Utoravaj jość dačka i ŭnuk, ale žyvuć jany ŭ inšym horadzie.
«Ja straciła i hrošy, i sumleńnie. I jak ciapier buduć ludzi na mianie hladzieć?»
Sama Utorava raspaviała «Rasii-1», što ašukancy telefanavali joj na praciahu niekalkich dzion i pradstaŭlalisia supracoŭnikami rasijskich siłavych struktur. Pryčym, pavodle jaje słoŭ, tyja, chto telefanavaŭ, viedali, što Utorava pieražyła Stalinhradskuju bitvu, i ŭ razmovie zhadvali dziaciej Stalinhrada:
«Jon [chto telefanavaŭ] skazaŭ, što ciapier u našym horadzie dzieci vajennaha Stalinhrada padviarhajucca niebiaśpiecy. Tamu što ŭ vajenkamacie našaha Čyrvonaarmiejskaha rajona jość pracaŭniki, źviazanyja z USU», — raspaviała Utorava.
Ašukancy pierakanali jaje pryniać udzieł u «apieracyi pa zatrymańni złačyncaŭ», jakija nibyta atabarylisia ŭ vajenkamacie. Viadoma, što pierad hetym Utorava pieraviała ašukancam bujnuju sumu hrošaj. Pavodle danych miascovych ŚMI — 700 tysiač rubloŭ, pavodle danych «Rasii-1» — kala miljona. Adkul žančyna ŭziała butelki z «kaktejlem Mołatava», nieviadoma, padrabiaźniej pra zdareńnie jana nie raskazvała.
«Ja straciła i hrošy, i sumleńnie. I jak ciapier buduć ludzi na mianie hladzieć?» — kazała Utorava ŭ siužecie fiederalnaha kanała.
Bi-bi-si nie ŭdałosia źviazacca z Utoravaj — jaje telefon adklučany. Sarafanava skazała, što paśla incydentu z vajenkamatam z Utoravaj jašče nie razmaŭlała, ale spadziajecca ŭbačyć jaje asabista 23 žniŭnia — u hety dzień u Vałhahradzie ŭskładajuć kvietki i vianki ŭ pamiać ab zahinułych u bambardziroŭcy Stalinhrada 23 žniŭnia 1942 hoda. Na mierapryjemstvie źbirajucca i «Dzieci vajennaha Stalinhrada».
Sarafanava stavicca da Utoravaj sa spahadaj: «Ja dumaju, što jana nie vinavataja, prosta zdaryłasia biada. Nu vy sami padumajcie, 83 hady. Jak jana mahła sama takoje narabić?
Sarafanava zhadvaje, što ŭ kancy minułaha hoda achviaraj telefonnych ašukancaŭ stała inšaja žančyna z «Dziaciej vajennaha Stalinhrada», taksama pažyłaja. Padpalvać vajenkamat jaje nie prymušali — skazali, što zachvareła jaje siabroŭka, i taja pieraviała tym, chto telefanavaŭ, kala 200 tysiač rubloŭ.
«Jany ž usie staryja ludzi, kamu 90 hod, kamu kolki. Siońnia ŭ nas sustreča była — try čałavieki nie pryjšli. Učora jašče razmaŭlali, a siońnia da dvaich chutkaja pryjechała», — kaža Sarafanava.
«U nas jość paŭnamoctvy, i my za Rasiju»
Spačatku ŭ ŚMI pisali, što na Rymu Utoravu zaviali spravu ab zamachu na źniščeńnie majomaści, ale paźniej miascovy partał V1.ru paviedamiŭ, što žančynu pryznali paciarpiełaj u spravie ab machlarstvie i adpuścili na volu.
U 2022 hodzie ŭ Rasii zafiksavali 77 padpałaŭ vajenkamataŭ — pra heta kazaŭ sudździa Centralnaha akruhovaha vajennaha suda Arciom Makaraŭ, kali razhladaŭ čarhovuju spravu ab padpale. Kožny dziasiaty vypadak prypaŭ na paŭdniovyja rehijony. U 2023 hodzie padpałaŭ stała jašče bolš.
U druhoj pałovie leta pa Rasii prajšła novaja chvala padpałaŭ vajennych kamisaryjataŭ. Za troje sutak było ździejśniena kala 30 padobnych atak u roznych rehijonach krainy.
Paśla pačatku poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia va Ukrainu padpalvać vajenkamaty ŭ Rasii stali supierniki vajny, ale apošnija padobnyja vypadki adroźnivaje ad papiarednich toje, što zatrymanyja dziejničali nie z antyvajennych pierakanańniaŭ, a, jak Ryma Utorava, stanavilisia achviarami telefonnych ašukancaŭ.
Siarod apošnich zatrymanych — u asnoŭnym pažyłyja ludzi, čaściej žančyny, ale ŭ niekalkich vypadkach achviarami ašukancaŭ stanavilisia i maładyja dziaŭčaty 17-19 hadoŭ. Jany raskazvajuć padobnyja historyi: što tyja, chto telefanavaŭ, pradstaŭlalisia supracoŭnikami Centrabanka, palicyi abo rasijskich śpiecsłužbaŭ, vymahali hrošy, a potym pad roznymi padstavami ŭhavorvali ludziej padpalić vajenkamat.
U šerahu vypadkaŭ ašukancy arhumientavali heta tym, što ŭ vajenkamacie nibyta znachodziacca ludzi, jakija pracujuć na Ukrainu — jak, naprykład, było ŭ vypadku z Rymaj Utoravaj.
«Vy butelku kiniecie, zadymicca, jany buduć usie vybiahać, i my ich usich voźmiem», — pierakazvała žurnalistam słovy ašukancaŭ inšaja žančyna, piensijanierka z Sarataŭskaj vobłaści.
Časam ašukancy abiacali viarnuć vykradzienyja ŭ ludziej hrošy, kali tyja padpalać vajenkamat. Niekatoryja raskazvali, što tyja, chto telefanavaŭ, pahražali im. «Kali vy admoviciesia, to ŭsio budzie skarystana suprać vas. Vas pasadziać. U nas jość paŭnamoctvy, i my za Rasiju», — raspaviadała adna z žančyn.
4 žniŭnia stała viadoma, što va Usievałažsku pakončyŭ z saboj 76-hadovy piensijanier, zatrymany za sprobu padpału miascovaha vajenkamata. Machlary, jakija telefanavali jamu, pierakanali jaho pradać kvateru i pieravieści im vyručanyja za jaje hrošy — čatyry miljony rubloŭ. Kab viarnuć hetuju sumu, treba padpalić vajenkamat, patłumačyli jamu ašukancy, jakija pradstavilisia supracoŭnikami vajenkamata.
Zrabić heta ŭ mužčyny nie atrymałasia, jaho zatrymali z butelkami z zapalnaj sumieśsiu kala vajenkamata. U vyniku na jaho zaviali kryminalnuju spravu ab zamachu na naŭmysnaje źniščeńnie majomaści, ale aryštoŭvać nie stali, adpuściŭšy dadomu pad abaviazacielstva ab jaŭcy. Na nastupny dzień jaho znajšli doma miortvym.
Teraryzm ci źniščeńnie majomaści
Raniej zatrymanyja za padpał vajenkamata ci za sprobu zrabić heta čaściej za ŭsio stanavilisia fihurantami spraŭ ab teraryźmie. U šerahu vypadkaŭ spravy pieršapačatkova ŭzbudžalisia pa lahčejšych artykułach — naprykład, ab psavańni majomaści, ale paźniej abvinavačvańni rabilisia bolš žorstkimi.
Abvinavačanyja ŭ padpałach vajenkamataŭ atrymlivajuć surovyja turemnyja terminy — 22-hadovaha žychara padmaskoŭnych Łuchavic Kiryła Butylina, zatrymanaha za pieršy viadomy padpał vajenkamata paśla pačatku ŭvarvańnia Rasii va Ukrainu, prysudzili da 13 hadoŭ źniavoleńnia. U kancy červienia sud u Jarasłaŭli pryhavaryŭ da šaści hadoŭ źniavoleńnia 19-hadovuju Valeryju Zotavu — za sprobu padpalić punkt zboru dapamohi mabilizavanym. Jaje maci ŭ razmovie ź Bi-bi-si mierkavała, što dačka stała achviaraj pravakacyi FSB — doŭhi čas joj pisaŭ niejki «Andrej z USU» i nastojliva pierakonvaŭ ździejśnić padpał.
Miarkujučy z adkrytych danych, na apošnich zatrymanych za sprobu padpału vajenkamataŭ — tych, chto staŭ achviarami telefonnych ašukancaŭ — spraŭ ab teraryźmie ŭsio ž nie zavodziać.
83-hadovaja Ryma Utorava — samaja pažyłaja z zatrymanych i adzinaja (z usich viadomych vypadkaŭ), kaho ŭ vyniku pryznali paciarpiełaj u spravie ab machlarstvie i kamu nie stali vystaŭlać nijakich abvinavačańniaŭ.
76-hadovy piensijanier z Usievałažska za niaŭdały padpał vajenkamata staŭ abvinavačanym u zamachu na źniščeńnie majomaści, ale aryštavany nie byŭ, a 66-hadovaja piensijanierka ź Pieciarburha ŭ vyniku apynułasia pad chatnim aryštam.
Novaja chvala padpałaŭ vajenkamataŭ akazałasia nastolki masavaj, što MUS i Hienprakuratury pryjšłosia vypuścić asobnyja pieraściarohi z hetaj nahody. Pravaachoŭniki papiaredzili rasijcaŭ, što napady na vajenkamaty ŭ Rasii kvalifikujucca jak terakt ci dyviersija, što pahražaje turemnym terminam da 20 hadoŭ. Za padobnymi zvankami, pa śćviardžeńni viedamstvaŭ, stajać ašukancy z Ukrainy — choć nijakich faktaŭ, jakija paćviardžajuć heta, pakul tak i nie źjaviłasia.
Telefonnyja ašukancy pierakonvali rasijcaŭ padpalvać vajenkamaty i raniej, užo paśla pačatku ŭvarvańnia Rasii va Ukrainu, ale adbyvałasia heta značna radziej. U kancy minułaha hoda ab novym vidzie machlarstva paviedamiła staličnaje ŭpraŭleńnie FSB. «Złamyśniki, vykarystoŭvajučy psichałahičnyja pryjomy pierakanańnia, prapanujuć hramadzianam pryniać udzieł u apieratyŭna-vyšukovych mierapryjemstvach pa złovie złačyncaŭ», — havaryłasia ŭ pres-relizie.
9 žniŭnia hetaha hoda sud u Sarataŭskaj vobłaści pryhavaryŭ da paŭtara hoda ŭmoŭna miascovuju žycharku, abvinavačanuju pa artykule ab psavańni majomaści za niaŭdałuju sprobu padpału vajenkamata. Pavodle danych śledstva, instrukcyi dla ździajśnieńnia złačynstva jana atrymała ad nieviadomych asob pa telefonie. Miarkujučy z usiaho, jana taksama stała achviaraj telefonnych ašukancaŭ. Jaje prysud — adzin z najbolš miakkich pakarańniaŭ za padobnyja dziei.
Ludziej z antyvajennaj pazicyjaj, jakija padpalvajuć vajenkamaty ź idejnych mierkavańniaŭ, u bolšaści vypadkaŭ pryhavorvajuć da realnych terminaŭ.
Čytajcie taksama:
Piensijanierka pa ŭkazańni telefonnych machlaroŭ pieradała im hrošy i padpaliła dva aŭtamabili
Kamientary