Były žychar Mahilova Andrej Tupoŭski, jahonaja žonka Alena i dvoje niepaŭnaletnich synoŭ na pačatku śniežnia pierabralisia ŭ Polšču, siamja abžyvajecca ŭ varšaŭskim rajonie Ursus. Ź Biełarusi jany vyjechali hod tamu i spačatku płanavali pasialicca ŭ Litvie, zdymali kvateru ŭ Vilni. U Biełarusi, pa słovach Andreja, jamu pahražała kryminalnaja sprava pavodle artykułu ab «ekstremiźmie» — u 2020-m jaho zatrymlivali na «sutki», paśla im zacikaviŭsia KDB.
«U Vilni była kvatera ŭ šmatpaviarchoviku, zatoje na noč možna było pakinuć mašynu i nichto nie čapaŭ. Tut zdymajem pałovu pryvatnaha doma, a voś parkoŭka ŭžo nie patrebnaja», — kaža Andrej. Hod tamu na ŭłasnym aŭtamabili siamja biełarusaŭ adoleła amal paŭtary tysiačy kiłamietraŭ, kab uciačy z Mahilova i składanym maršrutam dabracca da Vilni. Zabirać aŭtamabil z saboj u Varšavu Tupoŭskija nie advažylisia.
«Tut ź im było b stolki maroki! Nie, nie treba. Addali jak humanitarnuju dapamohu dla USU, chłopcy pierahoniać va Ukrainu. Tam u mianie siabry, u tym liku ŭ pałku Kalinoŭskaha. A my, kali atrymajecca, novaj mašynaj jašče abžyviomsia», — kaža surazmoŭca.
Pa prafiesii Andrej ślesar, pracavaŭ na miasakambinacie ŭ Biarezani. Akramia pracy, zajmaŭsia sportam — źmiašanymi adzinaborstvami. Pracaj byŭ zadavoleny, inakš by štodnia nie jeździŭ na maršrutcy z Mahilova i nazad. U Vilni taksama pracavaŭ ślesaram u budaŭničaj firmie.
«Za mianie paŭsotni kalehaŭ-litoŭcaŭ padpisalisia ŭ liście ŭ sud, kali sudziŭsia z Departamientam mihracyi. I ciapier dyrektar firmy telefanuje, zaprašaje viartacca. Ale kudy ŭžo vierniešsia? Dy i jak? Znoŭ naša dola takaja, emihranckaja», — narakaje biełarus.
Andrej — invalid 3-j hrupy pa zroku. Tramboz voka pieranios padčas adsiedki ŭ mahiloŭskim izalatary za ŭdzieł u pratestach u 2020 hodzie. Stan zdaroŭja ŭ jaho składany, ale ŭsio ž dazvalaje pracavać. U žonki Aleny taksama prablemy sa zdaroŭjem. Žančynu zatrymlivali, karali štrafam, ad pieražytaha stresu ŭ jaje raźviŭsia niervovy razład — stračvaje prytomnaść, padaje i moža siabie paškodzić. U Vilni Alena znajšła pracu ŭ hateli. U Varšavie sužency pakul nie pracujuć. Adna z prablemaŭ — moŭny barjer. Andrej zhadvaje, što ŭ Litvie jaho nie adčuvaŭ, bo tam vakoł chapała rasiejskamoŭnych, kalehi-litoŭcy jaho dobra razumieli. A voś u Varšavie z rasiejskaj movaj znajści pracu składana.
Prajhrany Departamientu mihracyi Litvy sud
U lipieni 2023 hodu Andrej Tupoŭski z žonkaj i dva ichnyja syny padali ŭ Departamient mihracyi Litvy chadajnictva ab atrymańni mižnarodnaj abarony jak palityčnyja ŭciekačy. Praz dva miesiacy jany atrymali admoŭny adkaz.
«Departamientam mihracyi pryniata rašeńnie ab pieravodzie asob (pieraličajecca siamja Tupoŭskich) u Respubliku Polšča», — paviedamili biełarusam litoŭskija čynoŭniki i spasłalisia na «Dublinskuju kanviencyju» 1990 hodu pamiž krainami ES, pavodle jakoj prašeńnie ab mižnarodnaj abaronie musić razhladać taja kraina, jakaja vydała ŭciekačam ujaznyja vizy. Siamja Tupoŭskich mieła polskija.
Z rašeńniem Departamienta biełarusy nie pahadzilisia i asprečyli jaho ŭ sudzie. Andrej Tupoŭski zhadvaje, što ŭ zmahańni jamu dapamahali paradami jurysty ź biełaruskaj inicyjatyvy «Kraina dla žyćcia».
«Prapanavali pakłapacicca pra list z majoj pracy z podpisami supracoŭnikaŭ, i taki list mnie sapraŭdy dali. Bolš za 50 kaleh za mianie padpisalisia, pryčym i litoŭcy taksama.
My mieli daviedku ad školnaha psichołaha, što dzieci nie pieraniasuć jašče adnaho pierajezdu, im budzie psichałahična ciažka. Ale i heta nie dapamahło — sud my prajhrali, apielacyja taksama była marnaj», — raskazvaje Andrej Tupoŭski.
U listapadzie siamju Tupoŭskich papiaredzili ź mihracyjnaj słužby, što ich na admysłovym aŭtamabili adviazuć u Polšču, dzie ŭłady zhodnyja ich pryniać i razhledzieć ich chadajnictva ab prytułku.
«Skazali, što z saboj moža ŭziać tolki pa torbie ŭłasnych rečaŭ. Tamu bolšaść pažytkaŭ daviałosia pieravozić u Varšavu z dapamohaj siabroŭ», — kaža Andrej.
Andrej Tupoŭski nie vyklučaje, što adnoj z pryčyn admovy jahonaj siamji ŭ mižnarodnaj abaronie stała toje, što ŭ 90-ch hadach jon słužyŭ u pamiežnych vojskach Biełarusi. Hety fakt jon paznačyŭ u ankiecie, kali padavaŭ dakumienty na prytułak.
«Pryzyvali mianie ŭ 1995 hodzie, užo ŭ niezaležnaj Biełarusi. Dziembiel byŭ u 1996-m u śniežni. Užo amal 30 hadoŭ minuła. Słužyŭ ja ŭ pamiežnych vojskach, ale ž heta była zvyčajnaja terminovaja słužba, na kantrakt nijaki ja nie zastavaŭsia. Słužba prachodziła ŭ Bieraściejskim pamiežnym atradzie, jakraz nasuprać Bieraściejskaj krepaści, pobač z 1-j zastavaj, na Pamiežnaj vyśpie. Tam ciapier muziej zrabili, — raskazvaje surazmoŭca.
Na litoŭska-polskaj miažy ŭ Aŭhustovie dakumienty biełarusaŭ zabrała polskaja mihracyjnaja słužba. Ciapier ich buduć znoŭ razhladać adpaviednyja orhany. U Varšavie siamja Tupoŭskich žyvie na hrošy, jakija adkłali za hod žyćcia i pracy ŭ Litvie. U hetym zapasie i achviaravańni, sabranyja letaś z dapamohaj BySol na lačeńnie žonki.
«Tady sabrali bolš za 800 jeŭra; heta nie ŭsia suma, patrebnaja na lačeńnie, ale i jana prydasca. My vielmi ŭdziačnyja ŭsim dobrym ludziam, chto nam dapamoh i dapamahaje», — kaža Andrej Tupoŭski.
Litva dziejničała ŭ miežach Dublinskaj kanviencyi
U Departamiencie mihracyi Litvy Svabodzie patłumačyli, što indyvidualnych vypadkaŭ admovy ŭ atrymańni prytułku jany nie kamientujuć i spasłalisia na 88-y artykuł «Zakonu ab lehalnym statusie inšaziemnych hramadzianaŭ». Pavodle źviestak Departamienta, u 2023 hodzie Litva admoviła ŭ atrymańni mižnarodnaj abarony 149 inšaziemnym zajaŭnikam.
Jak miarkuje kiraŭnik advakackaha biuro Legal status Aleś Michalevič, jaki śpiecyjalizujecca na dapamozie biełaruskim uciekačam, ułady Litvy ŭ spravie Andreja Tupoŭskaha i jahonaj siamji dziejničali ŭ miežach Dublinskaj kanviencyi.
«Pavodle jaje Litva maje prava razhladać chadajnictvy ab prytułku ad asobaŭ, jakija zajechali ŭ krainu pa vizach inšych krain, ale nie abaviazana prymać kančatkovaje rašeńnie. Vizy ŭ ich byli polskija, značyć, całkam zakonna ich nakiravali ŭ Polšču», — miarkuje Aleś Michalevič.
Kab paźbiehnuć straty času i sił, jak adbyłosia ź siamjoj Tupoŭskich, advakat raić adrazu kłapacicca pra atrymańnie vizy toj krainy, dzie płanujecie spynicca na žycharstva, i nie zatrymlivacca ŭ krainie, jakaja nie vydavała vam humanitarnaj vizy.
«Treba było dajechać u krainu, viza jakoj jość, i ŭžo tam padavacca na prytułak. Voś kali b humanitarnaj vizy ŭvohule nie było, tady zajavu na prytułak musić razhladać taja kraina, miažu jakoj čałaviek pierasiek i źviarnuŭsia pa dapamohu», — patłumačyŭ Michalevič.
