Pad rasiejskim trykaloram i arłom

U kamisii pałaty pradstaŭnikoŭ zasiadali pad rasiejskim arłom. Kamentar Siarhieja Navumčyka.

Na pačatku 1990-ch my, tahačasnyja aktyvisty BNF, kazali, što dziaržaŭnyja symbali i mova – hetak ža važnyja, jak i ekanomika.

My pamylalisia.

U paraŭnańni sa ściaham, z hierbam, z movaj, ekanomika (jakaja ŭ žyćci hramadztva, kaniečnie, važnaja) nia maje nijakaha značeńnia. Udakładniaju: jana nia prosta mienš istotnaja ci mała istotnaja – jana ŭvohule nia maje značeńnia, kali na kartu prastaŭleny los symbalaŭ i movy. Bo ad apošnich zaležyć i los narodu.

Historyja maje šmat prykładaŭ, kali ekanomika adradžałasia za niekalki hadoŭ u krainach, dzie pramysłovaść i infrastruktura byli razburanyja ŭščent (Niamieččyna na miažy 1940–1950-ch). Ale niama nivodnaha prykładu, kali b nasielnictva, jakoje zhubiła nacyjanalnyja aryjenciry, dasiahnuła b dabrabytu (niekatoryja afrykanskija krainy, dzie razburanaja hramadzianskaja supolnaść, nia mohuć uźniacca navat pry miljardnych datacyjach Zachadu).

Niekalki hadoŭ tamu ŭ ZŠA restaŭravali stary zorna-pałasaty ściah niezvyčajnaha vialikaha pamieru, ź jakim źviazany słavuty epizod amerykanskaj historyi. Restaŭracyja rabiłasia ŭ labaratoryi niekalki hod z vykarystańniem samych kaštoŭnych metadaŭ kanservacyi i kaštavała niekalki miljonaŭ (!) dalaraŭ. Ameryka – samaja bahataja kraina, ale i tut chapaje sacyjalnych prablem. Naprykład, bolš jak 40 miljonaŭ hramadzianaŭ ZŠA nia majuć medyčnaj strachoŭki. Zaŭvažu, što heta nia samyja biednyja – samyja biednyja akurat majuć sacyjalnuju strachoŭku. Heta – siaredni płast hramadztva z dachodam ad 50 da 75 tysiač dalaraŭ na hod, kamu na pracy strachoŭku nie dajuć, a samomu nabyć zadoraha – bo treba vypłačvać kredyt za žyllo, vučobu dziaciej i h.d. Takaja publika pieravažna adukavanaja, jana čytaje hazety i, naturalna, moža ŭ hazety napisać. Adnak ni ŭ vodnaj amerykanskaj hazecie nie było dyskusii: a ci treba vydatkoŭvać vializnyja hrošy na kavałak materyi, ci nia lepš spačatku «padlačyć narod» (u varyjancie mienskich liberałaŭ było b – «nakarmić»)? Nichto nie zaklikaŭ da «prahmatyzmu» mienavita tamu, što amerykancy – nadzvyčaj prahmatyčnyja ludzi i pryjarytety što ŭ asabistym, što ŭ dziaržaŭnym žyćci vyličvajuć matematyčna dakładna.

Apošnim časam usio čaściej davodzicca čuć pra «nieprahmatyzm» haładoŭki deputataŭ BNF u Avalnaj zali parlamentu ŭ 1995 h. Mnie ž padajecca, što, paśla adnaŭleńnia Niezaležnaści, heta samaje važnaje, što my zrabili ŭ tym Viarchoŭnym Saviecie, bo vystupili za ściah, hierb i movu.

Mianie ŭžo ciažka niečym ździvić u biełaruskaj palitycy, ale toje, što ŭbačyŭ na ŭeb-sajcie pałaty pradstaŭnikoŭ Respubliki Biełaruś, skažu bieź pierabolšvańnia, – šakavała. Tut źmieščany fatazdymak pasiadžeńnia kamisii pa mižnarodnych spravach i suviaziach z SND. Źleva – čyrvona-zialony ściah, a sprava – ściah Rasiejskaj Federacyi. A na ściency, razam z «łukašenkaŭskim» hierbam, prymacavany rasiejski dźviuchhałovy aroł.

Zazirnuŭ u archiŭ ueb-sajtu – raniejšyja pasiadžeńni ŭ hetaj kamisii taksama prachodzili pad rasiejskimi dziaržaŭnymi symbalami.

Na miždziaržaŭnych, mižparlamenckich sustrečach pryniata vystaŭlać na stoł ściažki krainaŭ-udzielnic. Na sustrečach prezydentaŭ taksama jość dziaržaŭnyja ściahi. Ale tut, u pamiaškańni Domu ŭradu, rasiejski ściah vystaŭleny stała, stacyjanarna dy jašče prymacavany na ścianie rasiejski hierb. «Pałata» – nie hramadzkaja arhanizacyja i nie pryvatnaja kantora, i mižnarodnaja kamisija – adna z klučavych kamisijaŭ u parlamencie kožnaj krainy. Jak zaznačana na tym ža sajcie, da kampetencyi «pałatačnaj» kamisii naležać «pytańni hieapalityki, raspracoŭka i ŭdaskanalvańnie zakonaŭ ab zaćviardžeńni asnoŭnych napramkaŭ zamiežnaj palityki», «palityčnyja aspekty prablemaŭ razzbrajeńnia i biaśpieki».

Naiŭna dumać, što ciapierašni «parlament» raspracoŭvaje niešta samastojna ad łukašenkaŭskaj administracyi, jaho funkcyja – chacia b symbaličnaja lehitymizacyja pryniatych prezydentam rašeńniaŭ. Ale tym bolšaje značeńnie nabyvaje symbal, pad jakim heta adbyvajecca.

Z usiaho, što ja viedaju pra tak zvanuju biełaruska-rasiejskuju intehracyju, hetyja zdymki – najbolš jaskravaje śviedčańnie taho, jak daloka zajšoŭ praces, jaki ja ŭsio ž vyznačyŭ by jak aneksija. U sučasnym śviecie nia treba (dakładniej – nie zaŭsiody treba) uvodzić dyvizii, kab uziać pad kantrol čužuju terytoryju. Jość mechanizmy palityčnaha, ekanamičnaha, zakanadaŭčaha pahłynańnia (darečy, apošnim ciapier i zaniataja «pałata», paśladoŭna pravodziačy «ŭnifikacyju» biełaruskaha zakanadaŭstva pad rasiejskaje).

U 1995 hodzie ŭ hazecie «Svaboda» ja nadrukavaŭ artykuł, u jakim davodziŭ, što hałoŭnaj metaj Łukašenki jość Kreml. Publikacyja vyklikała źjedlivyja kamentary palitolahaŭ. Praź niekalki hadoŭ tyja ž samyja palitolahi byli vymušanyja pryznać słušnaść arhumentaŭ, niekatoryja na raźvićci hetaj temy zrabili sabie karjeru. Jašče praź niekalki hadoŭ A.Fiaduta apublikavaŭ svaje ŭspaminy, dzie paćvierdziŭ i davoli padrabiazna apisaŭ hetuju idefiks Łukašenki.

Memuary ciapierašniaha atačeńnia pra siońniašnija razmovy ŭ prezydenckich apartamentach – napieradzie. Ale pierakanany: jak i raniej, stratehičnaj metaj Łukašenki jość Kreml. Kańjunktura pakul nie na jaho karyść. Ale sytuacyja moža źmianicca. Va ŭsialakim razie, jon robić usio, kab być napahatovie, kab dasiahnuć svajoj mety – i nia robić ničoha, što b jaho ad hetaj mety addalała.

Iznoŭ ža, ujavim, hipatetyčna, što prezydentu Letuvy Adamkusu prapanoŭvajuć: abjadnoŭvaj Letuvu z Rasiejaj – i robiśsia haspadarom Kramla. Miarkuju, u adkaz prahučeła b kolki specyfičnych rasiejskich słovaŭ, za dziesiacihodździ žyćcia ŭ ZŠA nie zabytych byłym zmaharom

z «enkavede». Kolki b praisnavała Niezaležnaść Biełarusi pry analahičnaj prapanovie Łukašenku? Pytańnie rytaryčnaje.

I niadaŭniaja dyskusija ŭ «NN» – «Kali Łukašenka vystupić za biełaruskuju dziaržaŭnaść, ci pavinna apazycyja jaho padtrymać?» – na fonie hetaha ŭjaŭlajecca biessensoŭnaj. Za biełaruskuju dziaržaŭnaść jon nikoli nia vystupić. Meta Łukašenki – začyścić terytoryju, jakuju potym možna vyhadna pradać. Meta Kramla – uziać hetuju terytoryju (chto pasprabuje dakazać advarotnaje, chaj spačatku pryhadaje, kali choć adnojčy lidery Rasiei zajavili, što pryznajuć Niezaležnaść Biełarusi).

Dniami Łukašenka zrabiŭ pryznačeńni ŭ systemie abjadnanaha štabu «arhanizacyi damovy ab kalektyŭnaj biaśpiecy» – tak patrapiła, što tam isnuje ŭpraŭleńnie kaardynacyi planavańnia, stasavańnia i padrychtoŭki. Adbyłosia heta na fonie jahonaj zajavy, što «našaje zacikaŭleńnie tut i naš udzieł – heta hrupoŭka biełaruska-rasiejskich vojskaŭ na zachodnim napramku». Stratehiju i taktyku hetaj «hrupoŭki» raspracoŭvaje rasiejski Hienštab. Jon ža i «kaardynuje». Prychilnikam teoryi, što pry Łukašenku kraina ŭpieršyniu zdabyła dy ŭmacavała dziaržaŭnyja instytucyi, mahu nahadać, što ŭ 1993 hodzie maskoŭski Hienštab tolki maryŭ pra ŭpłyŭ na stratehičnaje i aperatyŭnaje planavańnie ŭ biełaruskim vojsku – vajskovuju daktrynu ŭ toj čas vyznačaŭ Viarchoŭny Saviet.

Siońnia «pałata», kali b i pažadała heta rabić, vypracoŭvała b dyktrynu pad rasiejskim ściaham.

U losie luboj dziaržavy vajenny aspekt, pytańni abarony zajmajuć najvažniejšaje miesca. Ale i hienerał, i sałdat, i kožny, chto chacia b dzień prasłužyŭ u vojsku, viedajuć: kali dyvizija hublaje ściah, kamandzir idzie pad trybunał, a sama dyvizija rasfarmoŭvajecca. Hety zakon niaŭchilna vykonvajecca i na vajnie, bo «vola da pieramohi» va ŭmovach bajavych dziejańniaŭ – nie abstraktnaje paniaćcie.

Siońnia ažyćciaŭlajecca bolš hlabalnaja stratehija, čym prosta vajskovaja, – stratehija stvareńnia «niebiełaruskaj Biełoruśsii». Kančatkovaja meta – źniščyć u biełarusaŭ nacyjanalnuju samaśviadomaść, kab na referendumie jany sami prahałasavali za abjadnańnie, i navat pry ŭdziele mižnarodnych naziralnikaŭ «demakratyčna» pakazali patrebny vynik. I nacyjanalnyja siły nia majuć ni palityčnaha, ni ekanamičnaha, ni – davajcie nazaviem rečy svaimi imionami – vajskovaha patencyjału, kab spynić taki scenar, kali Maskva i Łukašenka pažadajuć jaho davieści da kanca.

Vam padajecca taki vynik plebiscytu nierealnym? Paviercie, što ŭ pačatku 1995 hodu balšynia palitolahaŭ ličyli, što i bieł-čyrvona-bieły ściah, i «Pahonia» – nazaŭždy.

Ale pačali jakraz sa ściaha, z hierba, z movy – i voś ciapier u Domie ŭradu na haspadarskim miescy staić rasiejski trykalor i visić dvuchhałovy aroł.

Niekalki hadoŭ ja spračajusia z palitolahami, jakija ličać, što «Niezaležnaści Biełarusi ničoha nie pahražaje». Arhumentam jany nia vierać.

Mahčyma, ciapier jany pavierać ułasnym vačam?

Praha

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0