Navukoviec raić sadžać na leciščy łavandu i razvodzić paŭlinaŭ. Navošta?
Časam navukoviec-chimik Siarhiej Biesarab daje siabram i svajakam parady pra toje, jak azdobić lecišča. Svajoj maci jon paraiŭ zavieści na padvorku dekaratyŭnyja vidy chatnich ptušak: ad fazanaŭ da paŭlinaŭ. A što navukoviec moža paraić dla vašaha lecišča? «Jeŭraradyjo» raspytała jaho pra idei.
«Ja zaŭsiody raju svajakam i znajomym hladzieć na svajo lecišča z estetyčnaha boku. Kab radavała nie tolki toje, što tam raście bulba — a kab raśliny, žyvioły, sama łandšaftnaja arhanizacyja prynosiła radaść.
Tut my havorym i pra vodary (razam z aramatyčnymi raślinami, jakija ich hienierujuć). I pra kolery (to-bok pra raśliny, jakija ad siezonu da siezonu mianiajuć koler liścia). Usio heta razam uździejničaje na psichałahičny stan čałavieka, i na Zachadzie ludzi pryjšli da razumieńnia važnaści mienavita kambinacyi stymułaŭ ŭžo dziesiacihodździ tamu», — havoryć Siarhiej Biesarab.
Surazmoŭca adrazu papiaredžvaje: da hetaha pytańnia jon padychodzić z navukova-techničnaha punkta pohladu, i havorka pojdzie pra funkcyjanalny łandšaftny dyzajn ci navat funkcyjanalnuju fitaerhanomiku. To-bok raśliny, jakija my vyroščvajem, pavinny nieści dadatkovy funkcyjanał.
1. Abaraniajem lecišča ad avadnioŭ łavandaj
«Pa-pieršaje, budujem tak zvanyja asiarodkavyja bijałahičnyja barjery. To-bok vysadžvajem raśliny, jakija źjaŭlajucca hienieratarami latučych efirnych alejaŭ. I hetyja vypareńni stvarajuć prastoravuju ścianu pamiž vašym leciščam i navakollem, jak niejkaje siłavoje pole ź filma «Marski boj». Takija fitabaŕjery nie dazvolać zavitvać u hości klaščam ci kamaram, jakija letam akupujuć Biełaruś.
Hetyja fitapierymietry farmirujucca z raślin, jakija nie tolki ŭtrymlivajuć latučyja efirnyja alei, ale mohuć hienieravać ich. Samy prosty prykład takich raślinaŭ — łavanda, sadovy čabor, limonnaja trava (cymbapahon). Dobry efiekt taksama daduć łandyš i čaromcha, ale niuans u tym, što hetyja raśliny dobra pracujuć tolki padčas ćvicieńnia».
2. Baronim hlebu ad škodnych čarviakoŭ z dapamohaj ekzatyčnych haściej
«Jość i hlebavyja bijabarjery: taja ž čaromcha, kalenduła ci aksamitki. Hetyja raśliny svajoj karniavoj sistemaj hienierujuć rečyvy, jakija źniščajuć padziemnych škodnikaŭ (heta źviazana z tak zvanym efiektam alełapatyčnaści). Kali my atočym svoj učastak kalendułaj, to čarviaki i niematody da nas nie pryjduć».
A jašče z-za pavieličeńnia kolkaści chvarob i škodnikaŭ Biesarab raić sadžać kultury, nietradycyjnyja dla našaha rehijona. Ale jany pavinny mieć charčovuju karyść.
«Možna pasprabavać vykarystoŭvać amarant — heta naš hość z Paŭdniovaj Amieryki. Jon maje vielmi bujnoje pryhožaje liście i spažyŭnaje nasieńnie, bahataje na mikraelemienty. Ja raiŭ by jaho vyroščvać absalutna usim — nu ci prynamsi pačać z taho, kab nabyć i pasprabavać kašu z hetaha nasieńnia. Taksama dobry varyjant — nasieńnie kinoa i čya».
Usie hetyja raśliny mohuć raści ŭ našym rehijonie. I choć jany vyhladajuć nie nadta dekaratyŭna, ale mohuć prynieści vialikuju karyść u jakaści charčovych praduktaŭ.
«Jašče adzin vielmi cikavy abjekt — kanna. Viedaju, što časam u Biełarusi hetuju raślinu sadžajuć jak dekaratyŭnuju z-za jaje kvietak. Ale mała chto viedaje, što heta blizki svajak banana, jaki maje vielmi bujnyja karani, bahatyja na kruchmał. Žychary Paŭdniovaj Amieryki zapiakajuć ich, jak my — bulbu. A z samoha kruchmału robiać łokšynu funčoza.
I jašče adna cikavaja akaličnaść: hetaja kvietka ŭtrymlivaje ŭ kareńniach mocny ślimicyd — to-bok źniščaje smaŭžoŭ i ślimakoŭ. Kali vam na ŭčastku nie patrebnyja smaŭžy, možacie prosta sadzić kannu tam, dzie jany kancentrujucca.
Taksama raślina źjaŭlajecca mocnym remiedyjantam hlebaŭ. Kali chočacie pačyścić hlebu ad ciažkich mietałaŭ ci taksičnych arhaničnych rečyvaŭ, treba, kab niekalki hadoŭ tam rasła kanna. U takim vypadku, praŭda, kareńnie ŭ ježu ŭžyvać nie atrymajecca.
Jašče adnym cikavym fitaremiedyjantam moža być takaja paznavalnaja raślina, jak tamarysk. Jaho asablivaść u zdolnaści zabirać z hleby chłaryd natryja i akumulavać jaho (navat hipierakumulavać) u liści. U Biełarusi isnuje prablema zasaleńnia hlebaŭ, źviazana jana ŭ tym liku ź biezkantrolnym vykarystańniem zimoj piaščana-solevych sumiesiaŭ. Tamarysk tut moža dapamahčy.
Ź jaho zdolnaściu da hipierakumulacyi solaŭ źviazana i jašče adna karysnaja jakaść. Soli vystupajuć u jakaści antypirenaŭ, to-bok heta raślina nie padtrymlivaje raspaŭsiudžańnie ahniu i moža vystupać jak admysłovy supraćpažarny baŕjer».
«Žyvyja kvietki»
«Ludziam stałaha vieku rekamiendavaŭ by padumać pra «žyvyja kvietki». To-bok pra dekaratyŭnyja parody chatnich ptušak. Ich važnaja jakaść — jany samaŭznaŭlajucca, ich prosta karmić, prosta dahladać. Jany majuć jarkija kolery i ŭpryhožvajuć učastak.
Pieršyja, chto prychodzić u hałavu — dekaratyŭnyja parody kurej, chatnich fazanaŭ ci navat… paŭlinaŭ. Jany dakładna dapamohuć dasiahnuć pryhažości lecišča ŭ luby siezon».
Čytajcie taksama:
Biesarab — pra cynhu Łatypava: Mnie tut bačycca ruka niejkich miedykaŭ-kataŭ
Ci taki ŭžo biasškodny fiermientavany ivan-čaj?
«Pabačyŭ na skury darožku z ukusaŭ». Jak biełarus zmahaŭsia z paścielnymi kłapami
Ciapier čytajuć
Stała viadoma, kudy pajšoŭ na pracu adstaŭleny staršynia Śledčaha kamiteta Ivan Naskievič4
Kamientary