Śćviardžeńnie, što «VKŁ — heta była Biełaruś», falš — historyk Łatyšonak
U novym vypusku «Tok» prafiesar Aleh Łatyšonak vykazaŭ svoj pohlad na historyju VKŁ.
Aleh Łatyšonak pad čas razmovy adznačyŭ, što, na jaho dumku, śćviardžeńnie pra toje, što «Vialikaje Kniastva Litoŭskaje — heta była Biełaruś», absalutny falš.
Historyk tłumačyć:
«VKŁ była kraina litoŭcaŭ, rusinaŭ i žamojtaŭ. Ale nie biełarusaŭ. Biełarusy ŭźnikli paźniej z častki rusinaŭ i litoŭcaŭ. Naša nacyja davoli novaja. Nielha taksama havaryć, što siońniašnija litoŭcy —heta tyja žamojty, žamojdziny i ničoha ź Vialikim Kniastvam Litoŭskim nie majuć. Heta kašmarnaja vydumka».
Łatyšonak adznačaje, što spadčyna VKŁ naležyć biełarusam i litoŭcam. «Heta była supolnaja dziaržava. Ale stvaryli jaje litoŭcy. Ja nie sumniavajusia», — padkreślivaje historyk.
Prafiesar ličyć mahčymym stvareńnie supolnaha padručnika pa historyi VKŁ, ale adznačaje, što heta zrabić vielmi ciažka. «Kali idzie havorka pra padručniki, to jany vučać moładź patryjatyzmu. A ja zajmajusia historyjaj, a nie navučańniem patryjatyzmu. Tearetyčna mahčyma, ale vielmi ciažka, bo kožny choča svajo chvalić u hetych padručnikach».
Zhadvajučy Mikołu Jermałoviča, jaki na pačatku 1990-ch papularyzavaŭ biełaruski histaryčny mif ab spadčynie VKŁ, Łatyšonak pryznaŭsia, što vielmi jaho lubiŭ, ale Jermałovič «nie byŭ vydatnym historykam».
Watch on TikTok
Jak tłumačyć prafiesar, samo vyznačeńnie terytoryi Litvy, jakoje daŭ Jermałovič, z punktu hledžańnia histaryčnaj hieahrafii było pamyłkovym.
«Jon zaličyŭ da Litvy tyja terytoryi, dzie jość nazva Litva. A takija nazvy zaŭsiody ŭźnikajuć na čužoj terytoryi. Kali my majem nazvu «Litva», to viedajem, što tam litoŭcy — čužyncy, pryšelcy. I heta samaje asnoŭnaje. Kali jon vyznačyŭ na miescy Nalibockaj puščy letapisnuju Litvu, to paśla ŭžo ŭsie inšyja pamyłki pajšli».
Pry hetym Łatyšonak ličyć, što Jermałovič adyhraŭ karysnuju rolu ŭ papularyzacyi historyi VKŁ. «Treba było biełarusam viarnuć historyju Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. Što heta nie niejkaja čužaja dziaržava».
Historyk adznačaje, što bolšuju škodu ŭ farmiravańni mifu pra VKŁ adyhrali nie stolki tvory Jermałoviča, kolki publikacyja ŭ Biełarusi tvoraŭ Jana Stankieviča, «usie jaho teoryi pra Vialikuju Litvu».
Ni Mindoŭha, ni Vitaŭta, ni Alhierda, havoryć Łatyšonak, nielha ličyć biełaruskim kniaziami, bo biełarusaŭ tady nie było:
«My musim pamiatać, što heta byli karennyja litoŭcy. My možam ich ličyć svaimi kniaziami. Nie tolki my mieli čužych kniazioŭ. Bolšaść dynastyj uźnikała z čužyncaŭ. Admaŭlać litoŭskaść Vitaŭtu, Alhierdu ci Mindoŭhu — prosta niesurjozna».
Zakranajučy pytańnie siońniašnich dyskusij pra litvinizm, Łatyšonak padkreślivaje, što zaŭsiody admoŭna da jaho staviŭsia: «Liču adnoj ź vialikich pamyłak Zianona Paźniaka, kali jon prapanoŭvaŭ, kab dziaržava nazyvałasia «Vialikaje kniastva litoŭskaje Biełaruś». Biełaruś — heta Biełaruś. Stvorana našymi prodkami pačynajučy z 19 stahodździa. I heta kraina sa svajoj admietnaj historyjaj, losam, svaimi hierojami.
A ličyć biełarusami ŭsich hetych litoŭcaŭ i palakaŭ, jakija zmahalisia za svaje krainy, za svoj narod, nie tolki niasłušna, ale prosta zładziejstva. Tamu razumieju litoŭcaŭ, jakija aburajucca, kali ŭ ich nachabna kraduć karennych litoŭcaŭ, kali palaki aburajucca, što z patryjotaŭ-palakaŭ robiać biełarusaŭ. Heta dla mianie absalutnaja biazhłuździca. Liču, što my majem davoli hierojaŭ, jakija zmahalisia za Biełaruś, kab ich ušanoŭvać».
Hladzicie całkam:
«Kali dojdzie da atamnaj zbroi, to rasijanie razbambiać Varšavu, a amierykancy Minsk» — historyk Łatyšonak
«Śviatkavać treba svaje pieramohi, a nie čužyja». Rola sacyjalizmu ŭ hieniezisie biełarusaŭ i acenka padziej 17 vieraśnia — Łatyšonak
«Recydyvist paraiŭ ni ŭ jakim vypadku nie pryznavacca». Prafiesar Aleh Łatyšonak — pra toje, jak siadzieŭ u polskaj turmie za časami «Salidarnaści»
Stała viadoma, jak zatrymali byłoha kalinoŭca Maksima Ralko2
Kamientary