«Siezon jašče nie pačaŭsia, a ŭžo ładna patraciŭsia». Ci možna zarabić na aharodzie, rybałcy i palavańni?
«Pryjazdžaj na lecišča. Budziem šašłyki smažyć!» — zaprašajuć siabry. Ale varta stupić na ŭčastak, jak tabie tut ža dajuć u ruki matyki i adpraŭlajuć pałoć hradki. Ale ci jość «vychłap» ad takoha baŭleńnia času? Jakuju metu pieraśledujuć palaŭničyja, namotvajučy kiłamietry pa lesie ŭ pošukach zdabyčy, i rybaki, jakija sutkami «kormiać» kamaroŭ na voziery? «Mocnyja naviny» paprasili žycharoŭ Homiela raskazać, ci možna zarabić na palavańni, rybałcy, prysiadzibnym učastku, i jaki spatrebicca startavy kapitał.
Rybałka: «Chobi, za jakoje treba płacić»
Pieršy hieroj materyjału — Maksim, rybak z 30-hadovym stažam. Za svaju «karjeru» mužčyna pamianiaŭ mnostva snaściaŭ, złaviŭ sotni rybin i pryśviaciŭ vielizarnuju kolkaść času chobi. Jon raskazaŭ, kolki kaštuje «bazavy» kamplekt, ci jość šaniec akupić układańni, i daŭ paru paradaŭ rybakam-pačatkoŭcam.
«Kali kazać ščyra, to rybałka — vielmi darahoje chobi. Moža padacca: nu što takoha, vuda — 10—15 rubloŭ, jaje abstalavańnie — jašče dziasiatka, čarviaki z kampostnaj kučy. Kamplektu chopić nadoŭha, tolki zadavalnieńnia nijakaha jon nie pryniasie i ŭłovu ŭ bolšaści vypadkaŭ taksama», — pačynaje apovied Maksim.
Pa słovach mužčyny, minimalny kamplekt letniaha rybałoŭnaha abstalavańnia kaštuje krychu bolš za tysiaču rubloŭ. Havorka nie idzie pra niejkija zvyštechnałahičnyja prystasavańni i snaści dla zimovaj łoŭli. Abnaŭlać «arsienał» nieabchodna rehularna, pry hetym vierchniaj płanki nie isnuje.
«Adrazu ahavarusia, dakładna padličyć usie vydatki niemahčyma. Košt bienzinu, kab dabracca da miesca łoŭli, śpiecvopratku dla kamfortnaha adpačynku i vydatkavany čas u raźlik nie biarem. Nie ŭjaŭlaju, jak ich aceńvać. Ličym tolki snaści dla śpininhavaj łoŭli drapiežnaj ryby ź bieraha», — paznačyŭ viektar padlikaŭ Maksim.
Maksim upeŭnieny, što ekanomić na śpininhu nie varta. Lepš kupić adno dobraje vudzilna pad kankretny vid łoŭli, čym nabyvać dziasiatak niezrazumiełaj jakaści. Drennaja snaść moža padvieści ŭ samy adkazny momant, i tady ŭražańni ad rybałki buduć bieznadziejna sapsavanyja.
Kolki kaštuje śpininh? Maksim kaža, što tańniej za 600 rubloŭ ničoha nie znajści, i heta vudzilna pačatkovaha ŭzroŭniu. Na barachołkach ceny startujuć ad 5 rubloŭ, praŭda, vyhladaje abstalavańnie nieprezientabielna. Zatoje ŭ pošukavaj vydačy sapraŭdy chapaje łotaŭ u dyjapazonie ad 600 da 1200 rubloŭ.
Adnak na adzin śpininh rybu nie złoviš. U minimalny kamplekt dla rybałki ŭvachodzić jašče špulka, loska i prynady.
«Pačnu z samaha tannaha — loski. Addaju pieravahu placioncy abo fluorakarbonu — 20—30 rubloŭ za skrutak. Na siezon biaru 2-3 kamplekty. Viadoma, jana nie vydatkoŭvajecca ŭsia, ale starajusia, kab zastavaŭsia zapas. Što tyčycca špulki, to tut u pačatkoŭca-rybałova moža zatorhacca voka ad roskidu cenaŭ. Naprykład, biezyniercyjnaja dla žarlicy kaštuje 40 kapiejek, a za prystojnuju Okuma Coronado CDX-55 prosiać 500 rubloŭ. Maja kaštuje 300 rubloŭ», — daje daviedku pa cenach Maksim.
U suchoj rešcie vychodzić, što śpininh — 600 rubloŭ, loska — 90 rubloŭ i špulka — 300 rubloŭ, abyducca «ŭsiaho» 990 rubloŭ. Adkul infarmacyja pra «bolš za tysiaču»? Akazvajecca, u śpisie nie chapaje prynad, prykormak i cełaj kučy drobiaziaŭ, jakimi surjoznyja rybaki «abrastajuć» z hadami. Jany kaštujuć davoli doraha i źjaŭlajucca raschodnymi materyjałami.
«Sumka dla śpininha — 30 rubloŭ, čachoł dla špulki — jašče 30. Kali padabajecca łavić z kamfortam, patrebna kresła, samy biudžetny varyjant — 50 rubloŭ. Zastalisia lišnija hrošy? Pojduć na łodku: adnamiesnaja z PVCH — 400 rubloŭ, a mator da jaje — ad 500. Jašče rechałot pažadana — 300 rubloŭ i na reštu kamizelka — 23 rubli», — pieraličvaje mahčymyja artykuły vydatkaŭ mužčyna.
Pa słovach Maksima, za siezon jon paśpiavaje adpačyć na rybałcy nie bolš za dziasiatak razoŭ. Adbivajecca raźjazny charaktar pracy. Pa samych prybliznych padlikach kožny vyjezd abychodzicca ŭ sto rubloŭ — padkormka, daroha, raschodniki. Kolki ryby treba złavić na hetuju sumu — pytańnie rytaryčnaje. Zaŭziatyja rybaki imknucca nie vieści takija padliki.
«Mnohija zapeŭnivajuć, što złoŭlenaja ryba akuplaje vydatki. Nie viedaju, moža ŭ kahości tak i vychodzić, ale ja razhladaju rybałku jak chobi, za jakoje treba płacić. Styl žyćcia ŭ mianie taki — rybałka. Čym bolš hrošaj, tym vyšejšy ŭzrovień kamfortu, tolki i ŭsiaho», — zaviaršaje raskaz Maksim.
Palavańnie: «Ludzi płaciać za ład žyćcia, a nie za miasa»
Aleh zachapiŭsia palavańniem bolš za piać hadoŭ tamu. Za hetyja hady paśpieŭ papalavać na kazulu i łasia, zdabyvaŭ kačak i husiej. Pavodle jaho słoŭ, heta choć i zajmalny zaniatak, zdolny za ličanyja hadziny adnavić siły paśla napružanaha pracoŭnaha tydnia, ale zusim niatanny.
«Pačniem z navučańnia. Kali vučyŭsia, płaciŭ niešta ŭ rajonie 100 rubloŭ, potym za kožny zalik i ekzamien asobna — vyjšła kala 200 rubloŭ. Atrymaŭšy palaŭničy bilet, prava palavać nie atrymlivaješ aŭtamatyčna: kab mieć takuju mahčymaść, treba apłačvać dziaržpošlinu za prava palavańnia — «bazavaja» štohod. Pažadana ŭstupić u BTPR (Biełaruskaje tavarystva palaŭničych i rybałovaŭ), što daje źnižki na palaŭničyja pucioŭki i dazvoły, a heta štohadovyja ŭnioski, znoŭ płaciažy. Heta značyć, my ŭžo ładna vydatkavalisia, ale jašče nie prystupili da ryštunku», — pačynaje raskaz Aleh.
Sa słoŭ mužčyny, vydatki na palavańnie ŭmoŭna dzielacca na dźvie katehoryi: zbroja i ekipiroŭka. Dla kožnaha śpis vyjdzie indyvidualny, ale jość rečy, jakija abaviazkova daviadziecca kupić dla kamfortnaha baŭleńnia času.
«Palaŭničy kaścium — ad 50 da 100 dalaraŭ, a jany patrebnyja roznyja: zimovy, letni. Abutak — taksama samy rozny: zimovy, letni, daždžavy, humavy. Nie zabudźciesia pra termabializnu. Nieabchodnyja na palavańni rečy sa, skažam tak, «pabytovych» — nož i tačylnyja aksiesuary da jaho, binokl, termas, mnohija biaruć pieranosnyja hazavyja plitki, roznyja lichtary», — robić karotki ekskurs pa ekipiroŭcy Aleh.
Mužčyna raskazaŭ, što artykuł vydatkaŭ na zbroju i bojeprypasy moža być značna vyšejšym za košt ekipiroŭki. Dyjapazon cenaŭ šyroki, ale čym vyšejšy kłas zbroi, tym vyšejšyja šancy viarnucca z palavańnia sa zdabyčaj.
«Ciapier samaje hałoŭnaje i cikavaje — zbroja i bojeprypasy. Možna ŭziać staruju savieckuju strelbu za 200 rubloŭ. A možna kupić sučasny kruty paŭaŭtamat nakštałt «Bineli» za šmat tysiač. Kožny padbiraje pad siabie i svaje mahčymaści. Budziem ličyć, što ŭ siarednim niešta prystojnaje kaštuje ŭ rajonie 1000 rubloŭ — heta jakaja-niebudź paŭaŭtamatyčnaja strelba siaredniaj ruki.
Paśla hoda vałodańnia hładkastvolnaj zachočacca pierajści na ŭzrovień vyšej i kupić narazny karabin. U palavańni na drapiežnika abo rahatuju žyviolinu heta istotna pavyšaje mahčymaści. Tut užo inšy paradak cenaŭ. Za 200 rubloŭ ničoha nie kupiš, lepš adšturchoŭvacca ad 2000 i da biaskoncaści. Niešta realna bajavoje i nadziejnaje, ja b skazaŭ, pačynajecca ad 3000 rubloŭ», — pryvioŭ paradak cenaŭ Aleh.
Sa słoŭ mužčyny, vintoŭka i patrony — daloka nie ŭsie vydatki ŭ hrafie «zbroja». Pryceły, mahaziny, zmazka i srodki dla čystki taksama kaštujuć davoli doraha.
«Ciapier šmat jakasnaha tavaru da nas nie dachodzić z-za miažy z-za sankcyj. Zatoje spakusy mienš. Ale kali byli roznyja zamiežnyja prybambasy, možna było kupić adnu butelku amierykanskaha srodku dla čystki naraznoha stvała za 200 rubloŭ. Praŭda, i chapała jaho na hady, tamu što dla adnoj čystki patrabavałasia adna kropla», — praciahvaje padliki Aleh.
Asobnym artykułam vydatkaŭ Aleh vydzieliŭ kuplu pryceła. Zadavalnieńnie nie z tannych, akramia taho, znajści jakasnuju optyku niaprosta. Jość amatary, jakija vykładajuć za takija prybory niekalki tysiač dalaraŭ.
Pa słovach mužčyny, dziesiać tysiač — nie miaža. Bolšaść biare pryceły ŭ rajonie niekalkich sotniaŭ dalaraŭ, adnak da techniki ŭ takim cenavym dyjapazonie mohuć uźniknuć pytańni pa jakaści i daŭhaviečnaści.
«Dla mnohich samaje balučaje pytańnie — patrony. Kali pačynaješ palavać, stralać jašče treba budzie navučycca. Plus niekatorym prosta padabajecca heta jak sport, jany pravodziać šmat času na strelbiščach. Paru hadoŭ tamu hładkastvolny šrotavy patron kaštavaŭ ad 80 kapiejek, ciapier — ad 2,5 rubloŭ, tańniej niešta nie sustrakaŭ. I, znoŭ-taki, dyjapazon: jość kulavyja hładkastvolnyja patrony i pa 8 rubloŭ za štuku. Heta značyć, ad 2,5 da 8 rubloŭ za streł možna ličyć. A stralać to chočacca!», — praciahvaje pieraličvać nieabchodnyja dla palavańnia vydatki Aleh.
Na ŭsio vyšejpieraličanaje hrošy nieabchodna «adžaleć» da pačatku palavańnia, nahadvaje Aleh. Heta padrychtoŭčy etap, bieź jakoha nie abyścisia. A dalej čakajuć jašče niekalki abaviazkovych artykułaŭ vydatkaŭ.
«Dla pačatku — bienzin u aŭto. Palavać biez mašyny — vialikaja prablema. Dalej pucioŭki i dazvoły. Vychad na samca kazuli niešta paradku 20 rubloŭ, zdabyča niepasredna asobiny — moža być i 150 rubloŭ, kali jana trafiejnaja. Pucioŭka na huś abo kačku — niekalki dziasiatkaŭ rubloŭ», — kaža mužčyna.
Kali dumajecie, što na hetym vydatki skončylisia, to jak by nie tak. Jość jašče adzin punkt, jaki moža zrabić prałom u siamiejnym biudžecie.
«Bajavy» ryštunak — asobnaja razmova. Tut niama miežaŭ: manki, skradki, čučały ptušak i padsadnyja, maskirovačnyja sietki, načnyja pryceły i ciepłavizary — u zaležnaści ad taho, na kaho lubim palavać. Na łasia, kazulu, vaŭka i dzika lepš chadzić u ciemry, znoŭ ža ciepłavizar abo ciepłapryceł, lichtary. Ciepłavizar narmalny — ad dźviuch tysiač dalaraŭ. Zvyčajny manok dobra kali za sto rubloŭ znojdziecca. Skradok dla husinaha palavańnia — ad 600 rubloŭ da 900. Dziasiatak humovych čučałaŭ husiej — rubloŭ z 300. Heta ja jašče nie biaru vydatki na sabaku, kali palaŭničy vyrašaje zavieści siabra i pamočnika. Tut nie abydziešsia prosta suchim kormam, heta taksama člen siamji», — ahučyŭ uvieś śpis vydatkaŭ mužčyna.
U pačatku hutarki Aleh kazaŭ, što palavańnie — niatannaje chobi. Kali čałaviek tolki pryjšoŭ u hetaje asiarodździe, «startavy kapitał» spatrebicca niemały. Ale jość i advarotny bok miedala. Bolšaść palaŭničych — patomnyja, a značyć, mnohaje abstalavańnie pierachodzić u spadčynu. Hetaja katehoryja jakraz paluje biez zaležnaści ad dastatku. Hładkastvolnyja patrony robiać sami, što dazvolena zakonam, — taksama istotnaja ekanomija. Praŭda, ciapier u prodažy niama porachaŭ, ale heta asobnaja historyja.
«Ci vyhadna palavać, kali mieć na ŭvazie «profit» u vyhladzie miasa? Nie, nie vyhadna. Za łasia možna addać ad 700 da 1500 rubloŭ. Kiłahram miasa ŭ takim vypadku kaštuje ad 4 da 10 rubloŭ. Ale, pa-pieršaje, nie adhadaješ, jakoha pa pamiery źviera zdabudzieš. Pa-druhoje, heta «čysty» košt, u jaho nie ŭvachodziać ryštunak, raschodniki, zbroja, aŭto, amartyzacyja za ŭsio i ŭsia, plus samy hałoŭny resurs — čas. Kali ž ty «paluješ» dzikaha kazła (samiec kazuli), jon moža ŭ zaležnaści ad haspadarki kaštavać 130-150 rubloŭ, a miasa, uklučajučy rebry, u im budzie kiłahramaŭ z 20. Na kurej u vioscy ci ŭ kramie palavać našmat bolš vyhadna», — kaža Aleh.
Zakančvajučy raskaz, mužčyna adznačyŭ, što, niahledziačy na vialikija vydatki, palavańnie praciahvaje zastavacca papularnym vidam baŭleńnia volnaha času, bo vyhady tut nichto nie šukaje.
«Palavańnie — heta nie pra vyhadu, ale i nie pra «zabivać niaščasnych žyvioł dziela zadavalnieńnia». Nichto tak u realnaści nie lubić žyvioł, jak palaŭničyja. Palavańnie — heta navat nie chobi, heta ład žyćcia, dzie źmiešvajecca ŭsio — ad instynktu zdabyčy ježy dla siamji i zvyčki da ekałahičnaha charčavańnia da sapraŭdnaha mužčynskaha siabroŭstva i ŭmieńnia pracavać u kamandzie ź inšymi ludźmi i sabakami. Za ład žyćcia ludzi i płaciać, a nie za miasa», — upeŭnieny mužčyna.
Sad i aharod: «Nam nie patrebnyja abjomy, my z zadavalnieńniem bavim čas»
Śviatłana i Dźmitryj zajmajucca aharodam bolš za sorak hadoŭ. U 90-ch hadach na ich učastku rasło nie bolš za dziasiatak kultur: bulba, cybula, buraki, morkva, ahurki z pamidorami dy zielanina. Usio jak va ŭsich.
Ciapier jany vyroščvajuć bolš za sto vidaŭ harodniny, dziasiatak pładovych dreŭ, jahady i lekavyja raśliny. Na šaści sotkach znajšłosia miesca navat dla hazona i kvietnikaŭ.
Pa słovach pary, kali rabić usio «pa navucy», dačny aharod pryniasie nie tolki zadavalnieńnie, ale i prybytak. Jany raskazali, jakuju sumu pryjdziecca vykłaści za nasieńnie, uhnajeńni, sadovy invientar, i kolki atrymajecca zarabić za siezon.
«Uviesnu zdajecca, što vydatki na aharod nie skončacca nikoli. Pakunački dla rasady kaštujuć 15 kapiejek. 100 štuk dla tamataŭ, 50 — dla piercaŭ, śpiecyjalnyja kasiety dla kapusty — razam 37 rubloŭ. Plus try miaški torfu — 48 rubloŭ. Na nasieńnie sioleta pajšło 153 rubli, i heta z ulikam źnižak», — padličvaje vydatki Śviatłana.
Tym časam na aharodzie razhortvajecca nastupny etap padrychtoŭčych rabot, vydatki niepaźbiežnyja. Za spanbond dla ciaplicy pryjdziecca addać 25 rubloŭ, kałki dla pamidoraŭ — 15. Abnavić haspadarčy invientar — taksama zadavalnieńnie nie z tannych. Raspylalnik abyšoŭsia ŭ 12 rubloŭ, palivačka i viadro — jašče 15 rubloŭ, a apyrskvalnik i sadovyja šłanhi paciahnuli na 100 rubloŭ.
Asobny artykuł vydatkaŭ — padatki i siabroŭskija składki sadovaha tavarystva. Uviesnu 2024-ha na hety punkt pajšło 70 rubloŭ. Pažadana adrazu apłacić elektryčnaść — 50 rubloŭ, i zapravić hazavy bałon — jašče 50. Da hetaha momantu vydatki składajuć 605 rubloŭ, ale vysadka ŭ hrunt jašče navat nie pačałasia, nie kažučy pra ŭradžaj.
«Abaviazkovy artykuł vydatkaŭ — sadovaja chimija. Na ŭhnajeńni za siezon vychodzić prykładna 50 rubloŭ, na srodki dla abarony raślin — 30. Nie rekamienduju ekanomić i ekśpierymientavać z narodnymi paradami, kali nie chočacie stracić uradžaj. Naprykład, apyrskvańnie syrovatkaj nie daść nijakaha efiektu, pasypańnie sollu zabje nie tolki pustazielle, ale i kultyvavanyja raśliny, a jaječnaj škarłupiny pryjdziecca sabrać nie mienš za tonu, bo kalcyj ź jaje amal nie pierachodzić u hlebu», — raskazvaje Dźmitryj.
Lecišča hierojaŭ znachodzicca niedaloka ad Homiela, tamu vydatki na bienzin nievialikija: 50 rubloŭ na miesiac, za siezon vychodzić 300.
Nie varta zabyvać i pra niepradbačanyja vydatki na leciščy. Naprykład, novaja śvidravina i pompavaja stancyja abyducca ŭ 1000 rubloŭ. Viadoma, takoj sistemy palivu chopić nadoŭha, adnak varta ŭličvać i inšyja raptoŭnyja vydatki — u siarednim 10-20 rubloŭ na miesiac ci 90-100 rubloŭ na siezon. Z ulikam usich niepradbačanych vydatkaŭ vydatki za ŭvieś dačny siezon składajuć u rajonie 1085 rubloŭ. Naturalna, suma padličanaja nie da kapiejki, adnak dazvalaje acanić prykładny abjom układańniaŭ.
A ciapier samaje cikavaje. Kolki atrymajecca vyraścić na šaści sotkach, kali pryśviačać aharodu ŭ siarednim try hadziny ŭ dzień na praciahu ŭsiaho siezonu?
«Važny momant. U hetym hodzie my vyroščvajem kala 20 sartoŭ pamidoraŭ, prykładna 180 kustoŭ. Niekatoryja nie ŭradžajnyja, ale vielmi smačnyja, takija nie kupić u kramie ci na rynku. Ad bulby amal admovilisia, zatoje pavialičyli hradki pad časnok i kapustu. Mnohija dziviacca, jak na maleńkim učastku, stolki ŭsiaho źmiaščajecca. A kali b 10 sotak abo 20? Ale nam nie patrebnyja takija abjomy. Mienavita nievialikaja płošča daje mahčymaść kamfortna, bieź pierapracovak i z zadavalnieńniem bavić čas», — tłumačyć Śviatłana.
Dla nahladnaści žančyna fiksuje sabrany za siezon uradžaj. Heta dazvalaje karektavać pasadki ŭ nastupnym hodzie, adznačać dobryja sarty i nie hublać danyja ab efiektyŭnaści pracy.
Za minuły hod aharod prynios takija vyniki:
- pamidory — 200 kh;
- piercy — 30 kh;
- ahurki — 60 kh;
- časnok — 200 hałovak (≈12 kh);
- piekinskaja kapusta (dva ŭradžai za siezon — kala 50 kačanoŭ (≈75 kh);
- kviacistaja kapusta — 20 sukviećciaŭ (≈20 kh);
- biełakačannaja kapusta — 20 kačanoŭ (≈34 kh);
- cybula — 20 kh;
- zielanina (piatruška, bazilik, krop, lubista, kačannaja sałata, zialonaja cybula, ščaŭje, špinat, łatuk, kres-sałata) — 7 kh;
- sparžavaja fasola — 5 kh;
- bulba — 50 kh;
- kabački — 50 kh;
- vinahrad — 40 kh;
- buraki — 40 kh;
- morkva — 30 kh;
- jahady (maliny, ahrest, parečki) — 10 kh;
- kłubnicy — 10 kh;
- jabłyki — 30 kh.
Pa prykładnych padlikach, ahulnaja vaha ŭradžaju pieravaliła daloka za paŭtony. Častka harodniny idzie na pierapracoŭku — sok, sałaty, zamarozka, častka — svajakam i siabram.
«Rynkavy košt vyraščanych praduktaŭ istotna vyšejšy, čym vydatki na nasieńnie i ŭhnajeńni, ale my zajmajemsia aharodam nie z-za hrošaj. Nam padabajecca vyvučać infarmacyju ŭ internecie pra sučasnyja sarty i ahratechniku, ukaraniać novyja padychody, paraŭnoŭvać vyniki i vyroščvać cikavyja nam vidy», — padvioŭ vynik Dźmitryj.
«U mianie jość usio, aprača strausaŭ». Babrujskaja žančyna zaviała vialikuju haspadarku, paśpiavajučy jašče i šmat čaho inšaha
«Rybu zvyčajna škadujem». Asablivaści rybałki pa-biełarusku
«Zabivaje pa kazuli kožnyja 6 dzion». Viedamstva Šunieviča zaŭvažyła siarod drapiežnikaŭ jašče adnaho kankurenta dla palaŭničych
«Vykarystańnie palaŭničych u jakaści mahčymaha snajpierskaha prykryćcia». Šunievič znajšoŭ u svaich padnačalenych novy patencyjał
U minskich škołach zabaranili nie tolki Santu i zamiežnyja chity, ale i kaladnyja pieśni14
Kamientary