Razborka kanstrukcyj kleciaŭ, vyjaŭlenych pry raskopkach vała Vialikaha haradzišča. Fota: telehram-kanał Instytuta historyi NAN Biełarusi
Pra heta paviedamlaje Instytut historyi NAN Biełarusi.
Pracy na archieałahičnym kompleksie na race Mienka, što ŭ vioscy Haradzišča Minskaha rajona, pačali letaś, kab paćvierdzić hipotezu, što mienavita tut znachodziŭsia letapisny Miensk.
Maštabnyja raskopki, arhanizavanyja Instytutam historyi Nacyjanalnaj akademii navuk, byli padtrymanyja na najvyšejšym dziaržaŭnym uzroŭni. Asablivuju ŭvahu daśledavańniu kompleksu ICH—XI stahodździaŭ nadavaŭ premjer-ministr Raman Hałoŭčanka, viadomy amatar historyi i kalekcyjanier.
Papiarednija maštabnyja raboty na Miency pravodzilisia ŭ 1975—1983 hady archieołaham Hieorhijem Štychavym, jaki vyjaviŭ kala padnožža vała tak zvanaha Vialikaha haradzišča dubovyja zruby — kleci, a ŭ samim vale niekalki ŭzroŭniaŭ paharełych draŭlanych kanstrukcyj. U vyniku praviedzienych daśledavańniaŭ Štychaŭ pryjšoŭ da vysnovy, što pasielišča źjaŭlałasia pieršapačatkovym miescam raźmiaščeńnia staražytnaha Mienska.
Archieałahičnyja raskopki vała ŭ 2023 hodzie. Fota: Viktar Tałočka / Sputnik
Vały Vialikaha haradzišča byli zbudavany ŭ pačatku XI stahodździa i na praciahu hetaha stahodździa niekalki razoŭ pierabudoŭvalisia. Pasielišča pryjšło ŭ zaniapad u siaredzinie ci bližej da kanca stahodździa, tady horad byŭ pieraniesieny na novaje miesca, na Śvisłač.
Novyja maštabnyja raskopki na archieałahičnym kompleksie, praviedzienyja letaś, taksama zakranuli vały. Pobač z prarezkaj vała ŭ paŭnočnaj častcy Vialikaha haradzišča, zroblenaj Štychavam, była zroblena novaja prarezka daŭžynioj bolš za 25 m i šyrynioj bolš za 30 m. Hłybinia raskopu skłała 8 mietraŭ.
Razborka kleciaŭ. Fota: telehram-kanał Instytuta historyi NAN Biełarusi
Razborka kleciaŭ. Fota: telehram-kanał Instytuta historyi NAN Biełarusi
Jak adznačajuć sami navukoŭcy, raboty takoha maštabu pa vyvučeńni abarončych zbudavańniaŭ na terytoryi Biełarusi jašče nikoli nie pravodzilisia.
U časie raskopak vała byli vyjaŭleny draŭlanyja kanstrukcyi, ź jakich byli ŭziatyja ŭzory dla praviadzieńnia radyjevuhlarodnaha i dendrachranałahičnaha analizu.
Było vyjaŭlena jadro pieršapačatkovaha vała, a taksama zafiksavany prynamsi try jaho padsypki, u vyniku jakich vał dasiahnuŭ šyryni kala 30 m. Vierchniaja častka vała, jak udałosia vyśvietlić, nasypana z hruntu z uklučeńniami kulturnaha słoja XI — pačatku XII stahodździa.
Razborka kleciaŭ. Fota: telehram-kanał Instytuta historyi NAN Biełarusi
Vyjaŭleny taksama kamiennyja kanstrukcyi, pryznačanyja dla ŭmacavańnia vała.
Asnovu jadra ž vała składali parnyja draŭlanyja zrubnyja kleci, złučanyja ŭ łancužok pa pierymietry vała. Paŭnočnaja častka kleciaŭ źjaŭlałasia vonkavaj viertykalnaj ścianoj draŭlana-ziemlanych umacavańniaŭ.
Pobač z kleciami i niepasredna ŭ ich znojdzieny archieałahičnyja artefakty, jak to srebnyja arabskija maniety dyrchamy, kubičnaja hirka, nož, nakaniečniki streł, bronzavyja huziki, žanočyja azdableńni z kalarovych mietałaŭ, jakija datujucca Ch — pieršaj pałovaj XI stst.
Padobnaja kanstrukcyja vała z kleciami ŭnutry źjaŭlajecca typovaj dla paŭdniovaruskich haradoŭ Ch—XI stst. Z boku placoŭki haradzišča, pobač z vałam, byli vyjaŭleny ślady žytła z razburanaj piečču-kamienkaj, materyjały ŭ jakim mohuć datavacca druhoj pałovaj XI st.
Fota: telehram-kanał Instytuta historyi NAN Biełarusi
Va ŭschodniaj častcy vała byŭ zafiksavany draŭlany naścił-mastavaja, jaki pierpiendykularna prarazaŭ vał. Prajezd z naściłam źvierchu pierakryvaŭ kleci i, mabyć, byŭ stvorany ŭ čas isnavańnia fieadalnaj siadziby.
U čas archieałahičnych daśledavańniaŭ draŭlanych kleciaŭ vykanana fotafiksacyja i abličboŭka kanstrukcyj z metaj vyvučeńnia ich struktury i stvareńnia makietaŭ.
Kansiervacyja raskopa na zimu ŭ listapadzie 2023 hoda. Fota: telehram-kanał histaryčnaha fakulteta BDU
U listapadzie 2023 hoda navukova-archieałahičnyja daśledavańni na abjekcie byli zavieršanyja, draŭlanyja kanstrukcyi časova zakansiervavanyja, a sam raskop častkova zasypany, kab viarnucca da jaho ŭ bolš spryjalny letni pieryjad. Asablivaja ŭvaha nadajecca draŭlanym zrubam, jakija siońnia raźbirajuć dla kansiervacyi archieałahičnaj draŭniny.
Da rabot padklučyli homielskuju kampaniju «Trans-centr», jakaja z 1998 hoda zajmajecca zdabyčaj i apracoŭkaj u Biełarusi reliktavaha moranaha dubu, uzrost jakoha moža składać zvyš 6000 hadoŭ. «Trans-centr» musić zakansiervavać draŭlanyja kanstrukcyi, vyjaŭlenyja ŭ vale na Miency.
Kansiervacyja draŭniny budzie prachodzić u niekalki etapaŭ, jakija ŭklučajuć papiaredniuju apracoŭku, sušku i praviadzieńnie ŭłasna kansiervacyjnych rabot. Raboty zojmuć niekalki miesiacaŭ.
Zrub X stahodździa. Fota: telehram-kanał Instytuta historyi NAN Biełarusi
Archieałahičny kompleks na Miency ŭłady chočuć pieratvaryć u važny turystyčny centr i novy brend krainy, paśla taho jak bolšaja častka biełaruskaj historyi akazałasia «niazručnaj» dla dziaržaŭnaj ideałohii.
U hetym hodzie praciahniecca archieałahičnaje vyvučeńnie sieliščaŭ i abarončych vałoŭ na Vialikim i Małym haradziščach na Miency. Na asnovie atrymanych źviestak płanujuć adnavić vyhlad pasielišča stanam na XI stahodździe — pieryjad jaho maksimalnaha roskvitu. U naturalnuju vieličyniu chočuć rekanstrujavać jak častki draŭlanych umacavańniaŭ, tak i žyłyja dy haspadarčyja pabudovy, pieratvaryŭšy miesca ŭ skansien.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Čytajcie taksama:
