U Brytanii mianiajecca ŭłada ŭpieršyniu za 14 hadoŭ. Čym abiarnucca vybary dla Ukrainy i Jeŭropy?

Jak kansiervatary asudzili siabie na paražeńnie, i čym źmiena ŭłady ŭ jadziernaj dziaržavie moža abiarnucca dla samoj Brytanii, jakaja pieražyvaje kryzis za kryzisam, dla Jeŭrasajuza, ź jakim jana raźvitałasia niekalki hadoŭ tamu, i dla Ukrainy, jakoj jana abiacała štohod 3 młrd funtaŭ vajennaj dapamohi na adbićcio rasiejskaj ahresii, piša BBC. 

Čamu Sunak prajhraje?

Nivodnaje sacapytańnie nie abiacaje kansiervataram bolš za 100 z 650 miescaŭ u Pałacie abščyn — pieršakrynicy ŭłady ŭ krainie. Ciapier u ich 345 miescaŭ. 

Lejbarystam ža pradkazvajuć bolšaść, niabačanuju z časoŭ tryumfu Toni Błera ŭ 1997 hodzie — zvyš 400 deputataŭ. Rejtynh adabreńnia ich lidara Kira Starmiera — 44%, tady jak Ryšy Sunak nie daciahvaje da 23%. 

Nijakich sumnievaŭ u tym, što pieramohuć lejbarysty, niama. Pytańnie tolki ŭ tym, nakolki zrujnavalnym budzie paražeńnie kansiervataraŭ. I hałoŭnaje — ci ŭdasca im zachavać tvar i zastacca na druhim miescy ŭ aficyjnym statusie «karaleŭskaj apazicyi», ci ŭpieršyniu ŭ historyi jaho zojmie treciaja siła — libierał-demakraty. 

Sunak raspłačvajecca za hrachi svaich papiarednikaŭ na premjerskaj pasadzie. 

Devid Kemieran nieznarok vyvieŭ Brytaniju ź Jeŭrasajuza i tut ža padaŭ u adstaŭku. Tereza Mej nie zmahła damovicca ź ES ab ​​umovach breksitu, a potym abjaviła vybary i ledź nie prajhrała ich. Borys Džonsan źmianiŭ jaje volaju partyi i nastupnyja vybary ŭ śniežni 2019-ha, naadvarot, vyjhraŭ, pryčym z surjoznym adryvam. Jon damoviŭsia ź ES ab ​​razvodzie — jak paźniej vyśvietliłasia, vielmi nievyhodnym dla Brytanii. 

A potym pačalisia skandały. 

Džonsan vypivaŭ z padnačalenymi ŭ kavidny łakdaŭn i byŭ złoŭleny na chłuśni ŭ parłamiencie, jaki jon sprabavaŭ niezakonna raspuścić sabie va ŭhodu. 

Pry im bolšaść brytancaŭ umacavałasia ŭ mierkavańni, što kansiervatary va ŭładzie ličać siabie niedatykalnymi: adny praviły dla ich, inšyja — dla ŭsich astatnich. 

Na źmienu Džonsanu pryjšła Liz Tras. Jana adznačyłasia samym karotkim premjerstvam u sučasnaj historyi, ledź nie źniščyła piensijnuju sistemu krainy chvackim nabieham na kaznu i była vymušana vydalicca ŭ historyju praz 49 dzion — jašče da taho, jak dva chutkija piory paśpieli zdać u druk jaje bijahrafiju pad zahałoŭkam «Adkul ni vaźmisia». 

Na źmienu Tras vybrali Ryšy Sunaka. Iznoŭ ža, nie ŭsienarodnym hałasavańniem, a volaj čalcoŭ partyi tory. 

Były bankir i ziać indyjskaha miljardera addavaŭ pieravahu pierasoŭvańniu na viertalocie, a na adnym z vychadaŭ u narod vyśvietliłasia, što jon nie viedaje, jak zapravić mašynu bienzinam. Sunak tak i nie zmoh pierakanać brytancaŭ, što zrobić biednych bahaciejšymi i vyrašyć prablemy krainy. 

Ich niamała. 

Čamu brytancy niezadavoleny žyćciom?

Ludzi biadniejuć, jakaść dziaržpasłuh źnižajecca, žylla nie chapaje, achova zdaroŭja traščyć pa švach, ceny rastuć, a zarobki — nie vielmi. 

Apošni piacihadovy termin kansiervataraŭ va ŭładzie, chutčej za ŭsio, akažacca pieršym z 1950-ch hadoŭ, kali prybytki nasielnictva skaracilisia, a nie vyraśli. U 1950-ch kraina lažała ŭ ruinach paśla Druhoj suśvietnaj vajny. 

Ciapier taksama jość, na što narakać: i kavid, i vajna Rasii suprać Ukrainy. Ale jość i niazmušanyja pravały ŭ palitycy, jakija vybarščyki ŭzhadajuć kansiervataram u dzień vybaraŭ. 

Tory pryjšli da ŭłady paśla finansavaha kryzisu 2008-2009 hadoŭ. Z taho času zarobki raśli ŭsiaho na 0,5% u hod, što nievynosna mała pa histaryčnych mierkach. I Brytanija adstavała ad inšych bujnych zachodnich krain. 

Kali b tempy rostu byli takimi ž, jak u Hiermanii i ZŠA, to siaredni brytanski rabotnik atrymlivaŭ by ciapier na 3600 funtaŭ u hod bolš, padličyŭ daśledčy centr Resolution Foundation. 

Ceny na žyllo rastuć, a dastupnaść žylla padaje. Hramadski transpart vozić ź pierabojami, doŭha i doraha. Ceny na śviatło i haz — samyja vysokija ŭ Jeŭropie. Achova zdaroŭja pa-raniejšamu biaspłatnaja, ale łožak u balnicy možna čakać u chutkaj niekalki hadzin, a płanavuju apieracyju — niekalki miesiacaŭ, a to i hadoŭ. 

Adno sa sprečnych dasiahnieńniaŭ tory — breksit. Vychad ź ES abrynuŭ handal z najbujniejšym i bližejšym rynkam, skaraciŭ asartymient i dastupnaść tavaraŭ i pavysiŭ ceny ŭnutry krainy, a zaadno i ŭskładniŭ žyćcio brytancam, jakija handlavali, pracavali, adpačyvali ŭ Jeŭrasajuzie. 

Vychad ź ES abvastryŭ prablemu imihracyi. Jana dasiahnuła niabačanych rekordaŭ — i nie tolki tamu, što miaža dla nierehularnych mihrantaŭ pieramiaściłasia ź miežaŭ ES da bierahoŭ Ła-Manša. 

Značna bolš istotny ŭkład uniesła novaja mihracyjnaja palityka tory. Kansiervatary puścili ŭ krainu sotni tysiač pracoŭnych mihrantaŭ dla kampiensacyi straty jeŭrapiejskich pracoŭnych ruk paśla breksitu. I jašče sotni tysiač hankonhcaŭ i ŭkraincaŭ z humanitarnych mierkavańniaŭ. 

Ci źmienicca staŭleńnie da Ukrainy i Pucina?

Źmiena ŭłady nie abiacaje źmieny źniešniaj palityki. Lejbarysty padtrymlivali kansiervataraŭ va ŭkrainskim pytańni z samaha pačatku vajny, i ich lidar Kir Starmier nieadnarazova kazaŭ, što ničoha nie źmienicca. 

Voś što jon adkazaŭ na pytańnie ab tym, ci padtrymaje jon abiacańnie ciapierašnich uładaŭ vydatkoŭvać nie mienš za 3 młrd funtaŭ u hod na vajennuju dapamohu Ukrainie: 

«Tak. My całkam salidarnyja ź ciapierašnim uradam u hetym pytańni, i heta pravilna», — skazaŭ Starmier u prahramnym intervju libieralnaj haziecie Guardian. 

I dadaŭ, što na samicie NATA na nastupnym tydni ŭ Vašynhtonie budzie zaklikać svaich sajuźnikaŭ nie skaračać dapamohu Ukrainie. 

A ŭ Starmiera i niama vybaru. 

Apytańni pakazvajuć, što tolki 2% nasielnictva krainy padtrymlivajuć Rasiju ŭ jaje ahresii suprać Ukrainy. Amal 80% elektaratu simpatyzujuć Ukrainie, a siarod kansiervataraŭ takich navat bolš. 

Heta ŭskładniła žyćcio krajnie pravym. 

Čamu pravyja ŭ Brytanii nie takija papularnyja, jak u Jeŭropie?

Pavialičyć

Tvar pravych u Brytanii — Najdžeł Faradž. Jon uznačalvaŭ partyju UKIP, jakaja prasoŭvała breksit, ale potym adyšoŭ ad spraŭ i pravodziŭ šmat času za akijanam u kampanii svajho kumira Donalda Trampa. I raptam Faradž viarnuŭsia — i bałatavaŭsia ŭ parłamient. 

Jon sprabavaŭ i raniej, pryčym nie adzin raz, a siem. I kožny raz prajhravaŭ. Kali na hety raz atrymajecca, u krajnie pravych zjavicca svoj anfan terybiel u i biez taho raskiłzanym brytanskim parłamiencie. 

Ale, jak pakazała vybarčaja kampanija, hołas jaho nie budzie hołasam narodnym. 

U Faradža jość partyja — Reform UK, ale heta nie partyja ŭ zvykłym sensie. Reform UK zarehistravanaja jak pryvatnaja kampanija, a Faradž — jaje staršynia. Padazreńni ŭ tym, što jana finansujecca z Rasii, nikoli nie paćviardžalisia, ale cień Pucina tryvała visić nad Faradžam z taho času, jak jon u 2014 hodzie zachapiŭsia rasijskim lidaram. 

Pierad sioletnimi vybarami palityčny ahladalnik Bi-bi-si Nik Robinsan spytaŭ Faradža pra jaho luboŭ da Pucina. Faradž adkazaŭ: 

«Siekundaču, ja naohuł skazaŭ, što jon mnie nie padabajecca». 

«Ale vy kazali, što vy im zachaplajeciesia», — nahadaŭ Robinsan. 

«Ja zachaplaŭsia im jak palityčnym lidaram, tamu što jon zdoleŭ prybrać da ruk usiu ŭładu ŭ Rasii», — adkazaŭ Faradž i dadaŭ, što nijaki jon nie fanat Pucina, tolki tamu što šanuje jaho talent kiraŭnika. 

Adnak rejtynhi Faradža paśla hetaha vystupleńnia pierastali raści i navat źnizilisia. 

Sacyjołahi, jakija pravodzili fokus-hrupy, tłumačać heta tym, što dla bolšaści brytancaŭ Pucin — ahresar, a pryščepku ad papulizmu jany atrymali jašče ŭ breksit, kali im abiacali prostaje rašeńnie składanaha pytańnia, ale ŭ vyniku breksit pahoršyŭ ekanamičnyja prablemy, pavialičyŭ mihracyju i zrabiŭ ludziej biadniejšymi. 

Ci zmohuć novyja ŭłady palepšyć žyćcio ŭ Brytanii?

Chutka — nie zmohuć. Bo lišnich hrošaj niama. 

Abiedźvie partyi pierad vybarami abiacali załatać dzirki ŭ sacyjalnym zabieśpiačeńni, zalić jamy na darohach i dapamahčy tym, chto žyvie ŭ niastačy. Ale i zapasu tryvałaści ŭ kaźnie niama. 

Kab zarabić, treba raścić ekanomiku, jakaja ŭ apošnija hady dadaje nikčemnyja 1-1,5% u hod pa vyšejpieraličanych pryčynach: kavid, breksit, nasielnictva, jakoje stareje, vydatki, jakija rastuć. 

Ni adna z hetych prablem nie vyrašajecca raptoŭna. 

Lidar lejbarystaŭ Starmier pryznaje, što ŭ jaho niama «čaradziejnaj pałački». Jon abiacaje nie pavyšać padatki i palepšyć adnosiny ź ES, ale viartańnia da raniejšych tempaŭ rostu i raniejšaha svabodnaha handlu ź Jeŭrasajuzam nie pradbačycca. 

Akramia taho, novamu ŭradu daviadziecca pracavać va ŭmovach usio bolšaj niavyznačanaści. Vajna ŭ Jeŭropie praciahvajecca, u ZŠA taho i hladzi pryjdzie da ŭłady Donald Tramp, a ŭ Jeŭropie — krajnie pravyja. 

Što budzie dalej?

Na krajnie pravych jeŭrapiejcaŭ raŭniajecca i Najdžeł Faradž. 

Jon pryznaje, što sioletnija vybary — tolki preludyja da nastupnych, 2029-ha hoda. Tady, pa nakatanaj francužankaj Maryn Lo Pen darožcy, brytanskija ultras zmohuć pahłynuć kansiervataraŭ, zachapić ściah karaleŭskaj apazicyi i prarvacca va ŭładu. 

«Tak, lejbarysty lidzirujuć z hihanckim adryvam. Ale jany nie asabliva papularnyja. I chutčej za ŭsio, ich kaalicyja budzie šyrokaj, ale nie toje kab hłybokaj», — papiaredžvaje kiraŭnik daśledčaha centra The UK in a Changing Europe Anand Mienan. 

«Kiru Starmieru budzie niaprosta. Praź piać hadoŭ na nastupnych vybarach jamu daviadziecca pradjavić vyniki», — zhadžajecca hałoŭny ekanamist Institute for Government Džema Citłoŭ. 

Adnaho žadańnia vybarščykaŭ pazbavicca kansiervatyŭnaj partyi i dać šaniec apazicyi niedastatkova, kab advieści pahrozu krajnie pravaha pavarotu ŭžo na nastupnych vybarach u 2029 hodzie, kaža Mienan. 

«Kali za pieršy termin va ŭładzie nie budzie istotnych zruchaŭ, mnie zdajecca, narod surjozna rasčarujecca ŭ palitykach u cełym». 

«Dahetul našaja vybarčaja sistema padachvočvała ludziej hałasavać za adnu ź dźviuch bujnych partyj: uładu ci apazicyju. Ale ŭsio mianiajecca. Tamu novyja ŭłady mohuć kolki zaŭhodna kazać, što reformy patrabujuć času, ale bajusia, što da nastupnych vybaraŭ vybarščyki zapatrabujuć vynikaŭ, a kali ich nie budzie, jany mohuć u cełym stracić vieru ŭ demakratyju i vybarčy praces», — skazaŭ jon.

• 3
• 2
• 1
• 0
• 3
• 1
• 1
• 0