Aficer-pahraničnik, jaki prajšoŭ praz turmu, raskazvaje pra žyćcio «da» i «paśla» dyj nie škaduje słoŭ pahardy dla amapaŭcaŭ
Paśla 19 hadoŭ słužby Alaksandr Vielaśnicki z-pad Stolina nie zmaŭčaŭ u 2020-m. Pamiežnik raskazaŭ «Našaj Nivie» pra sud nad saboj i 42 proźviščy tych, kamu jon nie daruje svajo źniavoleńnie. «Chaču pabačyć śviet i niešta pakinuć paśla siabie», — kaža jon pra svajo ciapierašniaje žyćcio.
«Bajsoł» adkryŭ zbor u dapamohu Alaksandru i jaho siamji — paŭdzielničać možna tut. Abo, kali vy žadajecie dapamahčy jamu niejkim inšym čynam, možacie napisać Alaksandru ŭ fejsbuku.
«Było śmiešna čytać, jak niejki amapaviec nie moža zvolnicca, bo na jaho tady paviesili b kantraktnyja. Nie moh ty zvolnicca, bo nie chacieŭ hetaha»
Alaksandru Vielaśnickamu 46 hadoŭ, jon rodam ź vioski Buchličy na Stolinščynie, što amal na miažy z Ukrainaj. Mužčyna zhadvaje, što ź dziacinstva maryŭ nasić pahony i navat sprabavaŭ pastupić u navučalnuju ŭstanovu MUS, ale nie dazvolili abstaviny.
U kancy 90-ch Vielaśnicki atrymaŭ dypłom jurysta ŭ Stolinskim sielhastechnikumie, a ŭ 2000-m pastupiŭ słužyć pa kantrakcie na miažu z Ukrainaj. Pačynaŭ z kantralora adździaleńnia pamiežnaha kantrolu — praviaraŭ padstavy dla pierasiačeńnia miažy. Zbolšaha jon słužyŭ u dvuch punktach na miažy z Ukrainaj — Vierchni Cierabiažoŭ, heta mižnarodny punkt propusku, i čyhunačny punkt propusku Haryń, dzie znachodziŭsia bolšuju častku času. Ale davodziłasia pracavać i ŭ inšych miescach, u tym liku Alaksandr niejak achoŭvaŭ biełaruskuju ambasadu ŭ Varšavie — heta taksama funkcyja pamiežnaj słužby, tamu što terytoryja ambasady — heta terytoryja krainy.
Na słužbie jaho nazyvali apazicyjanieram, kaža Vielaśnicki:
«Moh pastajać za siabie i svaich padnačalenych, zadavaŭ niajomkija pytańni kiraŭnictvu, moh vykazać svajo mierkavańnie, krytyčnaje da ich zahadaŭ. Naprykład, u luboha punkta propusku musić być svaja terytoryja, abharodžanaja peŭnymi inžyniernymi pabudovami, chacia b toj ža płot musić być, nie kažučy pra sihnalizacyju, kab na terytoryju punkta propusku nie moh by trapić nichto čužy. Ale za ŭsie hady majoj słužby punkt propusku Haryń tak i nie byŭ abharodžany.
Pakolki niama aharodžy, luby čałaviek, jaki chacieŭ nielehalna źjechać u tuju ž Ukrainu, moh pryjści ŭ punkt propusku, schavacca ŭ hruzavym sastavie i pajechać tudy».
Taksama, uspaminaje mužčyna, jaho prymušali rehistravać mizernyja parušeńni z boku inšaziemcaŭ. Naprykład, ciahnik pryjechaŭ na stancyju ŭ 00:30, a ŭ čałavieka, jaki viartajecca va Ukrainu, rehistracyja skončyłasia apoŭnačy. Heta administracyjnaje parušeńnie. Ale, kaža Alaksandr, vialikaj škody ŭ hetym jon nie bačyŭ, tym bolš što zakon u takich vypadkach davaŭ jamu — supracoŭniku, jaki vyjaviŭ parušeńnie — prava vyrašać, ci treba zavodzić na zamiežnika administratyŭku. Tym nie mienš, kiraŭnictva patrabavała zavodzić takija spravy.
Vielaśnickaha na słužbie šanavali.
«Mnie ŭsio padabałasia, ličyŭ, što ja na svaim miescy. Mieŭ peŭnuju jurydyčnuju praktyku, što było blizka mnie pa adukacyi, prysutničaŭ cikavy mnie vajskovy składnik. Zbolšaha kantaktavaŭ z tymi, chto pracavaŭ «na ziamli» — zvyčajnyja praparščyki, jakija vyjšli z naroda, a nie mažornyja aficerčyki — syny pałkoŭnikaŭ. Apošnija byli zatočanyja na vajenščynu, i mnie z takimi ludźmi było ciažka», — zhadvaje Alaksandr hady słužby.
U 2019-m Vielaśnicki pajšoŭ z pamiežnych vojskaŭ, bo adčuvaŭ, što vyhareŭ u zmahańniach z kiraŭnictvam. Nie dačakaŭsia kanca kantraktu i napisaŭ rapart na zvalnieńnie pa ŭłasnym žadańni, daviałosia pazmahacca, kab toj rapart pryniali.
Sistema jaho prosta tak nie adpuściła:
«Šmat chto kaža, što nie moža zvolnicca z takich struktur, bo tady na jaho paviesiać vypłaty dziaržavie kantraktnych, paviesili ich i na mianie. Płaciŭ pa 50 rubloŭ u miesiac, kali nie maješ prybytku, možaš nie płacić, i nichto nie patrabuje vypłacić adrazu ŭsiu sumu.
Tamu mnie było śmiešna čytać, jak niejki amapaviec nie moža zvolnicca, bo na jaho tady paviesili b kantraktnyja. Nie moh ty zvolnicca, bo nie chacieŭ hetaha, a vypłaty — nie toj tormaz, jaki abciažarvaje čałavieka, što nie žadaje słužyć toj sistemie. Inšaja sprava — hrošy, jakija musiać vypłačvać kursanty paśla vučoby ŭ hetych miantoŭskich akademijach, tam vialikaja suma».
Za čas słužby Alaksandr zarabiŭ niekalki ŭznaharodaŭ, u tym liku miedal «Za biezdakornuju słužbu» treciaj stupieni — jaho dajuć za dziesiać hadoŭ słužby biez «surjoznych zalotaŭ». Pryznačali i na druhuju stupień, ale tady atrymać miedal pieraškodziła administratyŭka.
Padčas słužby surazmoŭca pačaŭ rychtavacca da dalejšaha žyćcia: pajšoŭ vučycca na kiroŭcu katehoryj S i Je, źbiraŭsia pajści ŭ dalnabojščyki. Žonka mužčyny aformiła IP, siamja ŭziała ŭ lizinh stareńkuju furu. Paŭtary hoda sprabavali pracavać na siabie, ale ničoha nie atrymoŭvałasia, tak što vyrašyli pazbavicca toj fury. Alaksandr pajšoŭ pracavać najomnym kiroŭcam.
«Bačyŭ niekalki vypadkaŭ, kali mianty źbivali ludziej, prosta kab čałaviek pastaviŭ podpis u administracyjnym pratakole»
Jašče ŭ svaju bytnaść pamiežnikam Vielaśnicki akazvaŭ jurydyčnuju dapamohu ludziam, jakija atrymlivali administratyŭki, zbolšaha źviazanyja z DAI. Šmat na što nahledzieŭsia:
«Dla mianie tady vyrazna skłałasia, što ź siabie pradstaŭlaje milicejskaja banda, jak jany plujuć na svaje ž zakony. Sam bačyŭ niekalki vypadkaŭ, kali mianty źbivali ludziej, prosta kab čałaviek pastaviŭ podpis u administracyjnym pratakole, nie kažu pra niejkija surjoznyja spravy.
Kali ŭ 2017-m zadušvalisia pratesty «darmajedaŭ», usio ŭ mianie kipieła, ale musiŭ maŭčać — byŭ na słužbie i razumieŭ, što, kali pačnu havaryć, pastaŭlu na sabie vialikuju kropku. A ŭ 2020-m ja ŭžo byŭ nie źviazany sa słužbaj. Paśla razhonaŭ siłavikoŭ pačali ŭznaharodžvać miedalom «Za biezdakornuju słužbu», a ja razumieŭ, što heta niemahčyma navat u jurydyčnym płanie. Ludziej źbivali, niekatoryja ź ich zahinuli. Tut pavinny pracavać śledčyja, prakuratura, a siłavikam zamiest hetaha miedali viešajuć».
Kab pakazać svaju niazhodu, mužčyna raźmiaściŭ u siecivie rolik, dzie admaŭlaŭsia ad svajho miedala «Za biezdakornuju słužbu». Čakaŭ, što pa jaho pryjduć siłaviki i, chutčej za ŭsio, adpraviać na sutki pa administratyŭcy, ale hetaha nie adbyvałasia. I tolki praz hod, letam 2021-ha, Vielaśnickaha papiaredzili, što im cikavicca KDB.
Mužčynu zatrymali, kali jon znachodziŭsia doma pamiž rejsami:
«29 vieraśnia 2021-ha pryjechali kadebešniki i para stolinskich miantoŭ, u 20:00 nadzieli na mianie kajdanki i pavieźli ŭ pinski KDB. Tykali mnie ŭ nos tekst kamientara pra Zielcera, patrabavali pryznać, što heta ja jaho napisaŭ, i tady abiacali mianie adpuścić.
Kamientar byŭ taki: «Likvidirovan člen hruppirovki KDB. Pohib naš. Viečnaja pamiať i słava hieroju». Moh by i zhadzicca, što jaho napisaŭ ja, bo tam niama nijakich źniavah. Ale nie razumieŭ, čamu jany tak chočuć, kab ja heta zrabiŭ. Nie pahadziŭsia ni na što, i jany pavieźli mianie na Akreścina ŭ Minsk».
Mužčynu pasadzili ŭ kadebešnuju «Škodu» i pavieźli na trasu Brest-Maskva, zavieźli na zapraŭku. Tam jaho zabraŭ aŭtazak z Bresta i davioz da Akreścina.
Dalej było tak, jak i ŭ inšych fihurantaŭ spravy Zielcera:
«Piać dzion praviali na Akreścina, potym było 40 dzion u žodzinskaj turmie, dzie nas trymali ŭ režymie IČU. Poŭnaja adsutnaść suviazi z rodnymi, 21-22 čałavieki na dziesiacimiascovuju kamieru. A potym mianie i jašče niekalki čałaviek etapavali ŭ bresckaje SIZA».
«Vieryć łukašystam z boku Dziaržpamiežnaj słužby Ukrainy było śmiešna»
Alaksandr tłumačyć, što kamientar, jaki jamu pradjaŭlali pa artykule 130, nasamreč isnavaŭ, ale pisaŭ jaho nie jon. Mužčyna raskazvaje, što ŭ materyjałach jaho spravy jość detalizacyja jaho telefonnych złučeńniaŭ. Pa joj bačna, što ŭ čas, kali raźmiaščali toj samy kamientar, telefon biaździejničaŭ.
A na nastupny dzień, kali telefon apynuŭsia ŭ rukach kadebešnikaŭ, na jaho prychodzili paviedamleńni ad Google i telefonnyja zvanki z kodam ZŠA. Heta padobna da situacyi, kali ŭ telefonie adkryvajuć akaŭnt u prahramie, niejkim čynam pryviazanaj da Google — tudy pastupajuć zvanki, na jakija nie treba adkazvać. I Vielaśnicki ličyć, što ŭ toj čas na jaho telefonie jakraz sprabavali adkryć akaŭnt, ź jakoha byŭ stvorany toj samy kamientar:
«Ahučvaŭ na sudzie ŭsiu tuju detalizacyju, kab heta było zafiksavana. Usio heta nie adyhrała nijakaj roli, my navat nie hladzieli tam videa zabojstva Zielcera. Ale pahladzieli majo videa z tym miedalom, jakoje nie maje nijakaha dačynieńnia da spravy Zielcera».
Kali 24 lutaha 2022-ha pačałosia poŭnamaštabnaje ŭvarvańnie va Ukrainu, Alaksandr znachodziŭsia ŭ Bresckim SIZA. Dla jaho, uradženca vioski na miažy z Ukrainaj, heta byli vielmi składanyja naviny, tym bolš što mužčyna amal dva dziesiacihodździ adsłužyŭ na toj miažy, i ŭ tym rehijonie žyvuć jaho rodnyja.
Alaksandr zhadvaje hnieŭny list, jaki ŭ pieršyja dni vajny napisaŭ Anatolu Łapo, tahačasnamu staršyni biełaruskaha Pamiežnaha kamiteta, kiraŭnik ukrainskich pamiežnikaŭ. Vielaśnicki byŭ by hatovy dałučycca da takoha lista:
«Łapo abiacaŭ [ukrainskamu kalehu], što nie budzie nijakaha napadu ź biełaruskaj terytoryi, i praź niekalki dzion usio i zdaryłasia. Vieryć łukašystam z boku Dziaržpamiežnaj słužby Ukrainy było śmiešna, nielha tak rabić. Kali ty zajaviŭ, jak jano budzie, a potym tabie skazali padnimać šłahbaumy i prapuskać tanki va Ukrainu, ty musiŭ abo źniać pahony, abo dastać pistalet i puścić sabie kulu ŭ łob.
Ale tam [u kiraŭnictvie Pamiežnaha kamiteta] niama ludziej, zdatnych na taki ŭčynak. Padčas słužbovaha rostu za imi nazirajuć — adsočvajuć niełajalnaść da ŭładaŭ, zdolnaść vykazvać svajo mierkavańnie i krytykavać dziejańni kiraŭnictva. Takich ludziej pakidajuć na pasadach, jakija ničoha nie značać, nie dapuskajuć da pasadaŭ, na jakich čałaviek moh by niešta zrabić jak samastojnaja adzinka.
Aficery kamiteta ad majora, padpałkoŭnika i vyšej užo nie zdolnyja na samastojnaść. Kaniečnie, siarod maładych aficeraŭ jość ludzi, jakija majuć vočy i rozum, umiejuć krytyčna myślić i razumiejuć, što adbyvajecca. Ja takich viedaŭ».
«Zrazumieŭ, što kali ty zacikaviš hetuju bandu, ciabie mohuć zrabić sakralnaj achviaraj»
Mužčyna maje śpis z 42 proźviščaŭ ludziej, chto ŭdzielničaŭ u tym, kab jon trapiŭ za kraty i kab jaho termin byŭ ciažkim. Hety śpis, jak i inšyja materyjały pa spravie, Alaksandr pakazaŭ redakcyi «Našaj Nivy».
U im paznačanyja proźviščy śledčych i sudździaŭ pa jaho spravie, lejtenanta KDB, jaki jaho zatrymlivaŭ, prakuroraŭ, supracoŭnikaŭ Śledčaha kamiteta i Departamienta vykanańnia pakarańniaŭ, a taksama niekatorych supracoŭnikaŭ kałonii №15, dzie Alaksandr adbyvaŭ termin. Narešcie, tam i imiony supracoŭnikaŭ stolinskaha RUUS, dzie mužčyna musiŭ adznačacca paśla vyzvaleńnia.
Pra niekatorych z hetych ludziej Vielaśnicki raskazvaje bolš padrabiazna. Jon zhadvaje bresckaha śledčaha Siarhieja Jacuka, jaki pryjšoŭ da jaho tolki adnojčy — prynios na podpis hatovuju kryminałku: maŭlaŭ, padpisvaj chutčej, tady dam spatkańnie z žonkaj. Ci sudździu Andreja Vasiluka:
«Heta byŭ toj čałaviek, ź jakim ja bolš za ŭsio kamunikavaŭ. Łukašyst jak łukašyst, rabiŭ vyhlad, što navat choča ŭ niečym razabracca. Prakuror pryvioŭ ekśpierta, jaki raskazvaŭ, jak pracuje telehram i što tam nielha ŭstavić kamientar zadniaj dataj. Ja zadaŭ im šmat pytańniaŭ, jakija mahli dakazać maju nievinavataść, i sudździa musić źviartać na heta ŭvahu.
Jon tady skazaŭ: «Mnie zdajecca, niechta choča ŭvieści nas u zman». Možna było padumać, što jon zadumaŭsia nakont arhumientaŭ u maju nievinavataść — maŭlaŭ, heta śledstva choča ŭvieści ŭ zman, bo jano kaža, što ja raźmiaściŭ toj kamientar, a pa fakcie hetaha kamientara tam nie było. Było ŭražańnie, što sudździa na maim boku».
Alaksandr zhadvaje, što sudździa zahadaŭ vyklikać na nastupnaje pasiedžańnie kadebešnikaŭ, jakija zatrymlivali mužčynu, i śpiecyjalista z MTS. Ale na nastupnym pasiedžańni sudździa sam admoviŭ u vykliku taho śpiecyjalista, a kadebešniki akazalisia «na apieratyŭnym zadańni». U kancy pasiedžańnia sudździa spytaŭ, ci budzie Alaksandr nasić toj samy miedal i atrymaŭ admoŭny adkaz, a na nastupnym pasiedžańni abviaściŭ prysud — 2,5 hoda źniavoleńnia.
U kałonii №15 Vielaśnicki pravioŭ vosiem miesiacaŭ, bo jaho pratrymali 15 miesiacaŭ u SIZA — dzień u SIZA roŭny 1,5 dnia ŭ kałonii. Mužčyna kaža, što schavaŭ hłyboka ŭnutr siabie ŭspaminy pra toj čas, bo zhadvać heta zanadta ciažka.
Jašče za kratami mužčyna vyrašyŭ, što na voli źjedzie ź Biełarusi:
«Zrazumieŭ, što kali ty zacikaviš hetuju bandu, ciabie mohuć zrabić sakralnaj achviaraj. Kali ŭ Mačuliščach padarvali rasijski samalot, była zakranutaja Stolinščyna — fihurant toj spravy Šviec chavaŭsia tam. Stolin — maleńkaje miastečka, takich «ekstremistaŭ», jak ja, tam niekalki čałaviek. I kali takaja situacyja zdarycca, zhadajuć mianie, tym bolš što ja — były vajskoviec, vučyŭsia antydyviersijnaj dziejnaści»
U žniŭni 2023-ha Alaksandr vyjšaŭ na volu, a ŭ listapadzie 2023-ha, kali jon jašče nie paśpieŭ vyjechać, jaho vyklikali ŭ stolinski RUUS. Mužčyna vyrašyŭ nie ryzykavać i źjechaŭ u Hruziju, a paźniej pierabraŭsia ŭ Polšču.
Ciapier jon žyvie ź siamjoj u Varšavie i čakaje mižnarodnuju abaronu. Pierad adjezdam Vielaśnicki raźvitaŭsia z baćkam, bo razumieŭ, što žyvym jaho ŭžo nie pabačyć. Toj pamior u sakaviku, i Alaksandr pryznajecca — nie čakaŭ, što heta adbudziecca tak chutka.
«Treba šukać pracu, kab ja moh tut dla svajoj siamji niešta zrabić. Nie tak šmat zastałosia taho žyćcia, i chočacca niešta pakinuć paśla siabie, moža i pabačyć choć jaki śviet. Kali budzie mahčymaść, pasprabuju viarnucca za styrno fury i pajeździć pa Jeŭropie, papracavać kiroŭcam», — dzielicca płanami surazmoŭca.
«Bajsoł» adkryŭ zbor u dapamohu Alaksandru i jaho siamji — paŭdzielničać možna tut.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆJak mučyli Cila Švajhiera i centry haradoŭ, kab stvaryć karcinku dla sudzimaha za machlarstva prateže Dźmitryja Baskava15
Kamientary
ale zdajecca, jon całkam stračany dla vieličnaha Nacyjanał-Čekisckaha Prymireńnia, pra jakoje tak marać usio bolš i bolš śviadomych spadaroŭ