«U SIZA my z mamaj prydumali ŭmoŭny znak». Syn viadomaj aktyvistki Taćciany Kanieŭskaj raskazaŭ, što pieražyŭ
«Ujavicie ŭ takoj situacyi maładoha čałavieka, jaki try hady nie bačyŭ dziaŭčat, i tut uvieś vahon poŭny hetych pryhožych strojnych dzievak». Hamialčuk Dźmitryj Kanieŭski — syn viadomaj aktyvistki Taćciany Kanieŭskaj. Jamu prysudzili try hady kałonii za kamientar, maci dahetul za kratami. Nižej — jaho apovied pra razarvanuju siamju, zatrymańnie maci i vyprabavańnie turmoj.
«Bajsoł» adkryŭ zbor u dapamohu Dźmitryju — paŭdzielničać možna tut. Abo, kali žadajecie dapamahčy chłopcu niejkim inšym čynam, možacie napisać jamu ŭ instahram.
«Vydatna pamiataju haładoŭku maci, bo ja adzin z tych ludziej, jaki im tady padvoziŭ vadu ŭ butelkach»
Dźmitryj vyras u šmatdzietnaj siamji, u zbudavanym baćkami domie, što mieścicca ŭ homielskim pryvatnym siektary. U Kanieŭskaha jašče try braty — dva starejšyja i adzin małodšy.
Paśla škoły chłopiec, u adroźnieńnie ad šmatlikich adnahodkaŭ, vielmi chacieŭ u armiju, ale ž zadača akazałasia nie nadta prostaja:
«Mianie tak baćka vychavaŭ — maŭlaŭ, luby mužyk musić prajści hetuju škołu žyćcia, chacia b lohkim čynam. Try pryzyvy zapar mianie adbrakoŭvali, chacia ŭ mianie pieršaja hrupa hodnaści, usio było vydatna sa zdaroŭjem. Ale mnie kazali — to nabrali poŭny štat, to skamplektavali ŭsie častki, maŭlaŭ, ludzi nie treba.
My z mamaj trochi pakumiekali na hetuju temu i vielmi pakryŭdzilisia na vajenkama. Ale ŭ vyniku prarvaŭsia i adsłužyŭ u PDV, čym vielmi zadavoleny, bo heta mnie dało fajnuju fizičnuju nahruzku, ja i z parašutam skakaŭ».
Paśla zakančeńnia škoły Dźmitryj advučyŭsia na elektrahazazvarščyka, ale papracavaŭ im nie bolš za paŭhoda — vielmi nie spadabałasia. Dalej zaniaŭsia miakkaj meblaj, pracavaŭ na pradpryjemstvach u Biełarusi i Polščy.
U tyja hady jaho maci Taćciana Kanieŭskaja, piedahoh-arhanizatarka ŭ škole narodna-mastackich promysłaŭ, pryjšła ŭ hramadzianski aktyvizm. Dźmitryj apisvaje jaje jak vielmi aktyŭnaha ŭ pracy čałavieka.
U siamji Taćciana taksama była arhanizatarkaj — ładziła siamiejnyja sustrečy.
«Jana ŭsim zvaniła i ŭhavorvała, naprykład, razam pajechać na paru tydniaŭ u les ci na rybałku. Ci była mahčymaść admovicca? Nie (śmiajecca). Čaściej za ŭsio jana staviła pierad faktam, nie zaležała ad taho, maješ ty płany ci nie. Usim heta padabałasia — fajna, kali jość takaja mama, jakaja ŭsich padymaje.
U 2016-m pasadzili za kraty majho starejšaha brata Sašu, jaho asudzili pa [narkatyčnym] artykule 328 — [my ličym] pa fakcie, za toje, čaho jon nie rabiŭ. Jamu dali vosiem hadoŭ (paśla apielacyi termin skaracili da 5 hadoŭ. — NN). Mama pačała šukać sposaby pierahledzieć spravu i niejak pamienšyć termin, daviedałasia, što isnuje arhanizacyja «Matčyn ruch». Ale joj nie spadabałasia, jak tam dziejničali, i razam ź niekatorymi inšymi ludźmi jana zaniałasia rucham «Maci 328».
Tady ŭdałosia paŭpłyvać na situacyju: źnizili nižnija miežy pakarańniaŭ pa 2-j i 3-j častkach artykuła 328. Taksama ŭ 2019-m hodzie pa amnistyi na volu vyjšła šmat abvinavačanych pa hetym artykule.
Dźmitryj raskazvaje pra haładoŭku svajoj maci — ličyć, što hety krok šmat u čym paspryjaŭ takim vynikam:
«Vydatna pamiataju haładoŭku, bo ja adzin z tych ludziej, jaki im tady padvoziŭ vadu ŭ butelkach. Haładali ŭ niekalkich haradach, maja mama ź niekatorymi inšymi žančynami haładała ŭ Kalinkavičach, i my ŭpotaj praz kusty nasili im vadu. Baćka tady mocna pieražyvaŭ, dy i ciapier jon tak pieražyvaje, što nie pieradać. Dy i my z bratami tady vielmi chvalavalisia.
Heta było vielmi strašna, i nastupstvy haładoŭki byli surjoznyja. Mama lahła ŭ balnicu, i joj vyrazali žoŭcievy puchir. A ŭsio praz toje, što z haładoŭki treba vychodzić pastupova, i mama rana vyrašyła, što jana ŭžo vyjšła. Kuplaje marožanaje, źjadaje jaho i ŭviečary traplaje ŭ balnicu».
«Za ŭvieś čas, pakul siadzieŭ, adpraviŭ byłoj 178 listoŭ, nie atrymaŭ ni adnaho adkazu»
U 2018-m Dźmitryj čarhovy raz pryjechaŭ dachaty z pracy ŭ Polščy, zajšoŭ u kramu. Tam jon sustreŭ dziaŭčynu, ź jakoj byŭ znajomy z 16 hadoŭ i niekali sustrakaŭsia. Raskazvaje, što byłyja pačućci viarnulisia, jany ź dziaŭčynaj pačali žyć razam, i ŭ vieraśni 2019-ha na śviet źjaviŭsia jaho syn Maksim.
Praź niejki čas, jašče da vybaraŭ 2020-ha, kachanyja razyšlisia, ale zastalisia siabrami i kamunikavali ledź nie štodzień. Usio skončyłasia, kali chłopiec trapiŭ za kraty:
«Za ŭvieś čas, pakul siadzieŭ, adpraviŭ joj 178 listoŭ, nie atrymaŭ ni adnaho adkazu. Moj brat jeździŭ da jaje dachaty, ale nie znajšoŭ jaje. Kali ja vyjšaŭ, usio ž adšukaŭ jaje. Skazaŭ, što dasłaŭ joj 178 listoŭ, jana mahła b adkazać choć na adzin, dasłać chacia b adno fota majho syna. A jana mnie kaža, što, kali mianie pasadzili, da jaje pryjechali sa Śledčaha kamiteta i skazali: «Kali chočaš pajechać za im, možaš ź im kamunikavać. A kali nie, to treba zrabić tak, kab ty źnikła».
Ale vierniemsia ŭ čas da vybaraŭ. Dźmitryj raskazvaje, jak adnojčy jon sa svajoj byłoj kachanaj sustreŭ dziaŭčynu-padletka, jakaja siadzieła la homielskaha vakzała i płakała. Jana paskardziłasia novym znajomym, što doma ŭ jaje składanaja situacyja, svarki z baćkami — maŭlaŭ, tamu i płača.
«Maja byłaja doŭha pracavała ź dziećmi, tak što viedaje, jak ź imi kamunikavać. Jany z toj dziaŭčynkaj abmianialisia numarami telefonaŭ i časam sazvońvalisia. Niejak hetaja dziaŭčynka pazvaniła, ale na zvanok adkazaŭ ja, i jana paprasiła mianie dapamahčy — maŭlaŭ, treba pierasunuć paru šafaŭ i łožak u jaje doma. Skazała, što tam budzie i jaje mama. Pryjazdžaju, rablu što treba, my razychodzimsia.
Praź niekalki dzion da mianie prychodziać sa Śledčaha kamiteta, pytajucca, ci ja viedaju hetuju dziaŭčynku. Akazałasia, što jany na mianie napisali zajavu z abvinavačvańniami ŭ «inšych dziejańniach seksualnaha charaktaru sa śviadoma niepaŭnaletniaj». Dumaju: jak heta tak?» — uspaminaje Kanieŭski.
Dźmitryj raskazvaje, što suprać jaho byli tolki słovy dziaŭčynki i jaje mamy, nijakich dokazaŭ jaho viny nie było. Dziaŭčynka kazała, što złačynstva adbyvałasia doma ŭ Dźmitryja, ale nie zmahła apisać interjer, koler mebli. U vyniku spravu zakryli praz adsutnaść dokazaŭ.
Kanieŭski kaža, što paźniej daviedaŭsia, što tuju zajavu na jaho pisali nie dobraachvotna: jon razhladaje heta jak častku cisku na jaho maci-aktyvistku — maŭlaŭ, historyja pra jaho pryjezd da dziaŭčynki niejak trapiła da siłavikoŭ, i jany vyrašyli jaje vykarystać. Mužčyna ličyć, što ŭ toj čas jaho telefon prasłuchoŭvali. Taksama jon bačyŭ, jak štodzień u jahony akaŭnt u elektronnaj pošcie zachodziŭ niechta nieviadomy: Dźmitryj zakryvaŭ novyja sieansy karystańnia, jakija raspačynaŭ hety čałaviek, a na nastupny dzień jany źjaŭlalisia znoŭ.
Taćcianu Kanieŭskuju zatrymali 6 žniŭnia 2020-ha.
«Jaje pratrymali troje sutak pad vartaj, prajšoŭ sud. Pakolki maje niepaŭnaletniaje dzicia, joj nie dali novyja sutki. Jana vychodzić z budynka suda (heta było 10 žniŭnia. — NN) i kaža mnie z bratami, što vierniecca tudy, kab zabrać rečy. Mama zachodzić u budynak — i ŭsio, jaje niama hadzinu, druhuju. My idziom tudy, tam nichto ničoha nie kaža.
Tady niachaj pracujuć sami. Nabirajem Saviecki adździeł milicyi, kažam, što chacieli b napisać zajavu [ab źniknieńni čałavieka]. Nie kažam proźvišča, a dziažurny ŭžo adkazvaje, što nie treba nijakaj zajavy, naša mama ŭ ich».
Kanieŭskaja na toj čas była davieranaj asobaj Śviatłany Cichanoŭskaj. Dźmitryj uspaminaje, što paśla zatrymańnia maci jamu daviałosia pierajechać da baćki, bo toj vielmi ciažka pieražyvaŭ zatrymańnie žonki. Žyćcio vielmi źmianiłasia:
«Małodšamu bratu, Žoryku, daviałosia vielmi chutka pastaleć — kali mamu pasadzili, jamu było 11 hadoŭ. U baćki šmat čaho źmianiłasia, dy i prosta bačna, jak kožny viečar jon siadzić pierad televizaram i zaŭvažna sumuje».
4 maja 2021-ha Taćcianu asudzili na šeść hadoŭ pazbaŭleńnia voli.
«Pisaŭ usio, što chacieŭ by zrabić ź siłavikami, i kali b nie maje braty, chutčej za ŭsio i zrabiŭ by»
Kab raskazać pra ŭłasnaje zatrymańnie, Dźmitryj tłumačyć svoj psichałahičny stan pierad im:
«U mianie pasadzili mamu, taksama ŭ mianie tady byli sprečki nakont syna, z kim jon budzie i jak jaho zabirać. Ja dapamahaŭ baćku, zajmaŭsia advakatami, była prosta tona pieradačak — znachodziŭsia ŭ napružanym stanie. A potym jašče mnie skazali, što moj najlepšy siabar trapiŭ pad začystku siłavikoŭ.
Da mianie dajšła hetaja infarmacyja, i ŭ mianie vielmi mocna zdali niervy. Napisaŭ kamientar u telehramie pra ŭsio, što dumaju nakont hetych złačyncaŭ. Pisaŭ usio, što chacieŭ by zrabić ź imi na toj čas, i kali b nie maje braty, chutčej za ŭsio i zrabiŭ by».
Dźmitryj tłumačyć, što havorka išła pra jaho sasłužyŭca i najlepšaha siabra. Paśla słužby ŭ armii jon pajšoŭ pracavać u milicyju sapioram. U pačatku 2020-ha mužčyna papiaredziŭ Dźmitryja, što ŭ krainie čakajucca strašnyja padziei, zvolniŭsia z RUUS i pierajechaŭ z samoj Lidy ŭ pryharad.
Kanieŭski pakinuŭ kamientar pra siłavikoŭ u śniežni 2020-ha, praź miesiac u jaho baćkoŭskim domie źjavilisia hubazikaŭcy. Za dzień pierad hetym Dźmitryj napisaŭ małodšamu bratu, što choča zabrać u jaho kartku, na jakuju časam skidvaŭ dla brata hrošy. Na nastupny dzień pryjechali siłaviki — maŭlaŭ, kab udakładnić, ci nie karystajecca kartkaj niepaŭnaletni.
Tady, 16 studzienia 2021-ha, jamu vypisali papiaredžańnie ŭ HUBAZie i adpuścili. A 27 studzienia da mužčyny pryjechaŭ śledčy, nibyta kab Dźmitryj padpisaŭ papiery ab zakryćci spravy. U vyniku jaho advieźli ŭ Śledčy kamitet, dzie ŭžo čakali kanvairy.
«Ścieny byli abadranyja, a ŭ vuhłu lažała źmierzłaja kuča fiekalij»
U homielskim SIZA Dźmitryj pravioŭ kala vaśmi miesiacaŭ. Toj čas jon zhadvaje z žacham:
«Dumaŭ: toje, što ja pabačyŭ u svajoj pieršaj kamiery, byvaje tolki ŭ kino. Heta była karancinnaja kamiera na 12 čałaviek, ja tam byŭ adzin. Vokny tam byli, ale ŭ ich nie było škła, śnieh lažaŭ prosta na adnoj z nar. Stajaŭ žudasny choład. Źleva ŭ kamiery byŭ tualet, ścieny byli abadranyja, plitka pabitaja, a ŭ vuhłu lažała źmierzłaja kuča fiekalij. Da ściany prymiorz prusak.
My z mamaj siadzieli na adnym paviersie i ŭ adnym kryle SIZA, tak što mahli ź joj pierakrykvacca praz kalidor, i kanvairy nie razumieli, što adbyvajecca. U nas na dvorykach dla špacyraŭ byŭ taki ŭmoŭny znak: «Ururu, treci rehijon». I jana mnie na heta adkazvała: «Pryviet, synočak».
Kanieŭski ŭspaminaje SIZA ŭ Baranavičach, kudy jon trapiŭ na tydzień pierad kałonijaj — jon nazyvaje toj stary budynak žudasnym miescam, padobnym da «viaźnicy ŭ zamku». Etapavali chłopca ŭ adzinočnaj kamiery, dadatkovy ździek — nie vypuskali ŭ tualet i prosta prachodzili mima z kipniem, kali Dźmitryj chacieŭ zrabić harbaty.
Kałoniju №22 Kanieŭski apisvaje jak miesca, dzie ŭ jaho šmat na što adkrylisia vočy. Zona, kaža mužčyna, jaho tolki razzłavała, a nie supakoiła:
«Zrazumieŭ, što złyja ŭ kałonii — heta supracoŭniki, a nie viaźni. U hetaj kałonii doŭhi čas žyli kotka i kot, u ich źjavilisia kacianiaty, i adzin z supracoŭnikaŭ vyrašyŭ prosta spalić tych kacianiat u kačaharcy. Pra heta daviedaŭsia adzin viazień i paśpieŭ vyratavać dvaich kacianiat, abpaliŭ sabie ruki, kali ich dastavaŭ. Jon ich pastajanna chavaŭ, nasiŭ im sa stałovaj katlety, ale vylečyŭ ich».
U kałonii Dźmitryj navučyŭsia šyćciu i navat maje razrad jak švačka. Hety dośvied jon nazyvaje cikavym, asabliva z ulikam taho, što sam zajmajecca miakkaj meblaj. Tak što kali ŭ budučym jon zładzić u Polščy majsterniu pa ramoncie mebli, asobna šukać švačku budzie niepatrebna.
Svajo vyzvaleńnie Kanieŭski zhadvaje jak hłytok čystaha pavietra. Doŭhi čas pierad vychadam jon znachodziŭsia ŭ PKT, i kali vyjšaŭ na volu, prajšoŭsia pa lesie da čyhunačnaj stancyi Damanava. Zajšoŭ u kramu, nabyŭ vady i vydychnuŭ:
«Było vielmi strašna, pužaŭsia ludziej. Kali jechaŭ z Bresta ŭ Homiel, zdaryłasia śmiešnaja situacyja. Sadžusia ŭ amal pusty vahon, i ŭ Pinsku vahon amal całkam zabivajecca — jechała niejkaja žanočaja kamanda pa valejbole. I prosta ŭjavicie ŭ takoj situacyi maładoha čałavieka, jaki try hady nie bačyŭ dziaŭčat, i tut uvieś vahon poŭny hetych pryhožych strojnych dzievak. Ja adviarnuŭsia ŭ akno, pačyrvanieŭ i maŭču, jany mnie niejkija pytańni zadajuć, a ja ničoha nie mahu im adkazać.
Chacieŭ zrabić rodnym siurpryz i skazaŭ im, što vyzvalajusia 16 kastryčnika [2023 hoda], a sam vyzvaliŭsia 14-ha. Rankam 15-ha ja ŭžo byŭ u Homieli, pryjechaŭ dachaty, razbudzili baćku. Było prosta ščaście-radaść».
Paśla vyzvaleńnia Kanieŭski musiŭ nie tolki adznačacca ŭ RUUS niekalki razoŭ na tydzień, ale i ŭdzielničać razam ź inšymi eks-viaźniami ŭ hramadskich pracach, naprykład, prybirać liście. Kali b jon nie padtrymaŭ hetaje nou-chau miascovych siłavikoŭ, atrymaŭ by pratakoł za «parušeńnie».
Takich pratakołaŭ u chłopca nabrałasia amal dva dziasiatki, i praz heta jamu pahražała kryminalnaja adkaznaść. Kab paźbiehnuć novaha pieraśledu, u vieraśni 2024-ha Dźmitryj vyjechaŭ ź Biełarusi.
Ciapier jon žyvie ŭ polskim horadzie Kališ, dzie niekali pracavaŭ na fabrycy mebli. Ale žadaje ad žyćcia bolšaha:
«Nie chaču spyniacca na hetaj fabrycy, bo na joj možna hadoŭ za dziesiać mocna papsavać zdaroŭje, heta vielmi ciažkaja praca. U mianie jość dakładnaja meta — žadaju sustreć staraść u kaviarni-marožanaje u marselskim porcie. Što dla hetaha treba? Pracavać, pracavać i jašče raz pracavać».
Maci Dźmitryja, Taćciana Kanieŭskaja, dahetul zastajecca za kratami. Chłopiec dzielicca tym, što skazaŭ by joj ciapier, kali b moh:
«Jość słovy, jakija ja joj pisaŭ u liście, i ciapier, kali b pabačyŭ, napeŭna paŭtaryŭ by. Mama! Ty, kaniešnie, vielmi mocnaja i śmiełaja žančyna, ale viedaj, što adna ty nie spravišsia z usim. Tamu ŭ luboj situacyi i ŭ lubym vypadku ja zaŭždy budu kala ciabie, jak i kožny z maich bratoŭ».
«Bajsoł» adkryŭ zbor u dapamohu Dźmitryju — paŭdzielničać možna tut.
Dziakujem za dapamohu z pošukam surazmoŭcy inicyjatyvie «Volnyja», jakaja dapamahaje byłym palitviaźniam.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary