Narod, piśmieńniki i medyi pra Narodnaha

Tema Narodnaha piśmieńnika, jakuju ŭźniała była «Naša Niva», vyklikała žyvuju reakcyju čytačoŭ i vyjšła pa-za ramki hazety.

Nadoječy na chvalach radyjo «Svaboda» prahučeła prahrama na hetuju temu z udziełam Adama Hlobusa, Jaŭhiena Budzinasa dy Valancina Akudoviča. Adhuknułasia materyjałam «Eŭrapiejskaje radyjo». U hazetu sa svaimi prapanovami pišuć našyja čytačy i biełaruskija litaratary. Udzielniki dyskusii nia tolki nazyvajuć peŭnyja kandydatury, ale j vykazvajucca, ci patrebien instytut Narodnaha piśmieńnika siońniašniaj Biełarusi ŭvohule.

Narod pra Narodnaha

Naš čytač Jahor Marcinovič pahadžajecca z aktualnaściu temy, adnak ličyć što Narodnym piśmieńnikam nia moža być tvorca, maładziejšy za 60 hadoŭ. Pry hetym Narodny musić być mienavita piśmieńnikam: «Zianon šmat zrabiŭ dla biełaruskaj Niezaležnaści. Ale vielmi mała dla biełaruskaj litaratury. I heta narmalna! Bo Paźniak – nie piśmieńnik... Arłoŭ? Kaniečnie, heta viadomy čałaviek, hramadzki dziejač, historyk. Ale nie Narodny piśmieńnik, bo nie epocha ŭ biełaruskaj prozie.

Pra Vasila Siomuchu... Narodny pierakładčyk – heta b hučeła. Ale takoha zvańnia ž jašče niama». Kryterami adboru, na dumku sp.Marcinoviča, jość viadomaść u narodzie («viadomaść mienavita jak litaratara»), a taksama pryznańnie litaraturnaha talentu i najaŭnaść litaraturnaj spadčyny. Pavodle hetych kryteraŭ Jahor Marcinovič addaje svoj hołas na karyść Ivana Ptašnikava.

Uładzisłaŭ Charchardzin ź Vierchniadźvinsku nia zhodny z tym, što ŭ Biełarusi niama z kaho vybrać Narodnaha piśmieńnika. Bolš za toje, jon prapanuje samim čytačam «vyznačyć Narodnych piśmieńnikaŭ, na pačatak nia mieniej jak 5–10 piśmieńnikaŭ i paetaŭ, a potym kožny hod vyznačać adnaho-dvuch u dadatak da tych, kaho vyznačali raniej». Ad siabie jon prapanuje siarod piśmieńnikaŭ – Uładzimiera Arłova i Volhu Ipatavu, siarod paetaŭ – Hienadzia Buraŭkina.

Jury Miańkoŭ, nastaŭnik ź vioski Baravaja Buda, nia bačyć sensu davać zvańni piśmieńnikam i paetam, jak heta rabili ŭ savieckija časy. Pryčyna – «hetaje zvańnie prysudžali ŭ imperskija časy z metaj kantralavać piśmieńnickaje asiarodździe». «Sapraŭdnym Narodnym ža piśmieńnikam moža być tolki toj, chto nia tolki dobra moža pisać svaje tvory na rodnaj biełaruskaj movie, ale ŭ pieršuju čarhu jon pavinien zmahacca za adradžeńnie biełaruskaj kultury, historyi, pavinien być razam z abudžanym narodam na placach, baranić volu i svabodu. Jon pavinien nia tolki štodzień razmaŭlać i dumać pa-biełarusku, ale i adčuvać nastolki biełaruskaje słova, jak adčuvaje sapraŭdny Biełarus», – piša sp.Miańkoŭ.

Piśmieńniki pra Narodnaha

Kali tvorca hodna reprezentuje litaraturu svajho narodu jak mastak słova i hramadzianin, to nia hrech jaho ŭšanavać adpaviednym čynam. Tak ličyć litaratar i navukoviec Arsień Lis. I nia bačyć ničoha kiepskaha ŭ tym, što hetaja tradycyja ŭ nas pryžyłasia. Ad siabie jon prapanuje Ivana Ptašnikava ź jaho adčuvańniem pryrody i čałavieka, Viktara Kaźka – aryhinalnaha prazaika ź mitalahičnymi elementami ŭ suvorym realiźmie. A biełaruskuju paeziju, na dumku sp.Lisa, hodna prezentujuć Hienadź Buraŭkin, Vasil Zujonak, Anatol Viarcinski, Janka Sipakoŭ, Aleś Razanaŭ, Siarhiej Zakońnikaŭ, Uładzimier Niaklajeŭ. Upieršyniu ŭ śpisie pretendentaŭ, dziakujučy A.Lisu, źjavilisia biełaruskija dramaturhi Alaksiej Dudaraŭ dy Aleś Pietraškievič. A prysvoić vysokaje zvańnie ad imia narodu, miarkuje litaratar, pavinna ŭ poŭnym sensie hetaha słova aŭtarytetnaja ŭstanova ci Asoba.

«Svaboda» pra Narodnaha

U prahramie Jurja Drakachrusta na temu Narodnaha razvažali piśmieńniki i filozafy. Siarod ich byŭ i toj, kaho ŭ časie hałasavańnia taksama prapanoŭvali na hetaje zvańnie.

Adam Hlobus ciešycca, što ŭ Biełarusi bolš nie ŭznaharodžvajuć tvorcaŭ savieckimi zvańniami: «I dziakavać Bohu, što ciapier nie dajuć hetaha zvańnia. Ja ličyŭ jaho zaŭsiody kryšku abraźlivym, bo piśmieńniki, jakija pisali pa-rasiejsku i byli imperskimi piśmieńnikami – imperyi SSSR, nie atrymlivali zvańnia Narodnaha piśmieńnika Rasiei. A heta takoje hreblivaje staŭleńnie da litarataraŭ z uskrain… Kali kazać pra narodnych piśmieńnikaŭ Biełarusi bolš hłyboka, to ich u nas dva – Kołas i Kupała. Bolš i nia treba».

Jaŭhien Budzinas ličyć, što tvorčy čałaviek, kab paźbiehnuć pryhniotu, musić paźbiahać luboj ułady nad saboju: «Usio ž chto narodny, musiŭ by vyznačać narod... Inšaja sprava, što hetaje zvańnie – jak i inšyja savieckija zvańni – «zasłužany», «hanarovy» i h.d. było symbalem uładnaha pryznańnia. Kali vy stali ŭ pozu adnosna ŭłady, to niedarečna pretendavać na toje, što ŭłada pačnie vam vykazvać aficyjnaje pryznańnie. A što tyčyć tych, chto staŭ u inšuju pozu, to dla aficyjnaha pryznańnia patrebnaje jašče i majsterstva i talent. Niešta ja takich nia baču siarod tych, chto pajšoŭ ciapier u nahu z uładaj.

A naahuł mnie zdajecca, što nia sprava piśmieńnika pra heta niepakoicca. Paŭtarusia, piśmieńnik pavinien być jak maha dalej ad luboj ułady, bo lubaja ŭłada pryhniataje čałavieka».

Lubimy Ju.Drakachrustam Valancin Akudovič uvažaje apytańnie na temu Narodnych piśmieńnikaŭ vartym «SB», ale nie «NN», a samu temu archaičnaj. «Status Narodnaha piśmieńnika, jak viadoma, prydumali kamunisty. Tady, zrešty, jon byŭ z roznych pryčynaŭ darečy. Pa-pieršaje, kamunistyčnaja idealohija vydavała siabie za idealohiju narodu, i piśmieńnik vyznavaŭsia jaje hałoŭnym ideolaham. Pa-druhoje, na tuju paru kniha jašče sapraŭdy dosyć šyroka čytałasia, skažam, ramany Šamiakina vydavalisia miljonnymi nakładami.

A što my majem ciapier? Pieradusim zaŭvažym, što biełaruskaja litaratura sama pa sabie nia tolki nie narodnaja, a prosta marhinalnaja źjava. I navat najbolš papularnych jaje aŭtaraŭ, skažam, Adama Hlobusa, čytaje niekalki tysiačaŭ čałaviek... Karaciej, davajcie nia budziem hańbicca pierad ludźmi, abmiarkoŭvajučy archaičnyja idei, jakija naležać tym epocham, ź jakimi my imkniemsia jak najchutčej raźvitacca», – reziumuje filozaf, viadomy svaimi pravakacyjnymi vykazvańniami.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0