Finlandyja, Biełaruś i Jeŭrapiejski sajuz

Artykuł Alaksandra Stuba, ministra zamiežnych spraŭ Finlandyi, śpiecyjalna dla biełaruskich ŚMI.

Finlandyja adznačaje 6 śniežnia 93-ja ŭhodki niezaležnaści. My hanarymsia svajoj paŭnočnaj dziaržavaj, jakaja ŭ 1917 hodzie ŭ adhałośsi Kastryčnickaj revalucyi ŭ Rasii zdabyła niezaležnaść, zmahałasia za jaje ŭ hady druhoj suśvietnaj vajny i raźviłasia ź biednaj sielskahaspadarčaj krainy ŭ adnu z najbolš zamožnych krainaŭ śvietu. Siońnia my šanujem pamiać tych, chto zahinuŭ u vojnach, i vykazvajem padziaku tym vieteranam, jakija jašče žyvuć.

Što tyčycca Finlandyi i Biełarusi, my čaściakom zaŭvažajem, što historyja našych krain maje cikavyja paraleli. Bo abiedźvie jany ŭ minułym uvachodzili ŭ skład mahutnych zachodnich dziaržavaŭ: Biełaruś — u skład Vialikaha Kniastva Litoŭskaha, a Finlandyja — u skład Šviecyi na praciahu amal 700 hadoŭ. Pa miery pasłableńnia hetych zachodnich dziaržavaŭ našy krainy patrapili pad upłyŭ mahutnaj dziaržavy, jakaja zaradžałasia na ŭschodzie, h. zn. Rasii: u 1795 hodzie — Biełaruś, a ŭ 1809 hodzie — Finlandyja. Padčas revalucyjnych padziejaŭ u Rasii ŭ 1917—1918 hh. abiedźvie krainy damahalisia niezaležnaści. Finlandyja dasiahnuła niezaležnaści ŭ 1917 hodzie i zdoleła jaje zachavać. Los Biełarusi składaŭsia pa-inšamu, pakul raspad Savieckaha Sajuza ŭ 1991 hodzie nie źmianiŭ suśvietny paradak.

Biełaruś — jeŭrapiejskaja dziaržava, jakaja maje prava na jeŭrapiejskuju budučyniu. Biełaruś — častka Jeŭropy, jak dziakučy svajmu hieahrafičnamu stanovišču, svajoj historyi i kultury, tak i — što jašče bolš važna — dziakujučy svajoj asabistaj voli. Spadziajemsia, što Biełaruś budzie efiektyŭna pravodzić reformy dla zabieśpiačeńnia bolš ščylnaha supracoŭnictva ź Jeŭrapiejskim Sajuzam.

Pramiežak pamiž udziełam Finlandyi ŭ HPTH (Hienieralnaje pahadnieńnie pa taryfach i handli — anh. GATT) i ŭdziełam u Jeŭrapiejskim Sajuzie skłaŭ 39 hadoŭ. U 1956 hodzie Finlandyja zrabiłasia siabram HPTH, arhanizacyi-papiarednicy Suśvietnaj handlovaj arhanizacyi (anh. WTO). Intehracyja Finlandyi ŭ Jeŭropu pačałasia ŭ 1961 hodzie, kali Finlandyja zrabiłasia asacyjavanym siabram Jeŭrapiejskaj asacyjacyi svabodnaha handlu (anh. EFTA). U 1972 hodzie było padpisana pahadnieńnie ab svabodnym handli ź Jeŭrapiejskaj ekanamičnaj supolnaściu (anh. EEC) i adnačasova ź im pahadnieńnie ab supracoŭnictvie z Savietam ekanamičnaj uzajemadapamohi (anh. CMEA). U 1986 hodzie Finlandyja zrabiłasia paŭnavartym siabram Jeŭrapiejskaj asacyjacyi svabodnaha handlu. U 1992 hodzie — padała zajavu na siabroŭstva ŭ Jeŭrapiejskim Sajuzie — i ŭ 1995 hodzie ŭvajšła ŭ skład ES.

Intehracyjny šlach Finlandyi był doŭhim i časam składanym u suviazi z tym, što jašče z časoŭ Savieckaha Sajuza staŭleńnie da volnaha handlu ŭ miežach JEES było niehatyŭnym. Finlandyja zdoleła, dziakujučy svabodnamu handlu i intehracyi, madernizavać svaju ekanomiku i vyjści šyrokim frontam na jeŭrapiejskija rynki. Z pryčyny praciahłaha padrychtoŭčaha pieryjadu sam praces atrymańnia statusu siabra ŭ ES u 1990-ja prajšoŭ chutka i adnosna biazbolna. Tut možna adznačyć, što intehracyja Finlandyi ŭ jeŭrapiejskija struktury prachodziła z adnačasovym zachavańniem dobrych stasunkaŭ z Savieckim Sajuzam, a potym — z Rasijaj. Handal z uschodnim susiedam zaŭsiody byŭ nadzvyčaj istotnym dla Finlandyi. Rasija i siońnia źjaŭlajecca adnym z najbujniejšych handlovych partnioraŭ Finlandyi.

Na padstavie finskaha dośviedu mahu ź pierakananaściu rekamiendavać Biełarusi surjozna abmierkavać prapanovy Jeŭrapiejskaha Cajuza, maksimalna vykarystoŭvajučy ŭsie najaŭnyja mahčymaści, ździajśniajučy reformy chutkimi tempami i vykonvajučy nieabchodnyja patrabavańni. Heta mahło b šmatkroć pavialičyć abjomy handlu i inviestycyj pamiž Biełaruśsiu i krainami ES.

Finlandyja vystupaje prychilnicaj volnaha pieramiaščeńnia hramadzianaŭ i spadziajecca, što Biełaruś moža ruchacca ŭ bok uviadzieńnia biaźvizavaha režymu. Volnaje pieramiaščeńnie ludziej uvachodzić u lik bazavych pryncypaŭ Jeŭrapiejskaha Sajuza.

U miežach Jeŭrapiejskaha Sajuza Finlandyja aktyŭna padtrymlivaje prahramu Uschodniaha partniorstva. My žadajem zrabić svoj uniosak u praces, jaki spryjaje zbližeńniu Ukrainy, Małdovy i Biełarusi, a taksama Armienii, Azierbajdžana i Hruzii ź Jeŭrapiejskim Cajuzam. Finlandyja prytrymlivajecca taho punktu hledžańnia, što Jeŭrapiejski Cajuz musić nadalej davać bolš adčuvalnuju padtrymku reformam krainaŭ-partniorak. Reformy adpaviadajuć intaresam jak zhadanych vyšej krainaŭ, taki i krainaŭ Jeŭrapiejskaha Sajuza. My padtrymlivajem biahučyja pieramovy ab zaklučeńni pahadnieńniaŭ ab asacyjacyi. Ličym, što biaźvizavy režym źjaŭlajecca metaj doŭhaterminovaj pierśpiektyvy ŭ dačynieńni kožnaj z šaści krain-partniorak.

Na padstavie svajoj ułasnaj historyi my, finy, nieparušna vierym u pryncypy demakratyi, viaršenstva zakonu i hramadzianskaj supolnaści. My vysoka aceńvajem hramadskuju rolu niaŭradavych arhanizacyj i ŚMI. My spadziajemsia, što niaŭradavyja arhanizacyi buduć šyroka dałučanyja da śfiery dziejnaści Uschodniaha partniorstva.

Hetymi słovami ja chacieŭ by zaachvocić Biełaruś da dalejšych reformaŭ.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0