Жыве ў прыватным сектары ў Мінску з яшчэ 16 будаўнікамі — в'етнамцамі. Есць па звычцы на падлозе. Вырошчвае на падваконні зеляніну. Ён перасек больш за дзесяць тысяч кіламетраў дзеля магчымасці зарабляць больш, чым на радзіме.
У В'етнаме будаўніком зарабляў 300 даляраў, у Беларусі — мінімум 500
Ле Тхань Тхаа ў пачатку года прыляцеў з В'етнама ў Беларусь працаваць будаўніком.
У в'етнамскай правінцыі Нгэан у яго засталіся жонка і дачка. Сюды ён прывёз іх фатаграфіі.
Мужчына ў касцы і спецвопратцы стаіць насупраць мяне на будпляцоўцы, дзе ўзводзіць жылы дом. Карыя вочы, на твары ніводнай зморшчыны. Кажа, што яму 32 гады. Мы маем зносіны праз перакладчыка Чыенг Конг Даа. Але назваць яго проста перакладчыкам не зусім аб'ектыўна. Даа курыруе ў Беларусі пытанні, звязаныя з міграцыяй. А дакладней, дапамагае беларускім арганізацыям, дзе працуюць в'етнамцы, з перакладам дакументаў, адаптацыяй замежнікаў да новай краіны.
Ле Тхань Тхаа працуе мулярам у «Будтрэсце №7».
Пра тое, што Беларусі «трэба вельмі шмат будаўнікоў, таму што хутка чэмпіянат свету», ён даведаўся з рэкламы ў інтэрнэце і вырашыў паспрабаваць.
У В'етнаме ён таксама быў будаўніком, зарабляў 6 млн в'етнамскіх донгаў у месяц. Гэта каля 300 даляраў. У нас яго заробак — 500 даляраў. Яшчэ 50 даляраў выдаюць на харчаванне. Жыллём забяспечвае працадаўца. У трэсце акрамя Тхаа працуюць яшчэ 118 в'етнамцаў.
Па словах Юліі Юшко, начальніка юрыдычнага аддзела «Будтрэста №7», спецдазвол на прыцягненне працоўнай сілы з-за мяжы яны атрымалі ў ліпені 2012 года. Неабходнасць шукаць супрацоўнікаў-замежнікаў спецыяліст тлумачыць тым, што ў іх шмат аб'ектаў, якія будуюцца. Таксама адбіўся адток працоўнай сілы з Беларусі пасля эканамічнага крызісу. Цяпер на прадпрыемстве акрамя в'етнамцаў працуюць будаўнікі з Паўночнай Карэі, некалькі ўзбекаў і грузінаў. Сярод в'етнамцаў 60-70 % супрацоўнікаў — сямейныя людзі ва ўзросце да 40 гадоў.
Тое, што в'етнамцы шукаюць заробак у нас, спецыяліст спісвае на перанаселенасць В'етнама і адсутнасць магчымасці зарабіць для людзей у правінцыі.
— У іх палітыка дзяржавы накіраваная на тое, каб грамадзяне выязджалі і зараблялі.
Да таго ж ёсць спецыялізаваная арганізацыя пры Міністэрстве працы, якая курыруе гэтае пытанне, а паміж В'етнамам і Беларуссю падпісанае пагадненне аб супрацоўніцтве, — кажа яна.
Па словах Даа, упершыню працаваць у Беларусь 200 в'етнамскіх будаўнікоў прыехалі ў 2008 годзе, калі ўдзельнічалі ў аздобных працах у «Мінск-Арэне». Даа адзначае, што 20 чалавек з той групы да гэтага часу працуюць у Беларусі. Некаторыя з іх зарабляюць па 15 млн рублёў.
В'етнамцы працуюць у адной брыгадзе з беларусамі, рускую мову ведаюць кепска, але адаптуюцца хутка
Юлія Юшко расказвае: першае, што здзівіла групу в'етнамцаў па прыездзе ў зімовую Беларусь, — «наша холадна».
— Мы папярэджвалі, каб яны цёпла апрануліся. Але «цёпла» ў іх разуменні — красоўкі на босую нагу, — кажа яна.
— Ці в'етнамкі, — дадае Алег Пажарыцкі, які ў «Будтрэсце №7» курыруе пытанні, звязаныя з замежнымі грамадзянамі.
— Тоненькі шалік, тоненькія куртачкі, але з мехам. Калі яны прыехалі, мы былі вымушаныя нешта купляць. Аж да шкарпэтак. Яны не разумелі, мабыць, што такое па-сапраўднаму холадна. У іх сабачы холад лічыцца пры +5?С, — працягвае Юлія.
Але не толькі нашая зіма ўразіла замежнікаў. Ле Тхань Тхаа кажа, што яшчэ здзівіла тое, што ў крамах шмат якасных тавараў, багаты выбар малочных прадуктаў і хлеба.
Юлія Юшко адзначае, што перад тым, як прыехаць да нас, в'етнамцы праходзяць прафесійную перападрыхтоўку.
— Нават нейкія ўрокі рускай мовы ім даюць, але з мовай ёсць праблемы, — не хавае спецыяліст.
В'етнамцы працуюць у адной брыгадзе з беларусамі. Гэта дапамагае хутчэй адаптавацца. Аднак вывучэнню рускай мовы спрыяе не заўсёды. Першы месяц-два на аб'ект выязджае перакладчык. Ле Тхань Тхаа кажа, што ведае на рускай некалькі фраз.
— Я хачу малаток, бетон, — дэманструе ён.
— «Сінь цяа» — гэта «добры дзень», «там біэт» — «да пабачэння» па-в'етнамску, — хваліцца сваімі ведамі в'етнамскай беларускі калега Тхаа.
Зразумець беларусаў в'етнамцам дапамагае Даа. Асабліва яго падтрымка, па словах Алега Пажарыцкага, адчуваецца ў першыя дні пасля прылёту ў Беларусь, калі трэба растлумачыць замежнікам бытавыя моманты, аж да таго, як паводзіць сябе ў грамадскіх месцах, што купляць у крамах, паказаць, дзе знаходзіцца паліклініка.
— Таксама прызначаем старэйшых ад брыгады беларусаў, якія праязджаюць разам з в'етнамцамі па маршруце ад іх дома да працы, падказваюць, якім транспартам скарыстацца і дзе перасесці, — кажа ён.
Пералёт з В'етнама да Масквы будаўнікам аплачвае іх бок, з расійскай сталіцы іх на аўтобусе забірае трэст. Квіток на самалёт у адзін бок каштуе каля 720 еўра. Злётаць дадому замежнікі могуць і ў час адпачынку. Але, па словах Юліі Юшко, часцей за ўсё яны застаюцца ў Беларусі праз дарагія авіябілеты.
Грошы ў сям'ю адпраўляюць пераводам ці праз знаёмых.
— Некаторыя ездзяць па краіне, вывучаюць мясцовасць, нехта ў Расію з'язджае, — кажа яна.
Спецыяліст расказвае, што часам ёй тэлефануюць памежнікі, якія затрымліваюць в'етнамцаў, удакладніць, ці не супрацоўнікі яны трэсту. Але, як паказала практыка, сярод іх в'етнамцаў тых, хто спрабуе незаконна трапіць у Еўрасаюз, пакуль не было.
Жывуць у прыватным доме, гатуюць у параварцы, ходзяць па падлозе басанож
Ле Тхань Тхаа прачынаецца ў 6 раніцы. Кажа, што робіць зарадку, снедае і едзе на працу. У 8 раніцы ён ужо на будпляцоўцы. Абедае ссабойкай. Як правіла, гэта рыс і мяса. Пасля абеду можа задрамаць у бытоўцы. Працуе да 18.00. У выхадныя займаецца праннем, ходзіць па крамах.
Мужчына не вельмі гаваркі: ці то таму што яго адцягваюць ад працы, ці то праз тое, што ўпершыню дае інтэрв'ю. Але ён усміхаецца. Адчуваецца, што прыязны. Каб неяк да ўсмешкі дадаць гутарку, пытаюся пра яго любімую дзіцячую казку. Замест яе Тхао расказвае легенду.
— Жыла-была маладая сям'я: маці, бацька і некалькі дзяцей. Але раптам мужчына даведаўся, што жонка даводзіцца яму сястрой, і пайшоў з дому. Назаўжды. Ад гора жонка і дзеці ператварыліся ў камень, — перакладае для мяне Даа.
Пасля легенды Тхаа расказвае яшчэ некалькі фактаў пра сябе і ідзе працаваць.
З яго дазволу мы едзем глядзець, як ён жыве. Суседнічае Тхаа з 16 калегамі ў частцы прыватнага дома з асобным уваходам, які для іх здымае трэст. У месяц за такое жыллё працадаўца плаціць каля 12 млн рублёў. Пры гэтым гаспадыня хаты ў пакоі в'етнамцаў прыбірае, мяняе бялізну і сочыць, каб не злоўжывалі алкаголем. Адным словам, падтрымлівае парадак матэрыяльны і духоўны.
Пад'язджаем да прыватнага сектара. Дом, дзе жывуць в'етнамцы, выдае цыганская архітэктура. Нас сустракае спачатку азіяцкая аўчарка Кім, а потым гаспадыня дома — Тамара Іванаўна Коўтун. Ціхім і спакойным голасам запрашае прайсці ўсярэдзіну. Паказвае кухню, дзе в'етнамцы гатуюць, пральную машыну, душ, дзе мыюцца, і халадзільнік, забіты замарожаным мясам. Кажа, што ў доме цэнтральнае ацяпленне, гарадская каналізацыя, гарачая і халодная вада. Адным словам, усе бытавыя ўмовы. Плюс да ўсяго гэтага сама ж Тамара Іванаўна падтрымлівае тут парадак. В'етнамцы называюць яе проста «мама».
«Мама» прапануе зайсці ў іх пакой. Плітка на падлозе, здаецца, нават храбусціць ад чысціні, ложкі двух'ярусныя, пад ніжнімі — параваркі. Алег Пажарыцкі кажа, што в'етнамцы прывозяць параваркі з хаты, у іх і гатуюць рыс. Яшчэ пад ложкамі — пластмасавыя вёдры з-пад будаўнічых матэрыялаў, у якіх захоўваюць крупы. Ад паліц для прадуктаў Тамары Іванаўны в'етнамцы адмовіліся. Над ложкамі на вешалках вісяць пінжакі, шорты, спартовыя штаны. Мы стаім у пакоі, сама ж Тамара Іванаўна сюды чамусьці не заходзіць. Аказваецца, уся справа ў абутку.
— Яны не дазваляюць у абутку заходзіць. Басанож тут ходзяць. Нават зімой. Ногі мыюць пастаянна. Прыйшлі з працы — і адразу ногі мыць, — тлумачыць яна.
У Ле Тхань Тхаа ў пакоі ніжні ложак. Яшчэ ён расказваў, што тут у яго невялікі гародзік, дзе ён вырошчваў салату. Алег Пажарыцкі кажа, што, магчыма, я няправільна зразумела перакладчыка, таму што ніякіх агародаў у в'етнамцаў каля дома няма. А вось зеляніну на падваконні летам яны вырошчвалі.
Па словах Тамары Іванаўны, в'етнамцы прачынаюцца рана нават у выхадныя. Гадзін у 7 раніцы — ужо на нагах.
Гатуюць сабе ежу. Пераважна гэта рыс, мяса, капуста. Слухаюць в'етнамскую музыку на планшэтах, ходзяць у госці да іншых в'етнамцаў або запрашаюць да сябе. Таксама ў выходныя яны самі сабе стрыгуць валасы, а тыя, хто маладзейшы, фарбуюць іх у чырвоны колер. Праўда, выніковае адценне валасоў — барвовае.
Ядуць в'етнамцы на падлозе. Перад прыёмам ежы просяць, каб родныя Тамары Іванаўны разаслалі авальны ружовы дыван. Потым садзяцца і палачкамі, механічна і звыкла, снедаюць, абедаюць і вячэраюць.
Тамара Іванаўна лічыць, што з замежнікамі агульную мову знайшла хутка.
— Яны нядрэнныя людзі. Я стараюся растлумачыць, што я стары чалавек, вось прыбрала, добра, чысценька — так і трэба падтрымліваць. У мяне шмат унукаў, і яны дзяцей любяць вельмі. Гасцінныя, заўсёды частуюць. Па-руску разумеюць усе выдатна і самі спрабуюць гаварыць. Два чалавекі так добра гавораць, — кажа яна.
У цэлым сваімі кватарантамі Тамара Іванаўна задаволеная. За год да іх прывыкла. На гэтай ноце мы пакідаем дом. Наўздагон нам брэша Кім. І чамусьці ўспамінаецца легенда, якую расказаў Тхаа. Цікава, калі б мужчына вярнуўся, жанчына і дзеці не ператварыліся б у камень?
