Пашкоджаныя снарады са збедненым уранам на армейскім складзе ВПС ЗША. Фота: Staff Sgt. Nicholas Perez / U.S. Air National Guard via AP
Як піша The Washington Post, збеднены ўран ёсць пабочным прадуктам працэсу стварэння ўзбагачанага ўрану і цікавы ў першую чаргу сваёй надзвычайнай шчыльнасцю, якая робіць яго карысным для вырабу брані і боепрыпасаў. Напрыклад, у апошняй мадыфікацыі танкаў Abrams выпуску пасля 1998 года элементы абароны пярэдніх частак корпуса і вежы вырабленыя са збедненага ўрану.
Чым адметны збеднены ўран
Шчыльнасць збедненага ўрану на 67% вышэйшая за шчыльнасць свінцу. У выніку дыяметр бранябойнага стрыжня з яго меншы за эквівалентны па масе стрыжань з амаль любога іншага металу. Адпаведна меншае яго аэрадынамічнае супраціўленне і большае глыбіня пранікнення ў перашкоду.
У краінах з развітой атамнай прамысловасцю, якія маюць назапашаныя запасы збедненага ўрану, яго выкарыстанне ў боепрыпасах абыходзіцца адносна танней, чым выкарыстанне іншых матэрыялаў.
Злучаныя Штаты пачалі распрацоўку супрацьтанкавых снарадаў з выкарыстаннем збедненага ўрану ў 1970-ыя гады. Узброеныя сілы гэтай краіны выкарыстоўвалі зброю са збедненым уранам у Персідскім заліве ў 1991 годзе, у Косаве ў 1999 годзе, пры ўварванні ў Ірак у 2003 годзе, паветраных налётах на «Ісламскую дзяржаву» ў Сірыі ў 2015 годзе.
Збеднены ўран таксама выкарыстоўваецца ў неваенных мэтах, напрыклад, у якасці ўцяжарвальніка ў кілях паруснікаў, супрацьвагі і грузілаў на нафтавых станцыях.
Чаму яго выкарыстанне выклікае спрэчкі
Не існуе міжнароднай дамовы, якая прама забараняла б выкарыстанне збедненага ўрану, але гэта пытанне даўно выклікае занепакоенасць. Паводле ацэнак, збеднены ўран на 40% менш радыеактыўны, чым прыродны ўран. Вялікая частка яго выпраменьвання — гэта альфа-выпраменьванне, якое не можа пранікнуць праз скуру чалавека.
Але больш сурʼёзнай праблемай за магчымыя наступствы радыеактыўнасці лічыцца хімічная таксічнасць збедненага ўрану. Эксперты кажуць, што ён можа нанесці шкоду чалавеку пры ўдыханні або траплянні ўнутр.
Як адзначае выданне, выкарыстанне збедненага ўрану выклікала асаблівыя спрэчкі падчас вайны ў Персідскім заліве 1991 года, пасля якой іракскі ўрад звязаў сотні тысяч снарадаў, выпушчаных па краіне, з ростам колькасці прыроджаных парокаў і іншых праблем са здароўем. Бамбаванне Косава НАТА ў 1999 годзе прывяло да аналагічных скаргаў, а Італія пазней расследавала патэнцыйныя сувязі хвароб сваіх салдат з іх службаю на Балканах.
У справаздачы Экалагічнай праграмы ААН за 2022 год аб экалагічнай рызыцы канфлікту ва Украіне папярэджваецца, што пыл ад збедненага ўрану, які выкарыстоўваецца ў снарадах, можа патрапіць у арганізм, а таксама можа прывесці да лакальнага забруджвання глебы.
Адзначаецца, што ўзровень таксічнасці шмат у чым залежыць ад колькасці, якая патрапіла ў арганізм, але асабліва небяспечны збеднены ўран для печані.
Рэакцыя Расіі
Пасля таго як у сакавіку Вялікабрытанія абвясціла, што адправіць Украіне снарады са збедненым уранам для выкарыстання ў баявых танках «Чэленджэр-2», Пуцін параўнаў гэтыя боепрыпасы з ядзернай зброяй, і прыгразіў адказаць тым жа.
Аднак Расія сама працягвае выкарыстоўваць снарады са збедненым уранам, мадэрнізаваўшы свой баявы танк Т-80БВ. Пра гэты ў 2018 годзе паведамляла дзяржаўнае інфармацыйнае агенцтва ТАСС. Пакуль невядома, ці выкарыстоўвала Расія гэтыя боепрыпасы ва Украіне.
Чытайце яшчэ:
ЗША афіцыйна абвясцілі аб наданні Украіне снарадаў са збедненым уранам
Брытанія перадасць Украіне бранябойныя боепрыпасы са збедненым уранам
