«Везлі з мяшкамі на галаве, усё было як у блакбастары». Гісторыя ўкраінкі, якую па абмене вызвалілі з беларускай турмы

28 чэрвеня Украіна вярнула з расейскага палону 10 чалавек. Сярод іх было пяць грамадзян Украіны, арыштаваных на тэрыторыі Беларусі. За пасярэдніцтва ў падрыхтоўцы вызваленьня людзей прэзыдэнт Украіны Уладзімір Зяленскі падзякаваў Ватыкану і Аб’яднаным Арабскім Эміратам.

«Яшчэ пяць цывільных, якія былі захопленыя на тэрыторыі Беларусі і пазбаўленыя свабоды: Мікалай Швец, Натальля Захаранка, Павал Купрыенка, Людміла Ганчарэнка і Кацярына Бруханава. Усе яны ўжо вызваленыя і дома — ва Ўкраіне», — напісаў Зяленскі.

Павялічыць

Натальлю Захаранку, жыхарку Чарнігава, затрымалі ў Беларусі ў сярэдзіне ліпеня 2023 году. Увесну 2024 году Гомельскі абласны суд прызнаў яе вінаватай у «агентурнай дзейнасьці» і пакараў 9 гадамі зьняволеньня. Суд быў закрытым. Натальля, якая зараз ужо дома ў Чарнігаве, пасьля вызваленьня пагутарыла са «Свабодай».

«Не дайшла мая чарга»

У 2022—2023 годзе Натальля практычна штомесяц езьдзіла ў беларускі Мазыр праз Польшчу. Яна перавозіла людзей, дакумэнты, рэчы. Мяжа Беларусі з Украінай пасьля ўварваньня Расеі зачыненая, таму паслугі Натальлі карысталіся попытам. Яна кажа, што часта вывозіла беларусаў ва Ўкраіну, да сваякоў. Практычна год да Натальлі не было прэтэнзій у беларускіх уладаў. Але ў ліпені 2023 году яна раптам зьнікла ў Мазыры. Знайшлася ў гомельскім СІЗА.

Натальля расказала «Свабодзе», што ў Мазыры спынялася ў сяброўкі Ларысы Крупа. Яе таксама схапілі, абвінавацілі ў «неданясеньні пра злачынства». На судзе Натальля атрымала 9 гадоў за «агентурную дзейнасьць», сяброўка — штраф у 100 базавых за «неданясеньне».

«Я езьдзіла, мяне не чапалі, да мяне проста не дайшла чарга. Тут жа, як кажуць, прыйшоў час. Мяне схапілі, калі я ўжо 10 дзён была ў Мазыры. На 6 дзён кінулі ў ІЧУ ў Гомелі, потым перавялі ў СІЗА», — узгадвае арышт украінка.

Абвінавачваньні яна называе «поўным трэшам, трызьненьнем, высмактаным з пальца». Натальля мяркуе, што яе пакаралі за тое, што шмат беларусаў вывезла ва Ўкраіну і часта перасякала мяжу.

«Суд быў закрыты, рабіце высновы самі — каб ніхто на яго не трапіў, ніхто не чуў, што там было, ніякіх доказаў няма», — кажа Натальля.

Яна зазначае, што абвінавачаньні беларусак, зь якімі яна сядзела ў СІЗА, сталі проста шокам для яе.

«Чалавек напісаў недзе «рашысты» — атрымаў год, іншы напісаў камэнтар з трох словаў — атрымаў два з паловай гады, паставіў «падабайку» — паўтары гады. У мяне проста няма словаў! Я проста ў шоку», — жахаецца ўкраінка.

«На судзе хацела крыкнуць «Слава Ўкраіне!»

Натальля кажа, што на судзе і падчас прысуду піла заспакаяльныя сродкі — валярʼянку, каб «не пачаць выступаць».

«Бо на прысудзе мне карцела крыкнуць «Слава Ўкраіне», ды я забаялася што яшчэ гадоў пяць дадаткова атрымаю», — узгадвае былая зьняволеная. Яна кажа, што артыкул «агентурная дзейнасьць» у СІЗА лічыцца палітычным і таму стаўленьне да такіх зьняволеных адпаведнае. Па словах Натальлі, да такога артыкулу цяжка знайсьці адваката, усе адмаўляюцца. Яна мела абаронцу і лічыць гэта цудам.

Ад розных канвойных было рознае стаўленьне да палітычных. Некаторыя «стараліся» і кожную гадзіну прымушалі даваць справаздачу канвойнаму — імя, прозьвішча, па якім артыкуле сядзіш, расказвае Натальля.

«Абавязкова трэба было дадаваць: «Схільная да экстрэмісцкай і іншай дэструктыўнай дзейнасьці». «Прасьці Госпадзі», — дадавала я», — узгадвае ўкраінка.

Павялічыць

Пасьля прысуду, Натальля рыхтавалася да этапу ў жаночую калёнію, ужо сабрала рэчы, сумкі, чакала адпраўкі.

Але за ёй прышлі і загадалі: «З рэчамі на выхад». Натальля думала, што яе пераводзяць у другую камэру. Жанчыну пасадзілі ў «бусік» і павезьлі некуды, нічога не гаворачы. На галаву адзелі мяшок, у вушы — берушы.

Разам з Натальляй у «бусік» трапілі ваеннапалонныя з Расеі і яе суседка з Чарнігава, Людміла Ганчарэнка. Яна таксама часам езьдзіла ў Беларусь, яе таксама затрымалі, абвінавацілі ў «агентурнай дзейнасьці» і далі 3 гады калёніі. На момант вызваленьня Людміла ўжо была ў гомельскай жаночай калёніі.

«Толькі літаральна за гадзіну да мяжы нам паведамілі, што нас перададуць ва Ўкраіну, па абмене. У мяне быў такі шок, так трэсьліся рукі, што я не магла выпіць вады, заліла ўсю футболку. У мяне была гістэрыка, я думала, што гэта нейкі сон», — зазначае Натальля.

«Я да гэтага часу не прыйшла ў сябе»

Натальля расказвае, што на беларускі бок мяжы з Украіны даставілі траіх вайсковых — расейцаў, якія былі ў палоне, і аднаго сьвятара. Расейцы былі на інвалідных вазках. Але вазкі трэба было вярнуць украінскаму боку. Таму ўкраінцы, у тым ліку Натальля, узялі тыя вазкі і пакацілі іх назад. На вазкі яны паклалі свае рэчы. Пасьля ўсіх пасадзілі на верталёт і яны паляцелі ў Кіеў. «Усё было як у блёкбастэры», — сьмяецца Натальля.

Яна ўзгадвае, што пасьля словаў пра абмен і вяртаньне ва Ўкраіну яна мела толькі адно жаданьне — патэлефанаваць маці і сказаць: «Мама, я дома». «Я да гэтага часу не прыйшла ў сябе, нібыта ў сьне ўсё. Пайшла ў горад, там людзей столькі, аўтамабіляў! Я разгубілася, не ведаю — куды рукі дзець? Ці ззаду трымаць, як у турме, ці ў кішэні піхаць іх», — расказвае Натальля.

Суразмоўца дадала, што ў турме ў яе пахіснулася здароўе — упаў зрок, баліць сьпіна, бо штодзень можна было толькі сядзець, нельга было ляжаць.

«Таблетку там, хоць які анальгін, не дапросісься. У мяне ціск быў: з шасьці раніцы да паловы дзясятай вечара чакала, каб яго проста памералі. Ну як там мераюць — сунеш руку ў «кармушку» і так з горам папалам мераюць», — узгадвае ўкраінка.

Яна думае, што яшчэ доўгі час будзе адыходзіць ад апошняй паездкі ў Беларусь. На пытаньне, ці паедзеце туды некалі зноў, Натальля жартам адказвае: «Толькі калі разам з вамі, ці калі вас туды трэба завезьці».

«Як у вас там кажуць? «Не сядзеў — не беларус»? — кажа Натальля. — Так, але гэта рэальна жах, за што там садзяць людзей. Я і раней ведала, што там робіцца, але нават не ведала, што за нейкае трызьненьне магу трапіць за краты».

• 3
• 0
• 1
• 0
• 2
• 6
• 1
• 7