Рост смяротнасці ад гарачыні — гэта толькі кветачкі.
Змяненне клімату аказвае моцны ўплыў на здароўе людзей, што пацвярджаюць даныя штогадовай справаздачы Lancet Countdown, апублікаванай 30 кастрычніка 2024 года. З некаторымі яго палажэннямі знаёміць Le Monde.
У гэтай справаздачы 122 эксперты з 57 акадэмічных інстытутаў і агенцтваў ААН аналізуюць наступствы глабальнага пацяплення, уключаючы экстрэмальныя тэмпературы, паводкі і засухі, якія ўсё часцей пагражаюць насельніцтву па ўсім свеце.
Сярод мноства паказчыкаў справаздачы найбольш яркі — рост смяротнасці, звязаны з гарачынёй, асабліва сярод пажылых людзей, маленькіх дзяцей, хранічных хворых і бедных гараджан, найбольш уразлівых да высокіх тэмператур. У 2023 годзе колькасць смерцяў людзей старэйшых за 65 гадоў з-за спёкі вырасла на 167% у параўнанні з 1990-мі гадамі. Гэта значна перавышае прагназаваны ўзровень, абумоўлены выключна старэннем насельніцтва.
Павышаныя тэмпературы таксама неспрыяльна адбіліся на тых, хто працуе на адкрытым паветры: у 2023 годзе яны былі падпадалі пад цеплавыя стрэсы на 27,7% гадзін даўжэй, чым у 1990-х гадах. Акрамя таго, высокія начныя тэмпературы паўплывалі і на сон, скараціўшы колькасць гадзін адпачынку на 6% у параўнанні з сярэднім паказчыкам перыяду 1986—2005 гадоў, што адмоўна адбіваецца на агульным здароўі і самаадчуванні.
Акрамя таго, па словах выканаўчага дырэктара Lancet Countdown Марыны Раманела, высокія тэмпературы прывялі да рэкорднай страты 512 мільярдаў працоўных гадзін, у асноўным у сельскай гаспадарцы. Найбольшыя страты панеслі краіны з нізкім узроўнем развіцця.
Змяненне клімату прыводзіць да экстрэмальных ападкаў і засух, што негатыўна адбіваецца на прыродных і сельскагаспадарчых экасістэмах. З 1961 па 2024 год колькасць дзён з моцнымі дажджамі павялічылася на 60% у глабальным маштабе, а ў 2023 годзе засуха не менш за месяц доўжылася на 48% абследаваных тэрыторый. Асабліва пацярпелі Паўночная і Паўднёвая Афрыка, а таксама Паўднёвая Амерыка.
Гэтыя кліматычныя змены пагражаюць харчовай і воднай бяспецы, што можа выклікаць рост інфекцыйных захворванняў, такіх як ліхаманка дэнге і вірус Зіка, якія перадаюцца камарамі Aedes albopictus і Aedes aegypti. Паводле справаздачы, за апошнія дзесяцігоддзі рызыка заражэння ліхаманкай дэнге павялічылася на 46% для Aedes albopictus і на 11% для Aedes aegypti, што звязваюць з пацяпленнем і змяненнем ападкаў.
Кліматычныя змены таксама ўзмацняюць рызыку захворванняў, звязаных з бактэрыямі Vibrio, якія жывуць у цёплых прыбярэжных водах і могуць выклікаць цяжкія скураныя і страўнікава-кішачныя інфекцыі. У 2023 годзе працягласць такіх зон вырасла на 14% у параўнанні з папярэднім рэкордам 2018 года, дасягнуўшы 88 348 кіламетраў. У выніку колькасць выпадкаў вібрыёзу, які выклікаецца гэтымі бактэрыямі, дасягнула рэкордных 69 000.
Акрамя таго, пацяпленне правакуе рост колькасці пясчаных і пылавых бур, што павялічвае ўзровень небяспечных часціц у паветры на 31%.
Аўтары справаздачы падкрэсліваюць, што, нягледзячы на вядомыя пагрозы здароўю, звязаныя са зменай клімату, урады і кампаніі працягваюць падтрымліваць выкапнёвае паліва: у 55% краін субсідыі на яго перавышаюць 10% ад выдаткаў на ахову здароўя, а ў 27% краін дасягаюць памераў бюджэту на ахову здароўя.
Тым не менш, усведамленне праблемы спрыяе яе вырашэнню: з 2016 года доля чыстай энергіі ў свеце павялічылася да 10,5%, а забруджванне ад выкапнёвага паліва знізілася на 6,9%, у асноўным дзякуючы меншаму выкарыстання вугалю.
Каментары
Засьмецілі біясфэру, чым унесьлі зьмены ў законы яе прыроднага йснаваньня. Прыматы (малпы асобнага роду) адчулі сябе гаспадарамі плянэты, дык чаго іншага чакаць ? Эксперымент ня ўдаўся. Гамон.