Рыгор Ніселевіч да апошніх дзён захоўваў выдатную памяць і ясны розум. Ён мог распавесці гісторыю вайны на некалькіх мовах.

Ураджэнцу Гродна Рыгору Хасіду цудам удалося выратавацца з гета і пазней не раз пазбягаць смерці. Ён у гады Вялікай Айчыннай вайны перажыў страшныя падзеі:

на яго вачах -- а яму тады было 15-16 гадоў -- немцы вычварна здзекаваліся з габрэяў, забівалі за любое непадпарадкаванне, часта ладзілі паказальныя пакаранні.
Напрыклад, пасля прымусовых работ, на якія павінны былі хадзіць усе габрэі старэйшыя за 16 гадоў, працоўных прымушалі купацца ў бруднай вадзе без мыла, пры гэтым немцы прымушалі іх "мыць" адзін аднаго цаглінамі замест вяхотак. Аднойчы немцы загналі вялікую групу габрэяў у Нёман у раёне цяперашняга гродзенскага парку "Румлёва" і, смеючыся, чакалі на беразе да таго часу, пакуль усё не патанулі.

13 лютага 1943 г немцы абвясцілі, што вывазкі з гродзенскага гета спыняюцца, і запатрабавалі, каб габрэі сабраліся на плошчы нібыта для таго, каб ісці на працу. Да таго часу становішча яўрэйскага насельніцтва гета было да крайнасці засмучае: не было ежы і іншых сродкаў да існавання. Рыгор з бацькам адправіліся на плошчу. Але гэта была чарговая вераломная выхадка фашыстаў:

2,5 тыс. чалавек проста замкнулі ў сінагозе, а потым сагналі ў эшалон і адправілі ў лагер смерці. Па дарозе Рыгору ўдалося выскачыць з цягніка, а 53-гадовы бацька застаўся і пазней загінуў, як і маці з сястрой, якія заставаліся ў гета.

Паўтара года Рыгор бадзяўся ў лясах каля Гродна. Пазней патрапіў у габрэйскі партызанскі атрад братоў Бельскіх.

Пасля вайны Рыгор Хасід сваё жыццё прысвяціў педагагічнай дзейнасці: працаваў школьным настаўнікам.

Рыгор Хасід дапамагаў ксяндзу з Гродна Юзафу Макарчыку ў працы над выданнем кнігі "Нататнік з Гродзенскага гета", складзенай на аснове дзённікавых запісаў аднаго з вязняў гета. Кніга выйшла ў 2011 годзе.

У Гродне да вайны жылі больш за 30 тыс. габрэяў. Пасля прыходу немцаў гродзенскія габрэі вымушаныя былі пасяліцца ў двух гета, з якіх з лістапада 1942 года фашысты сталі вывозіць людзей у Трэблінку і Асвенцім. Так загінулі амаль усе гродзенскія габрэі, у жывых засталіся не больш за 200 чалавек. Многія з тых, каму ўдалося выратавацца, пазней выехалі ў Ізраіль, ЗША і іншыя краіны.

Клас
0
Панылы сорам
0
Ха-ха
0
Ого
0
Сумна
0
Абуральна
0

Хочаш падзяліцца важнай інфармацыяй ананімна і канфідэнцыйна?