«Paŭlinka» kupałaŭcaŭ — pryhožaja, malaŭničaja, viasiołaja, hareźlivaja, kamičnaja, liryčnaja, vytančanaja, kaściumavanaja, śpieŭnaja, tancavalnaja, narodnaja, praŭdzivaja, charaktarnaja — dažyła da 70 hadoŭ u svaim vydatnym, zaŭsiody maładym abliččy! Brava!!!
Heta adzinaja takoha kštałtu teatralnaja daŭhaviečnaść, jakaja naŭrad ci kali jašče na biełaruskaj scenie budzie paŭtoranaja. Dy i na suśvietnych scenach heta redki vypadak. Za siem dziesiacihodździaŭ tolki paru hadoŭ było, kab hetym spektaklem kupałaŭcy nie adkryvali ci zakryvali čarhovy sezon. Voś tady na pačatku 1990-ch hadoŭ i źbilisia ŭ teatry ź liku kolkaści pakazaŭ. Miarkujecca, što ich było tysiačy. Zatoje viadomaja novaja ličba: za hod paśla restaŭracyi spektakla ŭžo na novaj scenie Teatru imia Janki Kupały lehiendarny spektakl pakazali pry poŭnaj zali 55 razoŭ! 56-y pakaz — 23 traŭnia, u dzień 70-hodździa pastanoŭki.
Za što biełarusy lubiać «Paŭlinku»?
Za sakavityja narodnyja charaktary, za burlesknyja, i znoŭ ža, napoŭnienyja narodnym humaram kamedyjnyja sytuacyi, jakija miakka źmianiajucca liryčnymi scenami, za vydatna vykananyja narodnyja śpievy i tancy, za bytavuju vytančanaść, za stylizavanyja jarkija dekaracyi, jakija nie starejuć, jak nie starejuć persanažy. Za vydatny nastroj, jaki ciaham dźviuch hadzinaŭ dorać vydatnyja aktory. Za dakranańnie ci navat akunańnie ŭ fejeryju praŭdzivaha žyćcia staradaŭniaha biełaruskaha miastečka, u jakim pry ŭsioj teatralnaj kanfliktnaści, žyvuć dobryja i daścipnyja ludzi. «Paŭlinka», jakoj siońnia spoŭniłasia 70 hadoŭ, — heta i historyja biełaruskaj kultury, i najiaskraviejšy płast jaje, i teatralny muzej, i žyvy spektakl.
Za što kupałaŭcy lubiać jaje?
Za plastyčny tekst pjesy Janki Kupały, za narodny humar, za praŭdzivaść i vyraznaść charaktaraŭ, jakija lohka vyjaŭlajucca ŭ prostym kanflikcie. A jašče bolš za fantastyčnuju režysuru i za mahčymaść dałučycca da aktorskaj tradycyi mienavita hetaha teatru, jakuju zakłali pieradusim u hetaj ža pastanoŭcy vybitnyja jaje majstry.«Paŭlinka» z hodnaściu pieražyła svoj uzrost. Zdavałasia b, užo pačynaje stareć, ale nie: teatar ulije ŭ jaje eliksir maładości ŭ asobach maładziejšych vykanaŭcaŭ, i jana znoŭ usio taja ž — maładaja i pryhožaja.
«Paŭlinku» praz dva hady paśla zahadkavaj śmierci jaje aŭtara pastaviŭ u 1944 hodzie ŭ dalokim rasiejskim horadzie Tomsku, dzie teatar byŭ u evakuacyi, vydatny režyser Leŭ Litvinaŭ. Paśla premjery jon tłumačyŭ: «Chaciełasia skroź žart danieści surjozny sens kamedyi i plastyčnaść słova Kupały… Chaciełasia paźbiehnuć sałodkaha santymantalnaha «piajzanstva» ŭ pakazie narodu i pakazać žyvyja vobrazy ludziej… Chaciełasia zrabić sapraŭdy narodny spektakl. Chaciełasia vieryć, što chopić i daravańnia, i kultury, i majsterstva, i hustu, kab być hodnym pravobraza — Janki Kupały». I jany — režyser Leŭ Litvinaŭ, mastak Barys Małkin, kampazytar Jaŭhien Cikocki — heta zrabili. Praź niekalki miesiacaŭ z hetym spektaklem BDT-1 viarnuŭsia ŭ zrujnavany Miensk i «Paŭlinkaj» daryŭ mienčukam nadzieju na adradžeńnie. Uvosień taho ž hodu Pieršamu biełaruskamu dramatyčnamu teatru było nadadziena imia Janki Kupały.
«Paŭlinka» z hodnaściu pieražyła svoj uzrost. Zdavałasia b, užo pačynaje stareć, ale nie: teatar ulije ŭ jaje eliksir maładości ŭ asobach maładziejšych vykanaŭcaŭ, i jana znoŭ usio taja ž — maładaja i pryhožaja.
Pieršaj vykanaŭcaj roli Paŭlinki była Raisa Kašelnikava, Jana, jak i jaje nastupnica Biruta Dakalskaja, vychodziła na scenu u hetym vobrazie kala 10 hadoŭ. Paśla ich užo 17hadoŭ była Paŭlinkaj Ała Doŭhaja, jakaja sama na 5 hadoŭ i 2 dni starejšaja za spektakl, i napiaredadni adznačyła svajo 75-hodździe. Ja dobra pamiataju, jak teatar šmat hadoŭ šukaŭ maładuju, pryhožuju artystku na źmienu Doŭhaj. I voś jašče studentkaj na scenu ŭ lehiendarnaj roli vyjšła Zoja Biełachvościk i zastavałasia z hetaj rolaj 18 hadoŭ! Paśla byli i inšyja. Siońnia ŭ abnoŭlenym spektakli hrajuć maładyja artystki Kaciaryna Alejnikava i Marta Hołubieva.
Jašče i tamu «Paŭlinka» stała vizytoŭkaj teatru, jaho symbalem i jaho dobrym znakam, što ŭ hetym spektakli zaŭsiody pracavaŭ zorny skład trupy. Kožnaje novaje pakaleńnie aktoraŭ dałučałasia da «Paŭlinki» choć by ŭdziełam u masavych scenach, pieśniach, tancach. A artysty, jakija hrali hierojaŭ, abaviazkova staralisia paŭtaryć znojdzieny malunak rolaŭ ich papiarednikami, pieradavać adzin druhomu, tak by mović, estafetu, a značyć, zachoŭvać unikalnuju aktorskuju tradycyju vykanańnia narodnaj kamedyi.
Ad Hleba Hlebava ŭ roli Pustareviča estafetu pieraniali i pieradavali Ździsłaŭ Stoma, Hienadź Aŭsiańnikaŭ, Uładzimier Kudrevič, Hienadź Harbuk, Arnold Pamazan, siońnia — Viktar Manajeŭ i Mikałaj Kučyc. Ad Barysa Płatonava ŭ roli Adolfa Bykoŭskaha — Ździsłaŭ Stoma, Tadevuš Kin-Kaminski, Arnold Pamazan, Aleh Harbuz, siońnia — Pavał Charłančuk-Južakoŭ i Pavał Jaskievič. I tak z kožnaj rolaj! I jakija imiony!
Voś čamu «Paŭlinku» možna i treba siońnia razhladać i jak najkaštoŭniejšy muzejny ekspanat, i jak žyvy spektakl. I toje, što adrestaŭravany budynak teatru adkryŭsia adrestaŭravanym spektaklem «Paŭlinka» z novym aktorskim składam, novymi dekaracyjami i kaściumami, śviedčyć pra toje, što jana budzie žyć i nia budzie stareć.
Jak «Paŭlinka» pieramahła i pieražyła svaich vorahaŭ?
Tak, žyćcio «Paŭlinki» było nie zaŭsiody biazvobłačnym. Chmary nad joj zhuščała achoŭnaja savieckaja krytyka. Pieradusim «zahadčyki sacyjalistyčnaha realizmu» «stralali» ŭ pastanoŭščyka Lva Litvinava. Abvinavačvańni byli ŭ farmaliźmie, skažeńni idejnaha źmiestu, ździeku nad klasykaj. Asabliva vostryja napady adbyvalisia napiaredadni roznych jubilejnych dataŭ — ci samoha teatru, ci aŭtara pjesy, ci dziaržaŭnych. Ciažka pavieryć siońnia, ale Litvinava «Paŭlinku» ckavali ad taho samaha 1944 hodu, kali teatar viarnuŭsia z Tomsku ŭ Miensk, i až da 1982 hodu — 100-hodździa z dnia naradžeńnia pieśniara.
Rej viali piśmieńnik Maksim Łužanin i teatraznaviec Uładzimier Niafiod. Padkidvali droŭ u vohnišča i inšyja, navat Kandrat Krapiva. Jany abvinavačvali režysera Lva Litvinava ŭ naŭmysnym skažeńni sensu Kupałavaj kamedyi: maŭlaŭ, nie pakazanaja «baraćba z damastrojeŭskim układam žyćcia, baraćba z sacyjalnaj niespraviadlivaściu». Tak pisaŭ Uładzimier Niafiod. Hety prysud zastajecca ŭ akademičnym vydańni «Historyi biełaruskaha teatru».
A Maksim Łužanin u hazecie «Litaratura i mastactva«i ŭvohule admaŭlaŭ nia tolki źmiest spektakla, a i jaho pastanovačnaje vyrašeńnie: «Atrymałasia pjesa «sa ščaślivym kancom», kamedyja straciła sacyjalnaje hučańnie, i spektakl maje chiba što etnahrafičnuju cikavaść, choć navat hetaj mecie supiarečyć zališniaje stylizatarstva ŭ afarmleńni i razryŭ u časie pamiž dekaracyjaj i vopratkaj (sučasnaja chata i staraśvieckija śvitki)».
A voś i Kandrat Krapiva: «Litvinaŭ adkinuŭ sacyjalny źmiest pjesy… Nia ličačysia z dramaturhičnym matarjałam, jon dapisaŭ u pjesu toje, čaho nikoli nia dumaŭ Ja. Kupała, tolki dla taho, kab hladač paśmiajaŭsia, ad nastaŭnika-revalucyjanera adkinuŭ jaho revalucyjnyja nastroi, čym zusim asłabiŭ źmiest dramaturhičnaha tvoru».
Abvinavačvańni ŭ farmaliźmie praciahvalisia až da 1982 hodu, kali ŭžo Kupałaŭski teatar praktyčna całkam raźvitaŭsia z pobytavym mastactvam, i jaho estetyka ŭžo hruntavałasia na pryncypach umoŭnaha, režyserskaha sceničnaha mastactva, pra jakoje Litvinaŭ i nie dadumaŭsia b. Ja dobra pamiataju apošnija pachody Niafioda i kampanii pa kabinetach CK KPB i Minkultury z nadziejaj užo praz amal sorak hadoŭ žyćcia zabaranić narodam lubimy spektakl. Ale ŭ 1982 hodzie hetamu «krytyčnamu ciemrašalstvu» byŭ pakładzieny kaniec. Tady i teatru, i inšaj hrupie krytykaŭ udałosia dakazać, što klasykaj moža być nia tolki pjesa, a i spektakl, i čapać jaho nikomu nie dazvolena.
Ch Ch Ch
Vielmi chaciełasia b dažyć i prysutničać na 100-hadovym jubilei jaho. A «Paŭlinka» abaviazkova dažyvie. U heta ja vieru.
Za sorak hadoŭ majho znajomstva z Teatram imia Janki Kupały ja bačyŭ «Paŭlinku» dziasiatki razoŭ. Ja bačyŭ jaje z Ałaj Doŭhaj i Zojaj Biełachvościk, Ździsłavam Stomam i Paŭłam Karmuninym, Lidzijaj Ržeckaj i Jaŭhienijaj Kavalovaj, Hienadziem Aŭsiańnikavym i Arnoldam Pamazanam, Halinaj Makaravaj i Lilaj Davidovič, dziasiatkami inšych vydatnych kupałaŭcaŭ. Lublu hety spektakl i siońnia. Vielmi chaciełasia b dažyć i prysutničać na 100-hadovym jubilei jaho. A «Paŭlinka» abaviazkova dažyvie. U heta ja vieru.
-
U Homielskim dramatyčnym teatry — kadravyja čystki. Znoŭ praz «palityku»
-
«Budzie śmiešna i baluča»: «Kupałaŭcy» prezientujuć zaŭtra novy śpiektakl. U hałoŭnych rolach — Manajeŭ, Biełachvościk, Harcujeva
-
«Rašeńnie pryjšło zvonku». Što adbyvajecca ŭ viciebskim teatry, dzie ŭ śpiektakli prahučała «Žyvie Fłandryja!» i pačałasia čarada zvalnieńniaŭ?
Kamientary