Vyjšaŭ na svabodu biełarus, jakoha ŭ svoj čas prysudzili da pažyćciovaha źniavoleńnia. Heta pieršy viadomy taki vypadak
U pačatku nulavych žychar Pružan Juryj Biaskroŭny atrymaŭ pažyćciovaje źniavoleńnia za žachlivaje złačynstva — jon zhvałtavaŭ dźviuch 17-hadovych dziaŭčat, adnu ź jakich u vyniku žorstka zabiŭ. Paźniej Viarchoŭny sud źmiakčyŭ jamu prysud. Ciapier hety čałaviek na svabodzie. «Naša Niva» pahutaryła ź jaho byłymi susiedziami i raskazvaje, jak na čałaviečaj psichicy adbivajecca čverć stahodździa za kratami.
Niekalki tydniaŭ tamu na svabodu vyjšaŭ 47-hadovy žychar Pružanaŭ Juryj Biaskroŭny. Hety čałaviek pravioŭ za kratami pałovu žyćcia. Biaskroŭny — badaj pieršy biełarus, chto byŭ prysudžany da pažyćciovaha źniavoleńnia, ale ŭrešcie zmoh adčuć pavietra svabody. Jak tak vyjšła?
Prava na svabodu dla pažyćciova źniavolenych
Da 2001 hoda ŭ Biełarusi ŭvohule nie isnavała pažyćciovaha źniavoleńnia. Dziejničaŭ Kryminalny kodeks BSSR, pavodle jakoha maksimalny termin pazbaŭleńnia voli składaŭ 15 hadoŭ. Aproč taho, naturalna, isnavała i śmiarotnaje pakarańnie.
Novy Kryminalny kodeks, jaki ŭstupiŭ u siłu ŭ 2001 hodzie, zachoŭvaŭ mahčymaść rasstrełaŭ, dazvalaŭ prysudžać za niekatoryja złačynstvy až da 25 hadoŭ źniavoleńnia, a taksama ŭvodziŭ paniaćcie «pažyćciovaje źniavoleńnie». Za nastupny čas naźbirałasia bolš za 160 čałaviek, jakija atrymali mienavita hety pažyćciovy prysud.
Biełaruskaje zakanadaŭstva pakidaje šaniec vyjści na svabodu navat takim ludziam. Kali jany adsiedziać 20 hadoŭ, to z ulikam ich pavodzin, stanu zdaroŭja i ŭzrostu im mohuć skazać, što treba pravieści za kratami jašče niejki čas — da piaci hadoŭ, — a paśla možna budzie vyzvalicca. Adnak heta tolki tearetyčnaja mahčymaść — sud nie abaviazany zadavolvać chadajnictva ab vyzvaleńni.
Z ulikam taho, što novy Kodeks isnuje tolki z 2001 hoda, pieršyja takija pažyćciovyja źniavolenyja mahli pačać hrukacca ŭ sudy ŭ 2021 hodzie. Adnak vyhladaje, što dziaržava pakul nie hatovaja iści na padobny ekśpierymient — niama infarmacyi, kab siłaviki i sudździ dali dazvoł na ŭmoŭna-daterminovaje vyzvaleńnie kahości, asudžanaha da pažyćciovaha źniavoleńnia.
Vyratavalnaja apieracyja
Situacyja Biaskroŭnaha ŭsio ž inšaja. U 2002 ci 2003 hodzie Brescki abłasny sud prysudziŭ jaho da pažyćciovaha terminu za zabojstva, sprobu zabojstva i zhvałtavańnie. Biaskroŭnaha niejki čas utrymlivali ź inšymi takimi ž źniavolenymi, jon nasiŭ takuju ž formu «PZ», jak i astatnija. Ale ŭrešcie Viarchoŭny sud pryniaŭ da ŭvahi jaho apielacyju i źmiakčyŭ jamu prysud — zamianiŭ jaho na 25 hadoŭ źniavoleńnia.
Čamu sudździ pryniali takoje rašeńnie? Mahčyma, tamu što na sumleńni Biaskroŭnaha była adna achviara, a nie dźvie. Choć toje, što druhaja dziaŭčyna vyžyła, chutčej, vypadkovaść.
U vyniku Biaskroŭny pravioŭ za kratami kala 23 hadoŭ. Jašče dva hady jamu skinuli pa amnistyjach, jakija ŭ pačatku stahodździa prymianialisia amal da ŭsich katehoryj złačyncaŭ, u tym liku i da zabojcaŭ. Aproč taho, čas znachodžańnia ŭ SIZA musili pieraličyć z raźliku dzień za paŭtara.
Što ž narabiŭ Biaskroŭny?
…U pružanskuju milicyju prybiehła 17-hadovaja dziaŭčyna, jakaja skazała, što cudam uratavałasia ad mańjaka. A voś jaje siabroŭku jon zabiŭ.
Dźvie niepaŭnaletnija siabroŭki pozna ŭviečary viartalisia z dyskateki ŭ Pružanach u susiedniaje ŭročyšča Piasčyna. Pobač spyniŭsia aŭtamabil: davajcie padviazu. Za rulom byŭ toj samy Juryj Biaskroŭny — 24-hadovy žychar Pružanaŭ, jakoha doma čakali žonka i maleńki syn.
Pa darozie Juryj zajechaŭ u kramu pa vino ź pivam, a paśla prapanavaŭ pradoŭžyć znajomstva kala voziera. Biaskroŭny paličyŭ, što pierad im prastytutki. Ale kali dziaŭčyny zajavili, što nie płanujuć nijakaha intymu, to razzłavaŭsia i vyrašyŭ dabicca svajho siłaj. U chod pajšoŭ nož.
Pakul Biaskroŭny hvałciŭ adnu ź dziaŭčat — i navat u paryvie šalenstva adkusiŭ joj smočki, — druhaja vybrałasia z mašyny i schavałasia ŭ kustach.
Kab schavać zhvałtavańnie, Juryj zabiŭ pieršuju dziaŭčynu — 30 udaraŭ nažom i kamieniem.
Paśla pačaŭ šukać druhuju, ale nie zaŭvažyŭ jaje ŭ ciemry. Jon vyrašyŭ, što jana pabiehła pa darozie ŭ horad i pajechaŭ za joj. Kali zrazumieŭ, što pamyliŭsia, to viarnuŭsia, ale jana paśpieła schavacca bolš nadziejna. Mańjak da ranicy šukaŭ druhuju dziaŭčynu, ale tak i nie znajšoŭ.
Heta vypadkovaść vyratavała žyćcio dziaŭčyny — ale ŭ niekatorym sensie vyratavała i samoha Biaskroŭnaha. Tak, kali b jon nie pakinuŭ śviedku ŭ žyvych, jaho b nie aryštavali tak chutka. Ale kali b jaho ŭrešcie znajšli, to za dvajnoje zabojstva sa zhvałtavańniami jaho, chutčej za ŭsio, rasstralali b.
Pad ranicu Biaskroŭny zakinuŭ trup pieršaj dziaŭčyny ŭ bahažnik, advioz jaho dalej u les kinuŭ u jamu. Paśla čaho narešcie pajechaŭ dadomu. Tam jaho ŭ toj ža dzień i zatrymali.
Pobyt asudžanaha da 25 hadoŭ
U nas niama infarmacyi, u jakich turmach i kałonijach Biaskroŭny spačatku adbyvaŭ svajo pakarańnie, ale ŭ vyniku jon trapiŭ u babrujskuju kałoniju №2.
U adnym atradzie ź im apynuŭsia palitźniavoleny błohier Vadzim Vadimati Jermašuk, asudžany za abrazu Łukašenki i ździek ź dziaržaŭnych simvałaŭ. Jon raskazaŭ «Našaj Nivie» svaje ŭražańni ad kamunikacyi ź Biaskroŭnym. Raspovied Jermašuka dapoŭniŭ inšy źniavoleny Andrej Majoraŭ (imia źmieniena), jaki byŭ asudžany pa ekanamičnym artykule.
Abodva adznačajuć, što ŭmovy ŭtrymańnia zabojcy i hvałtaŭnika Biaskroŭnaha byli našmat lepšyja, čym u palitviaźniaŭ — ludziej, pakaranych za udzieł u maršach pratestu ci za nieaściarožny kamientar u internecie.
Niahledziačy na toje, što ŭ Biaskroŭnaha jość artykuł za zhvałtavańnie (na turemny słenhu jon tak zvany «trusadzior» — čałaviek, asudžany za seksualnyja dziejańni, «ździrańnie trusoŭ» z kahości), administracyja nie pieravodziła jaho ŭ nizki status.
Bolš za toje, jon atrymaŭ davoli prestyžnuju pracu — staŭ adkaznym za zachoŭvańnie i vydaču inšym viaźniam asabistych rečaŭ u haspadarčym atradzie, a taksama vydavaŭ nažy. Praca biez vychodnych, ale ŭsio ž niapylnaja — niekalki razoŭ na dzień treba adkryć pakoj i sačyć, kab nichto nie zalez u čužuju sumku. Zrešty, nichto i nie parušaje praviły, kab nie nabyć reputacyju «pacuka».
«Jak ja zrazumieŭ, jon atrymaŭ takuju kłasnuju pasadu svajoj supracaj ź miantami. Chadziŭ jak błatny. Usie chavali infu, što jon hvałtaŭnik. Jaho zeki niedalublivali, ale asabliva taho nie pakazvali, bo jon byŭ pad dacham», — kaža Jermašuk.
Jon adznačaje, što praz toje, što Biaskroŭny sam mocna bajaŭsia pierajści ŭ nizki status, jon asabliva hrebliva staviŭsia da takich, jak Vadzim:
«Kali ja prychodziŭ, jon pačynaŭ kryčać: «Ty, idzi apošnim u čarhu!» Ja ŭ adkaz nie maŭčaŭ, i jon tady išoŭ skardzicca miantam. Asnoŭny kanflikt u nas ź im zdaryŭsia, kali ja ŭ tualecie vykidvaŭ śmiećcie i nie zaŭvažyŭ, što jon zzadu, tamu krychu začapiŭ. I jon adrazu mnie: «Ty što, ty, b*ia, svajo miesca viedaj». A ja jamu: «Słuchaj, za*upa, pahladzi na svoj artykuł i potym viakaj». Ale ŭsio tak ci inakš dachodziła da administracyi».
U abaviazkach Biaskroŭnaha taksama była vydača źniavolenym listoŭ, jakija pryjšli im z domu. Ranicaj supracoŭniki administracyi addavali jamu listy, i jon trymaŭ u siabie, pakul ludzi, viarnuŭšysia z pracy, nie zabiaruć ich.
Majoraŭ raskazvaje, što niejak Biaskroŭnaha złavili na tym, što jon u svaim pakoi čytaje čužyja listy i razhladvaje čužyja fotazdymki — absalutna niedapuščalnaja reč u kałonii, dzie kožny pavinien dbać pra pryvatnaść inšaha. Adnak administracyja navat nie pakarała jaho za heta.
Palityčnyja pohlady
«Ludzi kštałtu hetaha Biaskroŭnaha ŭnikalnyja, bo na ich prykładzie možna pabačyć, što robić z čałaviečym mozham prapahanda. Ja nie viedaju, što było ŭ jaho hałavie, kali jon siadaŭ u turmu. Ale ciapier heta čałaviek, całkam vyhadavany Kisialovymi, Sałaŭjovymi i Marharytaj Simańjan, prosta etałonny ŭzor. Razbudzi jaho pasiarod nočy — budzie z honaram raskazvać, jak «našy» ŭziali Bachmut. I ničoha dziŭnaha niama — čałaviek na praciahu 20 hadoŭ nie spažyvaje ničoha, aproč televizara, — raskazvaje Majoraŭ. —
Ja jaho zapomniŭ čałaviekam, jaki ŭvieś svabodny čas pravodziŭ u pakoi, dzie pa televizary krucili naviny. Skončylisia naviny na RTR — biare pult pieraklučaje na NTV, kab pačuć toje samaje. A paśla i pa ANT, kab zamacavać. Moža, heta niejkaje adchileńnie, nie viedaju».
«Jon byŭ za Rasiju, za Pucina, za vajnu. Pastajanna padtakvaŭ navinam: «O, pravilna Pucin robić!» — zhadvaje Jermašuk.
Były palitviazień pierakanany, što Biaskroŭnaha natreniravali škodzić palityčnym. U pryvatnaści, stvarać umovy dla ich traplańnia ŭ ŠIZA. A toj i sam byŭ nie suprać — usio ž heta jahonyja idejnyja palityčnyja vorahi.
«Naprykład, pryjdzie palityčnamu pasyłka, i Biaskroŭny adrazu kliča miantoŭ, kab tyja pravieryli — ci supadaje źmieściva sumki sa śpisam. Jasna, što ty nie paśpiavaješ adrazu ŭsio zapisać. Ale kali niešta nie tak — ciabie ŭ ŠIZA sadžajuć», — kaža Jermašuk.
Majoraŭ uzhadvaje, što paśla pačatku vajny Biaskroŭny skłaŭ śpis tych, chto pry prahladzie navinaŭ publična padtrymlivaŭ Ukrainu i aburaŭsia rasijskaj ahresijaj, i pieradaŭ jaho administracyi. Usie hetyja ludzi trapili ŭ ŠIZA. A jon praciahnuŭ hladzieć naviny i z uśmieškaj padtrymlivać Rasiju.
Prablemy z sacyjalizacyjaj
«Kali Biaskroŭny siadaŭ, u jaho byli žonka i syn. Ale jakaja adekvatnaja žančyna budzie 25 hadoŭ čakać zabojcu i hvałtaŭnika? Naturalna, jana raźviałasia i znajšła narmalnaha muža. Syn? Dy jon apošni raz bačyŭ baćku, kali jašče byŭ niemaŭlom. Karaciej, nijakich paŭnavartasnych sacyjalnych suviaziaŭ nie zastałosia, — razvažaje Majoraŭ.
— Na spatkańni da jaho pryjazdžała maci — jak i ŭ bolšaści padobnych vypadkaŭ, maci nie vyrakajucca synoŭ, jakija b žachlivyja ŭčynki jany nie ździejśnili. My śmiajalisia, što kali Jura viartajecca sa spatkańnia, to jon zaŭsiody niervovy — bo maci ž usio adno niejak karystajecca internetam, to viedała bolš praŭdy pra vajnu, u tym liku i pra adstupleńni Rasii. A Jura admaŭlaŭsia ŭ heta vieryć, da apošniaha pierakonvaŭ siabie, što ŭsia praŭda tolki ŭ jaho televizary. I nakolki ja razumieju, jaho stryječny brat udzielničaŭ u 2020-m u pratestach, a paśla paprasiŭ palityčny prytułak u Polščy. Heta taksama šakavała Biaskroŭnaha».
Surazmoŭca nie ŭjaŭlaje, jak zmoža adaptavacca da narmalnaha žyćcia čałaviek, jaki adstaŭ ad dasiahnieńniaŭ cyvilizacyi na 25 hadoŭ — nie bačyŭ ni supiermarkietaŭ, ni mabilnikaŭ: «Nie ździŭlusia, kali adpravicca na vajnu — kali paśpieje da pieramirja».
Darečy, čałaviek, padobny da Biaskroŭnaha, byŭ u Rasii. Anvar Masalimaŭ u 1990-ja ŭvohule byŭ prysudžany da rasstrełu, ale praz uviadzieńnie maratoryja jamu spačatku zamianili pakarańnie na pažyćciovaje źniavoleńnie, a paśla humanizacyi zakanadaŭstva adpuścili praz 25 adsiedžanych hadoŭ. Na svabodzie jon pratrymaŭsia dva hady, a paśla parezaŭ nažom sabutylnika i viarnuŭsia ŭ zvykłuju dla siabie turmu.
Na pytańnie, što Jermašuk skazaŭ by Biaskroŭnamu pry sustrečy na svabodzie, były palitviazień adkazaŭ łakanična: «Ničoha. Ja b vybiŭ jamu skivicu, upraviŭ by jaje ŭ advarotny bok. Paśla b štraf zapłaciŭ ci što tam treba. Ale zrabiŭ by toje». Jon ličyć Biaskroŭnaha adnym z samych ahidnych piersanažaŭ, ź jakimi jamu davodziłasia sustrakacca ŭ žyćci.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary