Šarepka: A čamu b Polščy nie stvaryć umovy dla masavaj emihracyi ź Biełarusi?

Stratehija Polščy ŭ pytańni palakaŭ Biełarusi? «Havoračy z Alaksandram Łukašenkam pra palakaŭ u Biełarusi, my zvyčajna vykarystoŭvali takija arhumienty, jak histaryčnaja spraviadlivaść, demakratyja, pravy čałavieka, jakija jon nie nadta ŭsprymaje, — piša ŭ svajoj knizie «Abliččy Biełarusi. Zapiski ambasadara» były pasoł Polščy ŭ Biełarusi Lešak Šarepka. — Moža być, pryjšoŭ čas źviarnucca da bolš pierakanaŭčaha arhumienta?»

Šarepka prapanuje stvaryć umovy dla masavaj emihracyi palakaŭ — i nie tolki palakaŭ! — u Polšču: «Spraścić praces viartańnia hramadzianstva naščadkam hramadzian mižvajennaj Polščy i stvaryć im umovy dla abžyvańnia ŭ Polščy. Moža być, realnaja pahroza depapulacyi Haradzienščyny ŭrešcie zmusić Alaksandra Łukašenku zadumacca nad nastupstvami jahonaj palityki ŭ dačynieńni da polskaj mienšaści?»

Prapanova Šarepki — a jon daloka nie samy cyničny pradstaŭnik polskaha palitykumu i dypłamatyi, jon čałaviek ź simpatyjami da biełarusaŭ i biełaruskaj kultury — pakazčyk taho, jak źmianiłasia staŭleńnie da RB. Polšča, jak i inšyja jeŭrapiejskija krainy, jak i Rasija, hatovaja zmahacca za biełaruskija «mazhi» i «ruki».

Ideja, ahučanaja Šarepkam, zhubnaja dla budučyni Biełarusi, jakaja budzie rašacca nie ŭ Kramli i nie ŭ Varšavie, a tut, unutry krainy. Heta zvarotnaja praparcyjnaść: čym bolš aryjentavanych na Jeŭropu hramadzian vyjedzie ŭ Polšču, tym mienšaj stanie ich dola tut.

Krytykavać takija zadumy my ź Minska možam, ale što my možam zrabić, kab ich sarvać? Heta sučasny śviet: jahonyja miežy — heta najpierš kulturnyja i kaštoŭnasnyja łajalnaści, a nie administratyŭnyja miežy. A čym moža naša kraina ŭtrymać tych, kaho palaki nie suprać pieravabić? Jakija tut pierśpiektyvy dla moładzi?

Biełaruś «miažuje z Polščaj, ale, padajecca, što jana ŭ inšaj realnaści, — piša były pasoł i nahadvaje toje, z čym biełarusy zvyklisia, ściarpielisia, ale što žycharam inšych jeŭrapiejskich krain zdajecca marazmam. — Dzie jašče ŭ Jeŭropie nakładajuć padatak na biespracoŭnych abo zabaraniajuć rabotnikam zvalniacca? Dzie rehularna devalvujecca i denaminujecca nacyjanalnaja valuta? U jakoj jeŭrapiejskaj krainie za niekalki hadoŭ da prezidenckich vybaraŭ možna z dakładnaściu da niekalkich pracentaŭ pradbačyć, chto na ich pieramoža?

Dzie jašče mahčyma, kab vybitny apazicyjny palityk raptam prapaŭ, niby rastvaryŭsia ŭ pavietry? Tolki tut niepaŭnaletni syn kiraŭnika dziaržavy moža ŭ mundziry prymać vajskovy parad, a prezident pa telebačańni vučyć hramadzian, jak treba kasić, a jak bulbu kapać», — pasoł Šarepka biaźlitasny ŭ acency rečaisnaści biełaruskaj dziaržavy.

Dypłamat apisvaje našu krainu jak «spałučeńnie savieckaha skansena z sučasnaściu».

Nakolki Biełaruś-dziaržava dalokaja ad jeŭrapiejskich standartaŭ, nastolki ž, piša jon, Biełaruś-kraina, Biełaruś-hramadstva pazityŭna dzivić palakaŭ.

«Heta pazityŭnyja emocyi, što datyčać arhanizacyi žyćcia, pavodzin ludziej, paradku na vulicach ci stanu pomnikaŭ», — adznačaje dypłamat.

Apazicyja? Voś što pasoł dumaje pra apošnija prezidenckija vybary. Na apošnich vybarach «rolu pradstaŭnicy apazicyi prypisali Taćcianie Karatkievič, — piša Šarepka.

— Za šmat miesiacaŭ da vybaraŭ u niezaležnych asiarodkach pačała cyrkulavać ideja, što kankurentam Łukašenki z boku apazicyi pavinna być kabieta. Było heta tym bolš dziŭna, što da taho ŭ apazicyjnym asiarodku žančyny nie zajmali daminujučych pazicyj», — adznačaje pasoł. Kali Ruch «Havary praŭdu» vyłučyŭ svaim kandydatam šarahovaha siabra arhanizacyi Taćcianu Karatkievič, «było heta da taho niezrazumieła, pahatoŭ što žadańnia ŭstupleńnia ŭ pieradvybarčuju honku dekłaravaŭ adzin z zasnavalnikaŭ ruchu, viadomy paet i palityk, jaki ŭžo zarekamiendavaŭ siabie, Uładzimir Niaklajeŭ. U paraŭnańni ź im Taćciana Karatkievič vyhladała jak «šeraja myška», — piša Šarepka.

«I što jašče cikaviej, «šeraja myška» sabrała 100 tysiač podpisaŭ, nieabchodnych dla rehistracyi, — piša jon.

— Trochi śviatła na tyja padziei moža pralić toj fakt, što Uładzimir Niaklajeŭ publična źvinavaciŭ Andreja Dźmitryjeva ŭ supracy z KDB. Tym nie mienš, adnak, Taćciana Karatkievič staranna adyhrała svaju rolu adzinaj apazicyjnaj kandydatki, — piša pasoł i adznačaje. — Biełaruskamu lidaru treba byli słabyja kankurenty, bo pierad vybarcami jamu asabliva nie było čym pachvalicca».

Šarepka nievysoka aceńvaje efiektyŭnaść jeŭrapiejskaj palityki ŭ dačynieńni da Biełarusi: «ES užo pryzvyčaiła biełarusaŭ, što trochi paśpiešliva, dla prapahandysckaha efiektu, uvodzić sankcyi, a paśla šukaje nahody, kab ich admianić». Šarepka ličyć dziejańni jeŭrapiejskich krain niepaśladoŭnymi: «Nivodzin [z palitviaźniaŭ] nie byŭ reabilitavany, što było adnoj z umoŭ ES, ale ŭ novych hieapalityčnych abstavinach Brusel pierastaŭ zvažać na takuju drabnicu».

I tym nie mienš kanstatuje: pieramoha Minska ŭ pieraciahvańni kanata ź jeŭrabiurakratami — heta pirava pieramoha.

Šarepka bačyć Łukašenku hłyboka antyjeŭrapiejskim, u dušy antyjeŭrapiejskim palitykam, pryvodzić cytatu: «Kali Zachad nas za niešta krytykuje, to značyć, što robim heta pravilna. Horš, kali pačynajuć nas chvalić». Šarepka ŭzdychaje: «Ciažka supracoŭničać z nośbitam takoj fiłasofii».

Były pasoł Polščy ŭ Biełarusi Lešak Šarepka pryjšoŭ u dypłamatyju z analityki. Niekalki dziasiatkaŭ hadoŭ jon adpracavaŭ na polskich dypłamatyčnych placoŭkach u Rasii i Ukrainie. A ŭ 2011—2015 byŭ pasłom Polščy ŭ Biełarusi. Jahonaja kniha «Abliččy Biełarusi. Zapiski ambasadara» stała padsumavańniem biełaruskaha dośviedu.

Jakija ž vysnovy ambasadara Šarepki?

Łukašenka: jaho nie treba niedaaceńvać, jon vielmi spraŭny palityk. Adnak jaho intaresy ŭ cełym supiarečyć polskim nacyjanalnym intaresam. «I hłyboka pierakanany, što navat kali niejki čas budziem kročyć pobač, urešcie nam ź im nie pa darozie».

Kryzis libieralnaj demakratyi: «Prykład Biełarusi pakazvaje, što aŭtarytarnym lidaram časta ŭdajecca lepš adčuvać čakańni bolšaści, čym demakratyčnym palitykam».

Lehkadumnyja sproby ministra Sikorskaha spakusić Łukašenku pryznańniem Zachadu: «Sučasnaja palityka dosyć dynamičnaja, i, asabliva ŭ demakratyčnych krainach, jana charaktaryzujecca karotkaj instytucyjnaj pamiaćciu. Novyja palityki šukajuć nahody dla pośpiechu. U hetym kantekście dobra pamiatać, što ŭ prezidenta Łukašenki zusim inšaja časavaja pierśpiektyva, i jon umieje pieratvarać čužyja pamyłki ŭ svaje pośpiechi».

Palitviaźni ŭ Biełarusi: «Pry ciapierašniaj palityčnaj sistemie ŭ Biełarusi možna nie sumniavacca, što kamiery pustavać nie buduć. U Alaksandra Łukašenki takaja ŭłada, što jon moža kožnaha, kaho choča i kali choča, pa sabie adnomu viadomych pryčynach pasadzić abo pamiłavać». «Dla apazicyjanieraŭ źniavoleńnie — heta takoje najvyšejšaje vyprabavańnie charaktaru. Tyja, chto tam nie daje siabie złamić, mohuć raźličvać na pavahu i zachapleńnie ŭ svaim asiarodździ».

Ciažki vybar: «Apazicyja ŭ pryncypie pazbaŭlenaja alternatyvy. Bieručy ŭdzieł u vybarach, jana lehitymizuje režym, a bajkatujučy vybary, jana sama siabie marhinalizuje».

Biełaruskaja mova: «Vysiłki mižnarodnaj supolnaści [Biełsat, Premija Hiedrojcia, padtrymka Polščaj biełaruskich škoł na Padlaššy i t.p.] nie paŭpłyvajuć istotna na moŭnuju situacyju ŭ Biełarusi …», kali nie budzie mieć miesca «paśladoŭnaja i razumnaja palityka dziaržaŭnych uładaŭ».

Rasijskija mety ŭ Biełarusi: Nasupierak rytualnym zaklinańniam Alaksandra Łukašenki, «u biełaruska-rasijskich adnosinach ničoha nie pradvyrašana raz i nazaŭsiody. Nieviadoma, jakuju rolu ŭ prajekcie «ruskaha śvietu» kramloŭskija technołahi vyznačyli Biełarusi i ci nie skončycca sam hety prajekt hučnaj parazaj Rasii. Adnak niama sumnievu, što prezidenctva Alaksandra Łukašenki stvaryła spryjalnyja ŭmovy dla realizacyi hetaha prajekta».

Momant pieramien: «Ja staraŭsia aceńvać Biełaruś vačyma čałavieka, dla jakoha svaboda — najvažniejšaja vartaść, ale jaki ŭśviedamlaje, što mała chto zdolny vynieści jaje ciažar. Pačućcie svabody, jak i demakratyju, niemahčyma ekspartavać. Jano musić puścić karani i vyśpieć». Takim čynam, na dumku Šarepki, heta nie blizkaja pierśpiektyva.

Šarepku słaba vierycca, što Biełaruś moža stać dobrasusiedskaj dla Polščy dziaržavaj. Jon pryvodzić u paćviardžeńnie ŭvieś dośvied biełaruska-polskich adnosin apošnich 20 hadoŭ. A z vorahami — jak z vorahami. «Na siońnia treba pryniać, što za Buham stajać «hibrydnyja čaści» rasijskaj armii i dziejničać sychodziačy z hetaj dadzienaści», — piša Šarepka.

Hiedrojć vieryŭ u mahčymaść stvareńnia i isnavańnia jeŭrapiejskaj Biełarusi. Šarepka paśla piaci hadoŭ ambasadarstva ŭ mahčymaści, što za Buham niešta źmienicca i što Polšča moža hetym źmienam dapamahčy, źniavieryŭsia.

* * *

Leszek Szerepka. Oblicza Bialorusi: zapiski ambasadora. — Bialystok, 2016.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0