Bolšaść vulic u haradach Biełarusi dahetul nosiać savieckija nazvy. Ciapier heta možna paćvierdzić kankretnymi dadzienymi. Jak paviedamiła Radyjo Svaboda, tolki vulic z nazvaj «Savieckaja» ŭ Biełarusi 698 km. Heta bolš, čym praciahłaść usioj terytoryi krainy z uschodu na zachad.
Vulic z nacyjanalnymi nazvami ŭ 20 razoŭ mienš, čym z savieckimi
Daŭžynia ž usich vulic Lenina ŭ krainie składaje 440 km, Kastryčnickich — 382, Savieckich — 698. Takuju infarmacyju dali ŭ kampanii «Jandieks». Dla paraŭnańnia praciahłaść usioj terytoryi Biełarusi z uschodu na zachad składaje 650 km.
U toj ža čas vulic z nacyjanalnymi nazvami ŭ Biełarusi ŭ 10-20 razoŭ mieniej, čym z savieckimi. Daŭžynia ŭsich vulic Kalinoŭskaha składaje 33 km, Skaryny — 49, Niezaležnaści — 40.
Raźmierkavańnie vulic z savieckimi nazvami pa abłaściach prykładna adnolkavaje. A voś nacyjanalnyja nazvy pradstaŭlenyja ŭ bolšaści vypadkaŭ u zachodniaj i centralnaj Biełarusi.
Naprykład, vulic Kalinoŭskaha bolš za ŭsio u Bresckaj vobłaści (19 haradoŭ i viosak), Hrodzienskaj i Minskaj (pa 12). U astatnich abłaściach — pa 4 u kožnaj. Vulic i praśpiektaŭ Niezaležnaści na Homielščynie i Mahiloŭščynie zusim niama.
U «Jandieksie» adznačyli, što źviestki mohuć być niapoŭnymi. Padličanyja tolki vulicy, praśpiekty, zavułki, prajezdy i inšyja padobnyja abjekty, zaniesienyja na «Jandieks.Karty».
«Suadnosna, kali ŭ nas niama padrabiaznaj mapy niejkaha zusim nievialikaha siała, jahonyja vulicy ŭličanyja nie buduć», — udakładnili ŭ pres-słužbie kampanii.
Praz 20 hadoŭ savieckija nazvy ŭ Maładziečnie praktyčna nichto nie pamiataje
Amal va ŭsich haradach Biełarusi tapanimika spres składajecca z nazvaŭ u honar savieckich dziejačoŭ. Desavietyzacyja pačałasia ŭ pačatku 1990-ch. Ale prajšła jana ŭ ličanych haradach i vielmi abmiežavana.
Šerah vulic pierajmienavali ŭ Minsku, u tym liku centralnyja praśpiekt Lenina i płošču Lenina. Zamiest ich źjaviŭsia praśpiekt Skaryny (z 2007 hodu — Niezaležnaści), i płošča Niezaležnaści. A voś vulica Lenina ŭ stalicy zastałasia. Niekalki vulic paśpieli pierajmienavać u Hrodnie, Słonimie i niekatorych inšych haradach.
Adzinym horadam, dzie adbyłasia masavaja desavietyzacyja, zastajecca Maładziečna. U pačatku 1990-ch, kali horadam kiravaŭ Hienadź Karpienka, savieckija nazvy vulic tut amal całkam źnikli. Choć u Maładziečnie zastalisia vulicy Pieršamajskaja, Čarniachoŭskaha, Čkałava, nazvy bolšaści daroh tut nie majuć dačynieńnia da savieckaj i rasiejskaj historyi.
Jak raskazaŭ Svabodzie Aleś Kapucki, maładziečanski krajaznaŭca, viernutyja histaryčnyja i novyja nacyjanalnyja nazvy ŭ Maładečnie pryžylisia. Bolš jak praz dvaccać hadoŭ paśla pierajmienavańnia tolki niekatoryja vulicy časam mohuć nazvać na stary ład.
Vialiki Haściniec, byvaje, nazyvajuć «praśpiektam», bo heta były praśpiekt Lenina, Centralnuju płošču — płoščaj Lenina, bo pomnik Uładzimiru Leninu dahetul tam staić, a zamiest płoščy Staroje Miesta časam kažuć «płošča Svabody» abo «staraja płošča».
«Praktyčna nichto ŭžo nia pamiataje starych nazvaŭ, aproč, moža, samych znakavych», — kaža Kapucki.
Paśla masavaha pierajmienavańnia ŭ pačatku 1990-ch miascovyja kamunisty sprabavali viarnuć niekatoryja savieckija nazvy. Asabliva im karciŭ Vialiki Haściniec — praśpiekt Lenina za savieckim časam.
«Kolki kamunisty nie staralisia pierajmienavać Vialiki Haściniec, pryčym prapanoŭvalisia takija nazvy, jak praśpiekt Skaryny, užo ničoha ŭ ich nie atrymałasia navat pry hetaj uładzie», — kaža Aleś Kapucki.
Vulicy Kalinoŭskaha i Lva Sapiehi musiać być u centry, a nie na ŭskrainach
Siońnia pierajmienavańni dajucca ciažka. Čaściej za ŭsio ich pravodziać nie ź inicyjatyvy žycharoŭ horadu, a pa voli ŭładaŭ. U Połacku krok za krokam prybirali savieckija nazvy z centru horadu. Zamiest praśpiektu Lenina tam źjaviŭsia praśpiekt Skaryny, vulicu Enhielsa zrabili Nižnie-Pakroŭskaj.
U Mścisłavie letaś vulicam Uryckaha, Pieršamajskaj i Centralnaj płoščy dali nazvy Pirahoŭskaja, Karmielickaja, Piatra Mścisłaŭca adpaviedna. Tyja pierajmienavańni prymierkavali da Dnia biełaruskaha piśmienstva.
Ale najčaściej nazvy ŭ honar nacyjanalnych hierojaŭ dajuć nie zamiest savieckich, a novym vulicam. Heta značyć, u mikrarajonach na ŭskrainach haradoŭ, u pryvatnym siektary. Najbolš jaskravy prykład — heta Minsk. U toj čas, jak u centry zastajucca vulicy Lenina, Enhielsa, Karła Marksa, na ŭskrainach źjaŭlajucca vulicy Lva Sapiehi, Napaleona Ordy, Jana Čačota, Astrožskich i Tyškievičaŭ.
«Kulturałahičny nonsens»
Na dumku historyka tapanimii Ivana Sacukieviča, vulicy ŭ honar nacyjanalnych hierojaŭ musiać być akurat u centry horadu, a nie na ŭskrajku.
«Heta imidžastvaralny prajekt, — skazaŭ Sacukievič. — Biezumoŭna, u centry pavinny być nacyjanalnyja hieroi. Ale pieršasnaja zadača, ja liču, — heta viartańnie histaryčnych nazvaŭ».
Pavodle Ivana Sacukieviča, nieabaviazkova pierajmianoŭvać usie savieckija nazvy. Kali vulica nazvanaja ŭ honar miascovych kamunistaŭ, jak Čarviakova, Žyłunoviča, Šaranhoviča ci Haładzieda, i jana pry hetym nie zakryła ŭnikalnuju histaryčnuju nazvu, to jaje možna pakidać bieź pierajmienavańnia.
«Ja kateharyčna suprać, kab usio ahułam zamianiali albo pierajmienavali, — skazaŭ Sacukievič. — Nielha padychodzić da tapanimiki z punktu hledžańnia palityki. Palityki ŭ svajoj bolšaści vielmi drenna viedajuć historyju svaich haradoŭ».
Ivan Sacukievič kaža, što nazvy ŭ honar Vaładarskaha, Uryckaha, Biersana, Śviardłova z časam musiać źniknuć. Bo hetyja ludzi nikoli nia mieli dačynieńnia da Biełarusi i nie zrabili nijakaha ŭniosku dla krainy.
Jak musić prachodzić desavietyzacyja? Historyk ličyć, što jana nie pavinna pravodzicca na zahad źvierchu. Naadvarot, miascovyja žychary pavinny vyznačycca, ci padabajecca im čałaviek, u honar jakoha nazvanaja ichniaja vulica.
«Ludzi spačatku majuć zrazumieć, ci stanoŭčy jahony ŭniosak u historyju našaj krainy, — kaža Sacukievič. — U takim razie, ja nie dumaju, što ŭ našych haradach buduć adnačasova vulicy Suvorava i Kaściuški, Ihnatoŭskaha i Vaładarskaha. Heta kulturałahičny nonsens».
***
Na telehram-kanał «Našaj Nivy» možna padpisacca tut.
Ciapier čytajuć
«Jon kazaŭ, što zołata z saboj nie zabiareš, lepiej zrabić niešta dla inšych». Dačka biznesmiena Kalina raskazała, jak razam z bratam čakaje jaho z kałonii
Kamientary