Kureńnie i spažyvańnie miasa maje adnolkavy ŭpłyŭ na navakolnaje asiarodździe i zdaroŭje hramadstva: vytvorčaść miasa paharšaje navakolnaje asiarodździe praz vykidy parnikovych hazaŭ i vykarystańnie niepraparcyjna vialikaje kolkaści ziamli i vady na vytvorčaść adzinki białku, a kureńnie pryvodzić da vialikich vydatkaŭ na achovu zdaroŭja, jakija kładucca na plečy hramadstva.
U dakładzie analityki prapanujuć zatraty na baraćbu ź niehatyŭnym upłyvam žyviołahadoŭli pakłaści na tych, chto spažyvaje pradukcyju hetaj haliny pramysłovaści, pa anałohii z kurcami, jakija płaciać adpaviedny padatak, zakładzieny ŭ pačak cyharet.
Ideja tak zvanaha «padatku na miasa» palahaje ŭ tym, što, kali hamburhier budzie kaštavać jak talerka ikry, miasajed lišni raz padumaje nad tym, kab skarystacca bolš tannym viehietaryjanskim mieniu.
«My ličym, što kožny maje prava na zdarovuju i sytnuju dyjetu, i ŭ ideale heta [padatak na miasa] maje sadziejničać bolš chutkamu pierachodu da ŭžyvańnia raślinnych białkoŭ, jakija karyśniejšyja dla ludziej i mienš škodnyja dla płaniety», — raspaviadaje spadarynia Rozi Uordł, kiraŭnica adździełu inviestycyjnych prajektaŭ Inicyjatyvy pa acency ryzykaŭ inviestycyj u žyviołahadoŭčyja fiermy (FAIRR).
Padčas analizu daśledavalisia try asnoŭnyja pradukty, abkładańnie padatkam jakich paśpiachova realizavanaje ŭradami roznych krain, i razhladałasia mahčymaść dałučeńnia miasa čaćviortym u hety śpis.
Bolš jak 180 krain užo ŭviali padatak na tytuniovyja vyraby, 60 — raspracavali schiemu spahnańnia padatku na vykidy vuhlarodu, a padatak na cukar spahaniajecca jak minimum u 25 krainach.
«Novy padatak budzie hienieravać hrošy, jakija mohuć być patračanyja na achovu zdaroŭja, — ličyć pani Uordł. — Pakul nijakich zachadaŭ nie prymajecca ŭ hetym kirunku, ale my bačym, što padobnyja prapanovy ŭźnikajuć usio čaściej, i hetaja tema stanovicca pradmietam dyskusij».
Armija miasajedaŭ raście
Fota: franzl34/Pixabay
Paŭnočnyja krainy, takija jak Danija i Šviecyja, stali adnymi ź pieršych, chto pryznaŭ, što pahroza bieskantrolnaha ŭžyvańnia miasa, vyklikanaja imklivym rostam suśvietnaha nasielnictva, narastaje.
U 2016 hodzie Dackaja rada pa etycy prapanavała ŭvieści padatak na miasa praź niehatyŭny ŭpłyŭ jaho vytvorčaści na ekałohiju. U Šviecyi partyja zialonych taksama zaklikała da ŭviadzieńnia «klimatyčnaha padatku na miasa» i prapanoŭvała prymacoŭvać da praduktaŭ adpaviednyja łejbły, jakija b paviedamlali pra niehatyŭny ŭpłyŭ ich vytvorčaści na ekałohiju.
Zhodna z prajektam Oksfardskaha ŭniviersiteta «Naš śviet u faktach», z 1961 hoda suśvietnaja vytvorčaść miasa vyrasła amal u piać razoŭ, u pryvatnaści ŭ Azii — ažno ŭ 15 razoŭ. Zaraz u adnoj tolki Azii vyrablajecca ad 40 da 45 adsotkaŭ suśvietnaj kolkaści miasa, i, pavodle prahnozaŭ, hetaja ličba budzie tolki raści.
Pahrozy, źviazanyja z hetaj tendencyjaj, bolš składanyja, čym pahrozy, źviazanyja z vytvorčaściu i spažyvańniem tytuniu, vuhlarodu i cukru.
Žyviołahadoŭla źjaŭlajecca nie tolki vialikaj krynicaj vykidaŭ vuhlakisłaha hazu: praźmiernaje spažyvańnie miasa źviazana taksama z pavyšeńniem ryzyki raźvićcia dyjabietu, raku i raspaŭsiudžvańnia rezistentnaści (ustojlivaści arhanizmu) da antybijotykaŭ.
Adnak umieranaje ŭžyvańnie miasa zusim nie škodzić zdaroŭju. Akramia taho, u miescach, dzie hoład i niedajadańnie ŭsio jašče šyroka raspaŭsiudžanyja, uviadzieńnie ŭ racyjon bolšaj kolkaści jałavičyny, śvininy ci ptuški budzie mieć biassprečnyja pieravahi dla zdaroŭja.
Pavyšajučy košt miasa, pavyšajem sacyjalnuju niaroŭnaść
«Spažyŭcy adreahujuć na źmianieńnie koštu [miasa i praduktaŭ ź jaho] pa-roznamu, — ličyć spadar Jozef Šmidhubier, namieśnik dyrektara adździeła handlu Arhanizacyi charčavańnia i sielskaje haspadarki (FAO). — Niekatoryja buduć adaptavać svoj racyjon [spažyvajučy mienš miasa i bolš raślinnych praduktaŭ], inšyja ž buduć prytrymlivacca raniejšych zvyčak».
Pavyšeńnie cenaŭ na miasa adabjecca ŭ pieršuju čarhu na bolš biednych ludziach i pryviadzie da źmianšeńnia jaho spažyvańnia.
«I heta kiepska, bo vy karajecie tych, chto maje patrebu ŭ pavieličeńni spažyvańnia miasa. My nazyvajem hetuju madel rehresiŭnym padatkam», — kaža spadar Šmidhubier. Z advarotnaha boku, na spažyvańnie miasa siarod zamožnych ludziej pavieličeńnie koštaŭ nijak nie paŭpłyvaje, bo ŭ ich zaŭsiody jość lišnija hrošy, u tym liku na bolš jakasnaje miasa.
Takim čynam, padatak nijak nie paŭpłyvaje na tuju hrupu ludziej, jakaja najbolš upłyvaje na paharšeńnie situacyi.
Bolš miakki padychod da vyrašeńnia prablemy zakładzieny ŭ adnu z teoryj, za jakuju ekanamist Ryčard Taler atrymaŭ Nobieleŭskuju premiju ŭ 2017 hodzie. Jana praduhledžvaje, što, zamiest pakarańnia ludziej [hrašyma] za niapravilny vybar, my mahli b ablahčyć im rabić pravilny.
U vypadku ź miasam heta možna realizavać, prapanavaŭšy zamienu, jakaja budzie dastatkova blizkaja da miasnoj pradukcyi pa smaku, charčovaj kaštoŭnaści i košcie, kab ludzi mahli biez rozdumu pierajści da jaje spažyvańnia. I takija technałohii ŭžo isnujuć, što praŭda, prablema ich vysokaha koštu ŭsio jašče nie vyrašanaja.
Čytajcie taksama: Jak hienietyki stvarajuć štučnaje miasa, što nie adroźnić ad sapraŭdnaha
