Amierykanski hanhstar u Niaśvižy: karupcyja, padrobka dakumientaŭ i prastytucyja
Pra jaŭrejskuju mafiju ŭ Niaśvižy 1920-ch raspaviadaje historyk Uładzimir Karalenak.
Chutka pa horadzie pajšła pahałoska, što dziakujučy amierykanskamu džentlmienu možna pierajechać u Novy Śviet. U tyja časy trapić u Amieryku było ŭžo nie tak prosta. Amierykanskija ŭłady zakručvali hajki, peŭnym katehoryjam zabaranili ŭjezd u ZŠA. U 1924 hodzie kolkaść kvot dla imihrantaŭ skaracili da 165 tysiač čałaviek na hod. Adna z pryčyn: tolki ŭhledzieŭšy statuju Svabody, imihranty ŭžo znajomilisia ź viarboŭščykami, jakija adrazu ŭciahvali ich u kryminalny śviet.
Toj samy Baskin. Fota z Archiva novych aktaŭ u Varšavie.
Konsuł pje, vice-konsuł hulaje, mafija kiruje
Ńju-jorkskaja jaŭrejskaja mafija ŭ 1920—1930-ja supierničała z čykahskimi italjanskimi mafijozi na čale z Al Kapone i vostra patrabavała štohadovaj padpitki ludźmi, jašče nieviadomymi dla palicyi ZŠA i hatovymi pry hetym na ŭsio, kab zamacavać za saboj miesca na novaj radzimie.
Pryjechaŭšy na radzimu ŭ 1927 hodzie, Moryc raspačaŭ pracu sa znajomstva z supracoŭnikami pasolstva ZŠA ŭ Varšavie. Jon zaŭvažyŭ, što vice-konsuł Hary Chał schilny da bahiemnaha ładu žyćcia. Heta zaviało jaho ŭ vialikija daŭhi, a konsuł na ŭsio zapluščvaje vočy z pryčyny svajho chraničnaha ałkahalizmu.
Try pašparty dla šlubnych afier
Tak stała mahčymym składać pakiet dakumientaŭ dla adpraŭki hramadzian u Amieryku za ličanyja tydni. Mužčyny atrymlivali pracoŭnyja vizy pa zaprašeńni amierykanskich fiermieraŭ, razam ź imi jechali siemji. Zrazumieła, što fiermiery tak i nie dačakali tannych rabotnikaŭ z Uschodniaj Jeŭropy. Zamiest hetaha na vulicach Bruklina źjaŭlalisia novyja zorački na ciomnym niebie kryminalnaha śvietu.
Nabyćcio pakieta dakumientaŭ dla emihracyi kaštavała 600—650 dalaraŭ. Dla 1920-ch heta byli hihanckija hrošy, adnak u Baskina nie było adboju ad klijentaŭ. Padčas žyćcia ŭ Polščy, kab nie nadta pryciahvać da siabie ŭvahu, jon vykarystoŭvaŭ pry zapaŭnieńni roznych dakumientaŭ proźvišča Baskir. Akramia hetaha, byŭ u jaho i amierykanski pašpart na imia Semiueła Sałaŭja. Dva amierykanskija pašparty byli patrebnyja dla inšaha kirunku pracy: u kłubach i kabare Ńju-Jorka, jakija kantralavała jaŭrejskaja mafija, byŭ pastajanny niedachop supracoŭnic. Baskin prydumaŭ hienijalny płan: razdaŭšy amierykanskija pašparty svaim paplečnikam, jon razam ź imi padarožničaŭ pa haradach i miastečkach u pošukach pryvabnych dziaŭčat. I voś u 1929 hodzie los pryvioŭ jaho na małuju radzimu, u Niaśviž.
Dziaŭčaty ŭ toj čas praktyčna nie mieli šancaŭ trapić u ZŠA samastojna. Tamu, padkupiŭšy šerah rabinaŭ i ich sakrataroŭ, Baskin pačaŭ karjeru šlubnaha afierysta. Jon i členy jahonaj bandy vierbavali dziaŭčat z usioj krainy, ale mienavita ŭ maleńkim paviatovym haradku na miažy z Savieckim Sajuzam Baskin paciarpieŭ fijaska.
Niaśvižskaja palicyja vychodzić na śled
25 červienia 1929 hoda varšaŭskaja palicyja atrymała paviedamleńnie, što handlar žyvym tavaram Morys Baskin znachodzicca ŭ hateli «Łondanski». Nazva nie pavinna ŭvodzić u zman — hety hatel nie byŭ źviazany z anhlijskaj stalicaj, zatoje byŭ centram jaŭrejskaj mafii Varšavy. Tut źbirałasia arystakratyja kryminalnaha śvietu mižvajennaj Polščy. Čas ad času čulisia streły, ale palicyja pryjazdžała siudy vielmi nieachvotna.
Adnak kali palicyja ŭvarvałasia ŭ numar Morysa Baskina, taho ŭ hateli ŭžo nie było. U pakoi znajšli dvaccać fotazdymkaŭ dziaŭčat, pašparty, paśviedčańni ab šlubach i karespandencyju na movie idyš.
Spravu prypynili, ale pierad śledčymi ŭžo pačała razvaročvacca afiera Baskina: za dva hady pa svaich dvuch pašpartach jon ažaniŭsia bolš za 60 razoŭ!
Palicyja pačała sačyć za supracoŭnikami ambasady i ŭ chutkim časie atrymała ordary na pieratrus. U vyniku byli znojdzieny dziasiatki dakumientaŭ dla emihracyi, piačatki. U piśmovym stale vice-konsuła Hary Chała, jaki paśpieŭ uziać adpačynak dla padarožža na radzimu, znajšli telehramu «Nie pisać. Nie telehrafavać. Sprava dreń».
Usio adno aryštavali
Jak tolki Morys Baskin zrazumieŭ, što śledčyja zanadta blizka padabralisia da jaho, vyjechaŭ z Polščy. U akružeńni «žonak» jon u čarhovy raz płyvie na svaim ulubionym łajniery «Levijafan» z francuzskaha Šerbura ŭ Ńju-Jork.
Heta byŭ adzin z samych šykoŭnych łajnieraŭ kampanii United States Line. Na im padčas transatłantyčnaha padarožža možna było nie admaŭlać sabie ni ŭ čym. Na karabli byŭ navat basiejn, a ŭ bary ŭ razhar suchoha zakona dazvalaŭsia prodaž ałkaholu. Palicyja nakiravała ŭ Šerbur i ŭ kiraŭnictva pasažyrskaj kampanii telehramy z apisańniem Baskina i jaho dvuch pašpartoŭ, ale, vidać, toj mieŭ jašče i treci, bo ŭ ruki palicyi nie patrapiŭ.
U ZŠA, praŭda, Morysa Baskina i vice-konsuła Hary Chała chutka aryštavali, ale ŭžo praź niekalki hadoŭ jany apynulisia na svabodzie. Baskin praciahnuŭ svajo padarožža pa darozie kryminalnych pryhod, ale na radzimu jaho ŭžo nie ciahnuła.
-
«Najbolš adčuvalnyja źmieny — u prezientacyi paŭstańnia Kalinoŭskaha». Jak źmianilisia biełaruskija padručniki pa historyi
-
90 hadoŭ z dnia naradžeńnia Stanisłava Šuškieviča — archiŭny film «Našaj Nivy» pra pieršaha kiraŭnika niezaležnaj Biełarusi
-
Vychadziec ź biełaruskaj šlachty 28 hadoŭ kiravaŭ savieckaj zamiežnaj palitykaj. Čym zapomniŭsia Hramyka, jaki atrymaŭ mianušku Mistar Nie
Usio zdaryłasia na Novy hod. Śmierć samaj publičnaj supracoŭnicy minskaha AMAPa dahetul pakidaje pytańni14
Kamientary