Paśla źmieny naša bryhada stajała na ŭskrajku Aloščy, čakajučy transpartu dachaty, kali z-za rohu adrazu za vachtavym aŭtobusam na vialikaj chutkaści ŭ kłubach pyłu vyruliła pahonia.
Paśla źmieny naša bryhada stajała na ŭskrajku Aloščy, čakajučy transpartu dachaty, kali z-za rohu adrazu za vachtavym aŭtobusam na vialikaj chutkaści ŭ kłubach pyłu vyruliła pahonia. Usio było, jak u kino. Milicejski lehkavik lacieŭ naŭzdahon aranžavamu mikraaŭtobusu, čyj kiroŭca maneŭravaŭ, kab nia dać prycisnuć siabie da ŭzbočyny. «Vadziciel aŭtobusa, spynicie ruch!!!» – u rupar, na ŭsiu viosku zaraŭło ź milicejskaj mašyny. Vachtoŭka ad hrechu padalej zbočyła z trasy. Pahonia praniesłasia mima, i chtości prakamentavaŭ:
– Značyć, nie damovilisia.
Damaŭlajucca tut zvyčajna ŭnačy. Pad viečar mašyny sa specnumarami ci tanavanym škłom stanoviacca naŭzboč lasnych daroh i čakajuć. Kali les achutvaje ciemra j cikaŭny lud u navakolnych vioskach kładziecca spać, na darohach źjaŭlajucca fury z kantrabandaj, hruzaviki ź «levym» lesam dy kradzienyja lehkaviki. Niečakana ŭ śviatle faraŭ uźnikaje daišnik z žazłom, spyniaje «bratkoŭ», viadzie ich da mašyny ŭ chmyźniak i praz paŭhadzinki, zamacavaŭšy vyniki razmovy mocnym mužčynskim pociskam, zyčyć im dobraj nočy j ščaślivaj darohi.
Tak i staić pierad vačyma rolik BT pra sumlennych i vietlivych mytnikaŭ: «Aciečastvu słužu!..»
Praca ŭ načnuju źmienu, ź jakoj raz-poraz davodzicca iści dachaty pieššu – cudoŭnaja mahčymaść vyvučyć technalohiju j raskład sicienskaj «čornaj mytni». Spraktykavanyja viaskoŭcy ź pieršaha pozirku adroźnivajuć «zialonych» ad supracoŭnikaŭ Ministerstva nadzvyčajnych sytuacyjaŭ, a padatkavikoŭ ad ułasna mytnaha kantrolu. Zrešty, kali zdarajecca jakajaś «nakładka», u Alošču ci Sitna pryjaždžaje cełaja bryhada ŭ raznamasnych formach, časam navat z aŭtamatami dy sabakami.
Hałoŭnyja pryčyny isnavańnia sicienkaj čornaj mytni – adsutnaść faktyčnaj miažy z Rasiejaj i adnačasova najaŭnaść miažy ekanamičnaj dy jurydyčnaj. Kardon, na jakim štonočy kryminał i miascovaje čynavienstva pravaročvajuć svaje ciomnyja spravy, – heta prostaja kvartalnaja prasieka, pieraciataja niekalkimi hruntovymi darohami. Miensk–Picier, Połacak–Pskoŭ, Viciebsk–Nieviel – u sicienskich lasoch sychodziacca mnoha chlebnych abchadnych šlachoŭ. Mała taho, skupka kradzienaha metału, niaŭličanaje draŭniny, futra, hryboŭ dy jahadaŭ hetaksama kirujecca praz čornuju mytniu na Rasieju: tam i rynak bolšy, i kantrolu mienš. Pra čyhunačny śpirtapravod «Maksimka», mihracyju zbroi, narkotykaŭ dy nielehałaŭ niama i movy: hety biznes na ŭmoŭnaj rasiejska-biełaruskaj miažy ablahčaje biełaruski biudžet štohod na miljony dalaraŭ tolki ŭ Sitnie.
Chto ž trymaje Sicienskuju čornuju mytniu? Dastatkova prajechać vakoł Połacku, kab atrymać adkaz na hetaje pytańnie: časam takich pałacaŭ i pad Mienskam nia ŭbačyš. Rasiejskija j tutejšyja bandyty, adkaznyja čynoŭniki j «piarevaratni» ź siłavych viedamstvaŭ, avanturysty roznych maściej... Słovam, dachod ad sicienskaj mytni atrymlivaje chto zaŭhodna, aproč biełaruskaj dziaržavy j miascovaha nasielnictva.
A kaliści, 300 hadoŭ tamu, Sitna było aficyjnym mytnym pierachodam. Šlach z Połacku na Nieviel i dalej – na Vialikija Łuki, Pskoŭ, Noŭharad – pilnavaŭ zbudavany na papiališčy krepaści Ivana Žachlivaha pamiežny zamak. Hrošy išli ŭ dziaržaŭnuju kaznu – i hrošy niemałyja. Varta pryhadać: siarod usich krynicaŭ dachodu ŭ biudžet VKŁ u XVI st., prykładam, bieraściejskaja mytnia zajmała druhoje miesca. U tahačasnym Sitnie ŭparadkavany haściniec, umacavany zamak z zaježdžym dvarom (u vypadku čaho hatovy abaranić kupcoŭ ad razbojnikaŭ), karčma j viaskovy kirmaš, carkva dla padarožnych stvarali infrastrukturu, jakaja tolki zaachvočvała sumlennych handlaroŭ – i staviła zasłon niesumlennym. Zaraz u centralnaeŭrapiejskich krainach takaja tranzytnaja, servisnaja ekanomika farmuje ad 25 da 60% VUP. A što maleńkaje pamiežnaje Sitna daje dziaržavie ciapier?..
Viadoma, majučy chalaŭnyja naftu dy haz z Uschodu ŭ abmien na adsutnaść miažy, možna j zapluščyć vočy na svabodu kantrabandy. Ale vyhladaje, što pahroza pierakryćcia trubaŭ narešcie prymusić «haspadarnikaŭ» zhadać pra straty ad cienievych mytniaŭ na Viciebščynie, Mahiloŭščynie dy Homielščynie.
Nasamreč u niezaležnaj Biełarusi Sitna – naturalny centar dziaržaŭnaha mytnaha kantrolu na miažy z Rasiejaj. Baza dla pamiežnaje zastavy j mabilnych bryhadaŭ słužby achovy lesu j MNS. Mytnia, duty free, nievialiki hatel, aŭtaservis – ź ich dobry adsotak (15–20%) zastajecca ŭ municypalnym biudžecie i idzie na dobraŭparadkavańnie miažy, asfaltavańnie daroh, utrymańnie šeryfa, pabudovu kempinhaŭ dy turbazaŭ...
Dziela taho, kab uśviadomić samu siabie j na roŭnych supracoŭničać ź inšymi, lubaja kraina musić śpiarša adasobicca. Dziaržava, što maje na miežach čornyja prorvy, prosta dazvalaje isnavać dzirkam u hałovach svaich hramadzianaŭ. Kab «pamiežny stan» nia staŭ stanam biełaruskaj śviadomaści, a sama Biełaruś nie pieratvaryłasia ŭ adnu kantrabandnuju zonu na sutyku Rasiei j Eŭraźviazu, čornyja mytni musiać być źniščanyja adrazu paśla pieramohi nacyjanalnaha abudžeńnia.
v.Małoje Sitna
Kamientary