Vialiki «Zubr» i pustaja Płošča. Historyja žyćcia Andreja Piatrova

Siońnia, 30 śniežnia, — roŭna hod biez Andreja. Tolki praz hod u mianie nazapasilisia siły napisać niešta źmiastoŭnaje ŭ pamiać pra jaho. Reč navat nie ŭ tym, što pry asabistaj stracie kožny ŭspamin kroić serca biez naža. Toj čas, kali Andrej dziejničaŭ jak palityčny aktyvist, — hety čas baluča ŭzhadvać u pryncypie.

Ja maju na ŭvazie vybarčuju kampaniju 2001 hoda i dzień vybaraŭ — 9 vieraśnia. Ale kali raspaviadać, to treba brać bolš šyroka: kaniec dzievianostych — pačatak nulavych.

Andrej Piatroŭ (jak i ja; jak i maje bližejšyja siabry, i ŭsio majo koła znosin na toj čas) naležaŭ da chvali moładzievaha aktyvizmu, narodžanaj pratestami 1996 hoda — «Haračaj mienskaj viasnoj»: z masavymi akcyjami, masavymi aryštami, kryvavym źbićciom pratestoŭcaŭ, pierakulenaj mašynaj milicyi… Na toj samaj chvali, spačatku jak inicyjatyva dapamohi aryštavanym, uźnikła, naprykład, viadomaja ciapier pravaabarončaja arhanizacyja «Viasna» (spačatku jana nazyvałasia «Viasna-96»); a moładź u Miensku samaarhanizavałasia i zasnavała «Małady Front», jaki vielmi chutka achapiŭ usiu Biełaruś; i ŭ vieraśni 1997 hoda MF zładziŭ ustanoŭčy źjezd. Kab zrazumieć maštab: na ŭstanoŭčym źjeździe MF vystupaŭ, naprykład, Siamion Šarecki. […]

Andrej Piatroŭ byŭ z tych, chto ŭvajšoŭ u kiraŭnictva «Maładoha Frontu»; faktyčna, adnym sa stvaralnikaŭ. Ja znajšła i numar «Moładzievaha vieśnika» z artykułam Romy Kavalčuka — pra padziei źjezda, ź pieralikam usich hałasavańniaŭ i sprečak; i fotazdymki ź pieršaha źjezda; i navat fota Šareckaha za trybunaj — i Piatrova u prezydyumie. […]

Pratesty 96 hoda vyklikali vialiki ŭzdym, vialikija spadziavańni na chutkija pieramieny; na «maładych» uskładali vialikija nadziei «staryja apazicyjaniery»; prosta ŭjavicie zału pałaca «Sukno», poŭnuju moładzi z usioj Biełarusi; ja b taksama była abnadziejenaja.

Pavialičyć

Čas išoŭ (takim elehantnym elipsam ja akreśliła ŭsio svajo junactva ź miljonam padziej); pieramieny sami saboj nie adbyvalisia; (zatoje adbyvalisia zabojstvy Zacharanki i Hančara); i naturalna, što ŭsie našyja čakańni byli skiravanyja na nastupnyja prezidenckija vybary, jakija mielisia adbycca naprykancy 2001 hoda. Zdavałasia, nu voś tady!… Ludzi znoŭ vyjduć na vulicy, paŭtorycca 96 hod… Usia našaja aktyvisckaja dziejnaść była, pa sutnaści, padrychtoŭkaj da vybarčaj kampanii-01. I čym bližejšy byŭ 2001 hod, tym bolš raspalvalisia žarści i padvyšaŭsia hradus dyskusij — a jak mienavita nam źmianić uładu?

I kali starejšyja spračalisia vakoł pytańnia «Domaš ci Hančaryk», to ŭ «Maładym Froncie» taksama išła baraćba — u jakoj formie ładzić pieradvybarčuju ahitacyju, jak i da kaho źviartacca.

Kali ja kažu «baraćba», ja nie pierabolšvaju. Nadta vialikimi byli čakańni ad 2001 hoda. Tady zdavałasia, što heta — realny šaniec na pieramieny, bo kali toj bok pajšoŭ na palityčnyja zabojstvy, značyć, my pavinnyja adkazać supracivam jak minimum, a ŭvohule — pieramahčy. Pakarać zabojcu.

Tamu ŭ «Maładym Froncie» za formu vybarčaj kampanii išła realnaja baraćba, jakuju možna navat nazvać raskołam. Ja ciapier nie budu apisvać tyja padziei padrabiazna i ŭ asobach — ich udzielniki, u adroźnieńnie ad Andreja, žyvyja i mohuć sami ich raskazać. Ja tolki adznaču, što, praź niemahčymaść kampramisu, z kiraŭnictva «Maładoha Frontu» syšli Andrej Piatroŭ i jašče niekalki čałaviek; i zasnavali svaju arhanizacyju. Hetaja arhanizacyja mieła nazvu «Zubr».

Historyja «Zubra» — najhučniejšaj, najiarčejšaj, i, badaj, najvialikšaj i papularnaj u Biełarusi arhanizacyi (ci ruchu), amal nijak nie zafiksavanaja dla historyi.

U Vikipiedyi pra «Zubra» jość tolki maleńkaja natatka, jakaja ni pra što nie kaža; a znajści fota nalepak «Vriemia vybirať» u internecie niemahčyma. Pahatoŭ, z adkrytych krynic niemahčyma daviedacca, što da zasnavańnia «Zubra» maje niepasrednaje dačynieńnie Andrej Piatroŭ.

Ja razumieju, čamu tak. Nie tamu, što nichto nie parupiŭsia zapisać chranałohiju ŭ asobach. A tamu, što mienavita tak i źnikaje historyja ŭ niesvabodnym hramadstvie. Tamu što navat u hetym dopisie ja nie budu tehać nikoha z astatnich udzielnikaŭ «Zubra». Ja chaču vyrvać u biaspamiactva i viarnuć u historyju taho, chto ŭžo sam nie moža heta zrabić.

«Zubr», zasnavany ŭ studzieni 2001 hoda, vielmi imkliva papaŭniaŭ svaje šerahi pa ŭsioj Biełarusi. Ja nie pamiataju, ci była ŭ Homieli aktyŭnaja filija «Maładoha Frontu», ale kolkaściu novych asobaŭ u našym «Zubry» (adkul tolki ŭzialisia! Zdavałasia, ja ŭ Homieli ŭsich viedaju) ja była ŭražanaja.

Kampaniju, jakuju pačaŭ «Zubr», nazyvali i «ahresiŭnaj», i «škodnaj» (bo «zubry» malavali hrafici, «a heta psuje tynkoŭku i vyklikaje złość ludziej»), i «rekłamnaj, a nie palityčnaj» — za jarkija vialikija nalepki.

O, hetyja nalepki! Pamiatajecie ich? Padzielenyja na dźvie častki «Vriemia vybirať». Ich była takaja kolkaść, što kali ja ŭ 2012 hodzie ŭ Minsku zabirała ŭ žž-supołcy «Addam daram» piśmovy stoł, to jon byŭ zaklejeny tymi samymi nalepkami — jak moj ułasny stoł z baćkoŭskaha doma.

Možacie sabie ŭjavić, nakolki składana było ŭ 2001 hodzie, bieź interneta, biez sacsietak, dajści ŭ kožny horad, u kožny dom, da kožnaha čałavieka? Dyk voś, «Zubr» zdoleŭ heta zrabić.

Ale hałoŭnaj pretenzijaj da «Zubra» z boku kolišnich adnadumcaŭ było pytańnie movy. Napeŭna, mienavita mova vybarčaj kampanii stała pryčynaj raskołu «Maładoha Frontu». Nadpisy na nalepkach byli pa-rasiejsku. Rasiejskaja mova była abranaja pryncypova — biełaruskamoŭnymi zasnavalnikami «Zubra» — kab dajści da moładzi, nie zaanhažavanaj u palityčny supraciŭ, jaki tady mieŭ vyrazny nacyjanalna-vyzvalenčy charaktar. I potym užo, pryjšoŭšy da ŭłady, vyrašać palityčnyja pytańni ŭ demakratyčnym paradku.

Ja jašče raz chaču adznačyć, nakolki vysokimi byli čakańni ŭ nas ad 2001 hoda. Nie tolki ŭ «Zubra» — va ŭsich. Ja ŭ «Zubry» nie ŭdzielničała. Pamiataju, uletku ja była na sieminary ŭ Kijevie; i ŭkrainskija ŭdzielniki ździŭlalisia: «Niaŭžo dla vas takija važnyja hetyja vybary? Dyk čamu?»

Nu jak — čamu? My sapraŭdy spadziavalisia, što taki niečuvany ŭzdym pratesnaj aktyŭnaści źmienić uładu! Pa sutnaści, my čakali 2020 hoda.

Asobna chaču adznačyć, jakuju vialikuju staŭku zrabiŭ kankretna Piatroŭ. Jon pajšoŭ na kanflikt i sychod z arhanizacyi, im zasnavanaj, — z «Maładoha Frontu»; stvaryŭ ruch, jaki šakavaŭ maštabam i novymi formami supracivu ŭsich — i «staruju apazicyju», i «režym». Ciapier jaho čakała abo pieramoha, abo — …

I voś 9 vieraśnia 2001 hoda. Noč paśla zakryćcia vybarčych učastkaŭ. Łukašenka abviaščaje svaju pieramohu ŭ 75% ź jaŭkaj 83%. A što adbyvajecca na Kastryčnickaj płoščy ŭ Miensku?

Ničoha. Nichto nie vyjšaŭ. Dakładniej, krychu ludziej sabrałasia — ale ich nie chapiła navat na šeście. Kali paraŭnać z čakańniami masavych pratestaŭ, z małankavym rostam vałancioraŭ «Zubra» — to faktyčna nas čakała pustaja płošča.

Mnie brakuje słoŭ, kab apisać maje pačućci ŭ tuju noč. «Rasčaravańnie» i «apatyja» — heta blednyja cieni taho, što ja adčuvała. Heta jak by paśla vybaraŭ u žniŭni-20 adrazu nadyšoŭ 2021 hod — tolki biez 2020-ha. Ujaŭlajecie, kali b u Biełarusi nie było 2020 hoda?

Dyk voś, u nas, u pratestoŭcaŭ taho času, nie było našaha 2020 hoda. I voś my ŭsie, mietafaryčna, staim na hetaj pustoj płoščy, a na nastupny dzień treba pačynać žyć.

Aŭtar «Našaj Nivy» ŭ miemaryjalnym artykule pra Kaśpiera napisaŭ: «Moładzievy aktyvizm — heta kłasna, ale treba było zarablać na darosłaje žyćcio». Ja b skazała inačaj. Nie «moładzievy aktyvizm», a sprava ŭsiaho žyćcia. I nie «darosłaje žyćcio» — a žyćcio ŭ dyktatury, ź jakoj my zmahalisia i paciarpieli parazu.

Dla mianie «nulavyja» nie byli «mirnymi», «bieskłapotnymi», etc, etc, jak ich ciapier časta pryhadvajuć.

Heta byŭ čas, kali mnie — jak i ŭsim, chto aktyŭna paŭdzielničaŭ u vybarčaj kampanii — treba było šukać siabie ŭ Biełarusi, dzie nichto nie vyjšaŭ na płošču ŭ znak pratestu suprać sfalsifikavanych vybaraŭ. Dzie nie toje kab usich usio zadavalniała — ale nichto nie pratestavaŭ. A pra formu praŭleńnia Łukašenki ŭsio ŭžo było zrazumieła: pra ŭzurpacyju ŭłady, pra poŭnaje biezzakońnie, pra represii biez usialakaha pakarańnia… Dy što — represii; zabojstvy Hančara, Krasoŭskaha, Zacharanki, Zavadskaha — i pustaja płošča ŭ noč paśla vybaraŭ… Što rabić? Praciahvać baraćbu? Dziela kaho? Šukać pracu?

O, «šukać pracu»! Mnie, naprykład, zvaniŭ dadomu dekan histfaka, kab ja zabrała svoj studencki. Heta było vielmi vietliva — mianie nichto nie zapałochvaŭ, nie vyklikaŭ u dekanat, dzie mianie čakaŭ by KDB-šnik… Ja ledź nie vylecieła ź jurfaka pryvatnaha instytuta — zavaliła zalik pa ideałohii; kali b nie inšyja vykładčyki, jakim ja pierazdavała — vyšejšaj adukacyi ja b nie mieła. I jak ja zrazumieła na 4 kursie, što ja, nažal, nie zmahu pracavać jurystam… I heta ja asabliva, možna skazać, i nie aktyŭničała.

Ale, viedajecie, nie treba było navat aktyŭničać, kab być nie ŭ stanie znajści sabie miesca ŭ dyktatury. Ja navat nie zmahła pisać pra tahačasnuju Biełaruś knihi — heta pra 20 hadoŭ majho piśmieńnickaha maŭčańnia.

Što ŭžo kazać pra lidaraŭ supracivu! Abo — emihracyja, abo… Za hetym šmatkropjem — chavajecca i majo žyćcio; ale kali ja sama siabie mahu nazvać marhinałam, čałaviekam na palach hramadstva, to da astatnich taki termin užyvać mnie niajomka; heta čałaviečy los, sinchranizavany ź losam Biełarusi…

Mnie nie chaciełasia b zhadvać akaličnaści žyćcia Andreja paśla vybaraŭ 2001 hoda; na heta ja nie maju dazvołu i nie mahu atrymać; ja mahu dakładna skazać adno — heta było žyćcio nie jaho maštabu, nie jaho pamieru. Jak i žyćcio ŭsioj Biełarusi.

Jakoj my byli b krainaj, kali b hetyja 25 hadoŭ raźvivalisia, a nie patanali ŭ stahnacyi, jak u bahnie!

P.S. Ja viedaju, što mnie treba paśpieć zrabić. Apisać padziei tych časoŭ. Heta ž usio było nie daremna, praŭda?..

• 11
• 1
• 1
• 1
• 0
• 6
• 0
• 0