«Raju nie adčajvacca i nie stračvać nadzieju!» Vybitny advakat Maksim Znak, asudžany na 10 hod, daŭ intervju z-za krataŭ
U vieraśni advakat Maksim Znak byŭ asudžany na 10 hadoŭ kałonii ŭzmocnienaha režymu za «zakliki paškodzić biaśpiecy Respubliki Biełaruś», «zmovu z metaj zachopu ŭłady» i «stvareńnie ekstremisckaha farmiravańnia». A pačałosia ŭsio z taho, što jon dałučyŭsia da štaba Viktara Babaryki i paśla zatrymańnia kandydata pradstaŭlaŭ jaho intaresy ŭ Centrvybarkamie.
Paśla vybaraŭ Znak, jak i Maryja Kaleśnikava, uvajšoŭ u prezidyum Kaardynacyjnaj rady. I amal adnačasova ź joj byŭ zatrymany — ahułam za kratami jon užo bolš za 400 dzion. Napiaredadni etapu ŭ kałoniju Maksim zmoh adkazać na niekatoryja pytańni «Našaj Nivy» ź SIZA.
«Nichto nie sprabavaŭ zrabić vyhlad prystojnaści prysudu»
«Naša Niva»: Jak vy adreahavali na svoj prysud, kali kazać nie pra pieršyja emocyi, a tyja, što saśpieli praz čas?
Maksim Znak: Prysud vyklikaŭ stomlenaść, rasčaravańnie, ale adnačasova i razumieńnie, što ŭsio stała jašče praściejšym. Jak pry abvinavačvańni, tak i pry vyniasieńni prysudu nichto navat nie sprabavaŭ prybrać supiarečlivaści i dadać krychu achajnaści.
Nichto nie sprabavaŭ zrabić vyhlad prystojnaści prysudu. Heta nieprafiesijna, zatoje dazvalaje pastavić usio na svaje miescy adnym prostym pytańniem.
Hod nazad takim łakmusavym pytańniem było (i zastajecca dahetul) takoje: «Dzie pratakoły?» A ciapier ja dadam takoje ž prostaje: «Što kazaŭ Znak?» Bo ja ŭžo za heta asudžany. Tamu niama padstaŭ nie nazyvać publična chacia by adnu maju frazu ci frazy.
Ale pytańnie «Što kazaŭ Znak?» zaŭsiody zastajecca biez adkazu, bo ja nie kazaŭ. A heta značyć, pytańnie zaŭsiody budzie mieć hety vidavočny adkaz. I pra prysud, i pra ŭsio astatniaje.
«NN»: Vy ŭžo pračytali ŭ źniavoleńni bolš za 270 knih. Skłaŭsia top?
MZ: Abrać tolki adzin pracent z pračytanych tut knih hetak ža nierealna, jak adkazać, kaho bolš lubiš — mamu ci tatu. Ja dam try trojki, chacia vartych pračytańnia knih z majho śpisa značna bolš (amal usie).
Pieršaja hrupa — heta knihi, jakija ja pieračytvaŭ, bo lublu ich:
- «Majstar i Marharyta» — za mudraść i humar.
- «Kałasy pad siarpom tvaim» — za toje, što ŭzajemna, i za natchnieńnie.
- «Uładar piarścionkaŭ» — za toje, što chobity ŭsie adno zaŭsiody pieramahajuć.
Druhaja trojka — knihi viaźniaŭ:
- «U kruzie pieršym» — za razumieńnie, što ničoha strašniejšaha za turmu ŭ tvajoj hałavie nikoli z taboj nie zdarycca.
- «Kałymskija apaviadańni» — za razumieńnie, jak nam jašče pašancavała sa stahodździem (pakul što).
- «Archipiełah HUŁAH» — za razumieńnie, jak jano ŭsio pracuje.
Narešcie, treciaja trojka — abranaja z aŭtaraŭ, jakich ja raniej nie čytaŭ. Hetyja knih dajuć razumieńnie, adkryvajuć śvietapohlad, jaki ciažka zrazumieć:
- Ryšard Kapuščynski: «Impieratar» i «Šachinšach».
- Džon Faułz: «Kalekcyjanier».
- Anatol Frans: «Bahi prahnuć».
(I ja moh by pieraličyć jašče kala 240 knih).
«NN»: Što samaje ciažkaje ŭ turmie dla vas asabista?
MZ: Biazhłuzdaje marnavańnie času, vymušanaja adzinota i infarmacyjny mazachizm: sproba daviedacca pra realnyja padziei praz recha prapahandy.
«NN»: Ci vychodzić i za kratami zastavacca ajran mienam? Jakim čynam padtrymlivajecie fizuchu?
MZ: Być ajran mienam nieskładana. Kožny moža stać im, kali chopić upartaści nie lenavacca vykonvać płan padrychtoŭki. U mianie trenirovak pa płavańni i rovaru niama, tamu ja rabiŭ roznyja śmiešnyja praktykavańni i znoŭ pierakanaŭsia, što na štodzionnyja praktyki arhanizm adkazvaje ŭdziačnaściu i ździŭlaje dasiahnieńniami: možna dasiahnuć luboj mety.
Ciapier ja spyniŭ ekśpierymienty i štodzionna rablu tolki pres (kala 300 u dzień u siarednim), piać chvilin płanki i na dobry son usio astatniaje — pry nadvorji i pa žadańni.
«NN»: Što śnicca Maksimu Znaku ŭ niavoli?
MZ: Splu, jak pšanicu pradaŭšy. I na žal (ci na ščaście), zabyvajecca, što bačyŭ u śnie praź niekalki siekund paśla hučnaha «Padjom!»
«Kali admatać nazad, ja moh by rabić tolki toje samaje»
«NN»: Viedy i skiły jurysta za kratami niejak dapamahajuć ci naadvarot?
MZ: Ja nikoli nie vioŭ kryminalnych spraŭ, tamu ŭsie praktyčnyja viedy nabyvaŭ tut. Ale hałoŭnaje ŭ jurydyčnaj prafiesii — heta nie viedy, a sposab myśleńnia, jaki dapamahaje ŭ roznych žyćciovych situacyjach, i tut taksama.
Sukamiernikam ja zaŭsiody raju źviartacca da prafiesijnych kryminalnych advakataŭ, ale, kali jość mahčymaść, padkazvaju, što viedaju.
«NN»: Jaki list ad biełarusaŭ vas najbolš kranuŭ?
MZ: Listy ad majho syna Alesia i dziciačyja malunki.
«Źmirycca — drennaja stratehija». Jak Kaleśnikava i Znak stali simvałami svabody
«NN»: Jak vas źmianiła niavola? Jakija pieramieny ŭ sabie adčuvajecie?
MZ: Ułasnyja źmieny nikoli nie bačyš, ale, spadziajusia, majo zachoŭvańnie tut dla niekatorych jakaściaŭ budzie mieć takija ž nastupstvy, jak zachoŭvańnie dobraha kańjaku. U pieršuju čarhu, spadziajusia, uzrastuć takija jakaści, jak žyćciovaja mudraść i luboŭ da rodnych.
Pry hetym chaciełasia b, nasupierak čakańniam, nie stracić u tutejšym niespraviadlivym asiarodździ spačuvańnie da inšych ludziej i ich prablem.
«NN»: Kali admatać usio krychu bolš čym na hod nazad, ci zrabili b vy niešta inakš?
MZ: Asabliva ja ŭ tych ža abstavinach moh by rabić tolki toje samaje.
«NN»: Kali b vy ŭsio ž stali žurnalistam, jak dumali, a nie jurystam, to dzie b maryli pracavać i pra što pisać?
MZ: Płanieta Ziamla. Pra ludziej. Sučasnaja žurnalistyka — hłabalnaja, i amal kožnaja prablema maje mižnarodnaje vymiareńnie.
«NN»: Što paraicie tym, chto źbirajecca ci tolki pastupiŭ na jurfak u Biełarusi?
MZ: Čytać dobryja knihi.
«Maje hieroi — heta maje maci i tata»
«NN»: Vaša lubimaje miesca na ziamli?
MZ: Kaniečnie, moj dom. Abrać inšaje, publičnaje miesca ŭ Biełarusi vielmi składana. Niachaj heta budzie skryžavańnie siami miaścin: siarod Błakitnych azior, pad Ružanskim niebam, pamiž Biełaviežskich duboŭ, na Mienskich uzhorkach, tam dzie biahuć Nioman, Naračanka i Isłač.
«NN»: Chto dla vas kumir ci hieroj času siarod žyvych i tych, chto adyšoŭ?
MZ: Moj tata. Maja maci. Usie suśvietna viadomyja nam žyvyja i pamierłyja — heta naracivy. Ja zachaplajusia historyjami ź ich žyćcia, učynkami, tvorami, słovami, dasiahnieńniami. Ale nie zdarma kažuć «kab nie stvarali kumira». Praściej natchniacca litaraturnymi vobrazami, bo jany takija, jak ty vyrašyŭ. A my, ludzi, na ščaście, roznyja, supiarečlivyja i časam robim pamyłki.
«NN»: Jak nie źjechać z hłuzdu i nie pierastavać vieryć u spraviadlivaść siońnia?
MZ: Razumieć, što spraviadlivaść — spradviečnaja kaštoŭnaść, jakaja dazvoliła čałaviectvu vyžyć i raźvivacca. A lubyja padziei, śviedkami jakich my stali, — imhnieńni ŭ historyi. To čakajcie.
«NN»: Čaho z rečaŭ i ježy bolš za ŭsio nie chapaje ŭ niavoli?
MZ: Hitary i dranikaŭ.
«NN»: Kali dumać pra samy horšy scenar, što vy płanujecie zrabić za hady ŭ niavoli?
MZ: Ciapier 10 hadoŭ dla mianie — čverć žyćcia. Ja b nie staŭ śmiašyć nikoha akramia Boha, raskazvajučy pra svaje płany. Dobra, što płanaŭ u mianie zaŭsiody chapaje. Navat tut ich bahaciej, čym volnaha času.
Ale nie treba iluzij — my nie ŭ tvorčym sanatoryi. Amal usio, mnoj stvoranaje tut, zastajecca sa mnoj u pałonie. A heta drenny matyvatar. Hod tamu ja napisaŭ pieśniu «Majstar». Jana pra toje, jak zabivali tvorčaść u HUŁAHu (Hetuju pieśniu, jak i mnohija inšyja tvory Maksima, cenzary nie prapuścili — Zaŭv. red.).
«NN»: Što zrobicie pieršym, kali vyjdziecie na volu?
MZ: Abdymu rodnych.
«NN»: Ci chočacca zastacca ŭ prafiesii ŭ budučyni? A ŭvohule ŭ Biełarusi?
MZ: Tak. Tak!
«NN»: Častka biełarusaŭ utrymlivaje vas za kratami, asudziła vas. Biełarusy — nievierahodnyja?
MZ: Davajcie biez łahičnych pamyłak. Bo ja voś zaraz daskanała viedaju, što častka biełarusaŭ, naprykład, pradaje narkotyki. Jakuju vysnovu ja pavinien zrabić praz heta pra ŭsich biełarusaŭ? Jaki adsotak moža być dastatkovy, kab ličyć pavodziny hetych ludziej prykmietaj nacyi? Nijaki.
Biełarusaŭ, jakija na 100% viedajuć našu z Mašaj spravu i nie mohuć schavacca za iluziju apraŭdańnia, nie tak šmat. Astatnija, chto taksama składaje sistemu, mohuć rabić vyhlad, što im dakładna nieviadoma i što štości ž moža jość — tajamnica ž. Ci što heta prosta nie ich sprava, bo ŭ ich maleńkaja rola i svoj zahad.
Tamu nikoli nielha rabić ahulnaściaŭ i dzialić na my/iany ci naciahvać koŭdru drennych učynkaŭ adnych na ŭsiu sacyjalnuju hrupu. I nikoli nielha ličyć i kazać, što biełarusy — nie nievierahodnyja.
«NN»: Što b vy pieradali biełarusam, jakija mahli adčajacca?
MZ: Raju nie adčajvacca i nie stračvać nadzieju! Ale raić heta — biazhłuździca. Pakul čałaviek žyvy i choča žyć, jon nie stračvaje nadziei. A ŭ inšym razie jon nie budzie słuchać nijakija parady. Tamu nadzieja budzie žyć ŭ kožnym z nas. Mohuć tolki źmianicca kankretnyja spadziavańni.
Kamientary