«Minimum 263 zatrymańni za maj». Kaho zaraz najpierš «kašmarać» siłaviki i jak vyličvajuć niazhodnych
Palityčnyja represii ŭ Biełarusi nie spyniajucca: tak, za maj pravaabarončy centr «Viasna» naličyŭ 263 zatrymańni biełarusaŭ. I heta tolki viadomyja im vypadki, na samoj spravie ich moža być bolš.
Spytali ŭ jurysta pravaabarončaha centra «Viasna» Paŭła Sapiełki i kiraŭnika abjadnańnia byłych siłavikoŭ ByPol Alaksandra Azarava pra siońniašniuju łohiku ŭ pracy z zadušeńniem inšadumstva.
«Vielmi papularny paciarpieły — Alaksandr Łukašenka»
Kali kazać pra kryminalnyja artykuły, pa jakich biełarusaŭ zatrymlivajuć i sudziać apošnim časam, to ŭ lidarach tut tak zvanyja dyfamacyjnyja spravy — kali čałaviek vykazaŭ svajo mierkavańnie nakont supracoŭnika milicyi ci čynoŭnika, naprykład, u sacsietkach i takim čynam źniavažyŭ (artykuł 369 KK — abraza pradstaŭnika ŭłady).
«U asnoŭnym paciarpiełymi tut źjaŭlajucca supracoŭniki milicyi. I Alaksandr Łukašenka — vielmi papularny paciarpieły, — udakładniaje Pavieł Sapiełka. — Padstavy dla zaviadzieńnia spravy zadakumientavanyja za kamientary jašče z 2020 hoda, ale sustrakajucca i novyja epizody, kali ludzi niejak vykazvajucca ŭ sacyjalnych sietkach zaraz, chacia heta ŭsio radziej. Pad dyfamacyjnuju katehoryju traplajuć taksama hrafici na vulicach, prajaŭleńnie niepavahi da dziaržaŭnych simvałaŭ».
Na druhim miescy, zhodna sa statystykaj pravaabaroncaŭ, iduć spravy, źviazanyja z vuličnym pratestam 2020-ha hoda (abvinavačvańni pa častcy 1 artykuła 342 KK i častcy 2 artykuła 293). A na trecim — pa artykule 130 KK (raspalvańnie sacyjalnaj varažniečy).
«Farmalnaja padstava, kab pazbavić čałavieka svabody za inšadumstva ci kroŭnyja suviazi ź inšadumcami»
Što tyčycca administracyjnych spraŭ, to kazać tut pra statystyku abjektyŭna pravaabaroncam ciažka. Mnohija z takich spraŭ prachodziać pa-za ich uvahaj: vialikaja častka razhladajecca pa videasuviazi i navat nie źjaŭlajecca ŭ raskładzie sudoŭ. Daloka nie pra ŭsio paviedamlajuć svajaki i siabry.
«Ale z taho, što nam viadoma, my nazirajem raŭnamiernuju sumieś z abvinavačvańniaŭ u parušeńni praviłaŭ praviadzieńnia masavych mierapryjemstvaŭ (artykuł 24.23), kudy ŭklučajucca tak zvanyja adzinočnyja pikiety. I jany mohuć prymać samyja mudrahielistyja formy ŭ razumieńni sudoŭ: naprykład, padčas referendumu dva kryžyki ŭ biuleteni nazvali pikietam ci videa, fota raźmieščanaje ŭ sacsietkach. Taksama aktualna niepadparadkavańnie (artykuł 24.3), u jakim ludziej časta abvinavačvajuć advolna (treba razumieć, što heta farmalnaja padstava, kab pazbavić čałavieka svabody za inšadumstva ci kroŭnyja suviazi ź inšadumcami). Nu i artykuł 19.11 — raspaŭsiud tak zvanych ekstremisckich materyjałaŭ, jakija ŭ pravaŭžyvalnaj praktycy taksama pryniali dziŭnuju formu.
Siońnia ŭžo nie tak časta karajuć niepasredna za raspaŭsiud, jak za zachoŭvańnie (padpisku na «pratesny» telehram-kanał). Navat zabyvajuć pisać u pastanovach, što heta zachoŭvańnie z metaj raspaŭsiudu. A mienavita heta źjaŭlajecca administracyjnym pravaparušeńniem», — kaža pravaabaronca.
Pry hetym z 2020 hoda ŭzrovień novych zatrymańniaŭ zastajecca stabilna vysokim. Štomiesiac pravaabaroncy fiksujuć niekalki sotniaŭ takich vypadkaŭ.
«Dla daviedki: za maj 2022 hoda my naličyli 263 zatrymańni na roznaha rodu padstavach. Na žal, nie va ŭsich vypadkach my viedajem vyniki, ale tak ci inakš ličba pakazalnaja i vysokaja. Heta nie idzie ŭ paraŭnańnie ź situacyjaj 2018-2019 hoda, kali my praktyčna mahli ŭspomnić tvar kožnaha zatrymanaha (kali nie brać masavych «chapunoŭ» na Dzień voli, naprykład)», — kamientuje surazmoŭca.
Što robicca nahodaj pryjści da kankretnaha čałavieka?
Pavieł Sapiełka ličyć, što asnoŭnaja častka padazravanych farmirujecca z zapisaŭ, fotazdymkaŭ, jakija byli zroblenyja na akcyjach:
«Druhaja katehoryja tych, da kaho prychodziać milicyjaniery, — heta ludzi, jakija zatrymlivalisia raniej, navat nie pa palityčnych pryčynach. Da ich zavitvajuć i ŭžo na miescy, paśla ŭskryćcia ich nośbitaŭ infarmacyi, znachodziać fotazdymki z akcyj pratestu, naprykład».
Kiraŭnik abjadnańnia byłych siłavikoŭ ByPol Alaksandr Azaraŭ ukazvaje na inšyja rečy:
«Nakolki ja viedaju, fotazdymki jany ŭžo apracavali, była takaja infarmacyja. I ŭ HUBAZiKa niama pracy jak takoj: jany šukajuć, vysmoktvajuć jaje z palca. Jeździać pa RUUS i prosiać: dajcie nam jakuju infarmacyju, dzie tut jakija zmahary zastalisia».
Aktyŭna apracoŭvać, pa infarmacyi Azarava, mohuć bazu «BIESparadki», kudy paśla vybaraŭ 2020 hoda trapiła kala 40 tysiač proźviščaŭ biełarusaŭ, jakich zatrymlivali pa pratesnych artykułach.
«Ludzi z hetaj bazy pavinny viedać, što tak ci inakš jany zaŭsiody buduć u raspracoŭcy. HUBAZiK tak pracuje — nie ad złačynstva, a ad čałavieka: jość čałaviek, treba znajści, za što jaho pasadzić. Voś jany i buduć šukać pa bazie, a tam ludzi z usioj krainy, prapisanyja ŭ roznych haradach i siołach.
Raniej dla siłavikoŭ, jakija zajmajucca supraćdziejańniem ekstremizmu, pakazčykam pracy było toje, kolki kryminalnych spravaŭ budzie ŭzbudžana. Zaraz z zaviadzieńniem palityčnych spravaŭ ciažej, tamu pakazčyk užo — kolki sutak daduć zatrymanym. I paśla jany padličvajuć: voś hetym adździełam šmat sutak aryštu «napracavana» — jon lepšy, a tyja horšyja, ich možna pazbavić premii».
Fiksujuć pravaabaroncy i danosy. Tak, adzin ź niadaŭnich vypadkaŭ — zatrymańnie 23-hadovaj dyzajnierki Aliny Kaŭtunoŭskaj. Praŭładnyja telehram-kanały paviedamili, što jaje aryšt staŭ mahčymym dziakujučy «nieabyjakavamu hramadzianinu», jaki danios na dziaŭčynu, bo «ŭ 2020 hodzie z-za takich, jak jana, jon nie moh prajechać u horadzie».
«Farmat vyzvaleńnia palitviaźniaŭ uzoru-2011 vyklučany»
Sum u pravaabaroncaŭ vyklikaje sama pa sabie praktyka vyniasieńnia vielmi žorstkich prysudaŭ u adnosinach da ludziej, jakija nie ŭjaŭlajuć niebiaśpieki dla hramadstva i nie ŭčynili surjoznych złačynstvaŭ.
«Ludziej, jakija dva hady tamu vychodzili na akcyi, ciapier karajuć bolš žorstka, čym tych, kaho zatrymali pa tym ža epizodzie adrazu ŭ 2020-m ci pačatku 2021 hoda.
Za šarahovyja epizody 342-ha artykuła biełarusaŭ pazbaŭlajuć svabody, pry tym što, navat kali razvažać kryteryjami našych sudździaŭ, asablivaściaŭ niejkich, jakija robiać hetych ludziej niebiaśpiečnymi dla hramadstva, niama. U ich jość praca, jany trapilisia ŭpieršyniu, pryznajuć vinu i navat časam kažuć pra raskajańnie. Tym nie mienš, jany atrymlivajuć realny termin z pazbaŭleńniem voli.
Majo bačańnie tut: my lacim u prorvu i pakazčykaŭ, što niešta budzie źmianiacca, spyniacca — naprykład, buduć karać tolki za novyja epizody parušeńniaŭ, a nie za kamientar, napisany dva hady tamu, — ja nie baču. U mianie prahnozy tut vielmi piesimistyčnyja».
U adroźnieńnie ad padziej paśla Płoščy-2010, kali pieršyja palitviaźni pačali vychodzić na volu ŭ 2011-m, siońnia niekatoryja biełarusy ŭžo adbyli terminy całkam.
«U 2011 hodzie mała ŭ kaho z pradstaŭnikoŭ mižnarodnych palityčnych sił byli sumnievy nakont pravasubjektnaści biełaruskaha kiraŭnictva. Niechta ličyŭ jaho lehitymnym, niechta — nie, ale ŭsie vyrazna razumieli, što heta toje kiraŭnictva, ź jakim tak ci inakš treba vybudoŭvać dyjałoh. Siońnia takoha niama: i Łukašenka, i jaho atačeńnie nichto nie razhladaje jak subjekt ułady, ź imi nie buduć vieści dyjałoh. I farmat vyzvaleńnia palitviaźniaŭ ŭzoru-2011 vyklučany», — tłumačyć juryst.
«Pa šerahu artykułaŭ nie ŭžyvajecca amnistyja»
Pavieł Sapiełka ličyć, što, kali i budzie anansavanaja masavaja amnistyja, to mnohija palitviaźni ŭsio adno mohuć nie patrapić pad jaje:
«Tak, 342-i, 293-i i jašče šerah artykułaŭ byli vyklučanyja ź liku tych, da jakich amnistyja ŭžyvajecca.
Plus mnohija palitźniavolenyja byli pryznanyja parušalnikami paradku adbyćcia pakarańnia (za drobnyja parušeńni ci ŭvohule advolna), u kahości taksama niepahašanaje materyjalnaje spahnańnie ŭ suviazi z prysudam. Usio heta robić amnistyju ŭ raniejšym jaje vyhladzie niemahčymaj dla hetych ludziej».
Spynić represii moža tolki aryšt tych, chto ich čynić, miarkuje padpałkoŭnik Azaraŭ.
«Inakš — baza «BIESparadki» budzie tolki papaŭniacca».
Kamientary