U Brazilii pamior «Indziejec ź jamy». Nichto nie viedaŭ ni jahonaha imia, ni jahonaj movy
Bolš za 25 hadoŭ hety niezvyčajny brazilec, čyjo imia, mova i etničnaja prynaležnaść nikoli nie byli viadomyja, žyŭ u poŭnaj izalacyi ŭ lesie pad nahladam aktyvistaŭ arhanizacyi FUNAI (Nacyjanalny indziejski fond), niahledziačy na mocny cisk z boku palitykaŭ i fiermieraŭ, jakija chacieli zavałodać terytoryjaj kala 8 tys. ha.
Simvał supracivu izalavanych karennych narodaŭ u krainie, hety čałaviek staŭ viadomy pad mianuškaj Indziejec ź jamy (Índio do Buraco) i byŭ nazvany ŭ presie «samym adzinokim čałaviekam u śviecie».
Niešmatlikaja i nikim nie daśledavanaja karennaja indziejskaja etničnaja hrupa, da jakoj naležaŭ hety čałaviek, była daščentu źniščanaja brazilskimi fiermierami i zachopnikami ziamli ŭ 1980-ja i 1990-ja hady. Z taho času mužčyna, jaki, pavodle acenak, naradziŭsia prykładna ŭ 1960 hodzie, pačaŭ samotna vandravać pa rehijonie, raźmieščanym u zachodnim brazilskim štacie Randonija, niepadalok ad horada Karumbijara.
Jahonaja mianuška pachodzić ad jam kala mietra daŭžynioj, paŭmietra šyrynioj i bolš za try mietry hłybinioj, jakija zaŭsiody znachodzili ŭ miescach, dzie jon pabyvaŭ. Jany vykarystoŭvalisia i jak pastki dla łoŭli bujnych žyvioł, i jak schovišča dla samoha čałavieka.
Pieršyja zapisy FUNAI ab isnavańni hetaha čałavieka adnosiacca da 1996 hoda, ale tolki ŭ nastupnym hodzie ahienty fonda zmahli ŭstalavać ź im vizualny kantakt. Inšych znosin ź im naviazać tak i nie ŭdałosia, ale pa pakinutych śladach i paviedamleńniach pradstaŭnikoŭ inšych plamionaŭ, jakija žyvuć u hetym rehijonie, možna mierkavać, što jahonaja siamja była zabitaja ŭ 1995 hodzie asobami, zacikaŭlenymi ŭ zavałodańni ziemlami karennaha nasielnictva.
Aktyvisty FUNAI kažuć, što najlepšaja charaktarystyka Indziejca ź jamy, — heta «adzinota», u jakoj jon apynuŭsia z-za žorstkaha hvałtu suprać hrupy, častkaj jakoj jon byŭ, i jakaja ź jahonaj śmierciu kančatkova źnikła. «Jon nie daviaraŭ nikomu vakoł siabie, tamu što mieŭ vielmi traŭmatyčnyja pieražyvańni ad kantaktaŭ ź niekarennymi ludźmi. Jon bajaŭsia za svajo žyćcio. Da takoj adzinoty pryvioŭ šerah faktaraŭ.
Jość śviedčańni, što karennyja žychary, jakija nie išli na kantakt, byli ŭ hetym rehijonie zabityja atrutaj, źmiašanaj ź ježaj. My ličym, što jon tamu nikoli nie prymaŭ ježu, jakuju my pakidali jamu ŭ lesie».
U svaim niežadańni iści na blizkija kantakty ź inšymi ludźmi Indziejec ź jamy zachodziŭ tak daloka, što dvojčy ŭ roznyja hady puskaŭ streły ŭ bok supracoŭnikaŭ FUNAI, jakija nabližalisia da jaho. A na dnie niekatorych jamaŭ, vykapanych im u lesie, jon kłaŭ draŭlanyja dzidy, stvarajučy pastki, kab adpudzić zachopnikaŭ ad svajoj ziamli.
U hetuju sieradu, 24 žniŭnia, aktyvisty FUNAI znajšli mužčynu miortvym u jahonym žytle. Jon «lažaŭ u hamaku i byŭ apranuty tak, niby čakaŭ śmierci». Ciapier miedycynskaja ekśpiertyza sprabuje vyśvietlić, ad čaho jon pamior.
Aktyvisty FUNAI vykazvajuć pažadańnie, kab karenny žychar byŭ pachavany ŭ tym samym miescy, dzie jon žyŭ i pamior, a brazilskaj dziaržavaj kab tam byŭ stvorany miemaryjał. Terytoryja ž, na jakoj jon žyŭ, pavinna pa-raniejšamu być abaronienaj, tamu što jana ryzykuje stać mišeńniu dla ŭvarvańniaŭ i spustašeńnia.
Pravavaja abarona terytoryi, na jakoj žyvuć karennyja narody — adzin z vynikaŭ tak zvanaj «palityki bieskantaktnaha režymu», jakoj FUNAI zmahła dabicca nieŭzabavie paśla zakančeńnia ŭ Brazilii vajskovaj dyktatury, što trymałasia ŭ hetaj krainie ŭ 1964—1985 hadach. Dziakujučy hetaj inavacyjnaj palitycy pradstaŭnictva intaresaŭ karennaha nasielnictva ŭziało na siabie zadačy pa vyjaŭleńni i manitorynhu ŭ lasach Brazilii izalavanych karennych žycharoŭ z metaj abarony ich ad pahroz i ŭviadzieńnia zabarony na karystańnie ichnimi terytoryjami.
Iści z takimi ludźmi na kantakt možna było tolki ŭ vypadku niepasrednaj dla ich niebiaśpieki z boku zachopnikaŭ, takich jak fiermiery, lesaruby ci šachciory, ci kali hetaha pieršymi zachočuć sami izalavanyja.
Paśla taho, jak FUNAI daviedaŭsia pra isnavańnie plemieni, ź jakoha pachodzić «čałaviek ź jamy», jon dabiŭsia pastanovy ab abmiežavańni vykarystańnia terytoryi, na jakoj jano žyło. Zhodna z pryniatym zakonam, niekarennym žycharam zabaraniałasia zachodzić na ŭčastak lesu płoščaj kala 8000 hiektaraŭ. Hetaja terytoryja była nazvanaja ziamloj karennaha nasielnictva Tanaru. Ale sa śmierciu Indziejca ź jamy ŭźnikaje realnaja niebiaśpieka, što hetyja 8 tysiač hiektaraŭ ciapier taksama zachavać nie ŭdasca.
Łukašenkaŭcy ŭpieršyniu za doŭhi čas pakazali Viktara Babaryku28
Kamientary